Iti Apagkirem

INARAMIDMO manen dayta. Idi kalman inaramidmo dayta iti agarup 15,000 a daras. Nalabit pulos a dimo mapupuotan nga ar-aramidem dayta, ngem itultuloymo met dayta ket ngarud sinalaknibam ti dua kadagiti kapapatgan a sanikuam. Maigiddato, mabalin a nakaidatagka met kadagiti sumagmamano a di ginagara a panangipabigbig no kasano nga agtigtignay ti utekmo. Kasanom nga inaramid amin daytoy? Nagkiremka.

No agan-andar dagiti matam, isuda ti kararasian ken kadedelikaduan nga alikamen ti sentido nga adda kenka. Sapasap pannakaibilangna kas milagro iti disenio, ti mata ti tao ket naidilig iti naan-anay nga automatiko, makailadawan a naan-anay, mangisentro a bukbukodna, agtultuloy panangbuyana, naan-anay a de kolor, a kamera ti sine. No saan a maar-aramat, ti nadelikado a lente ti kamera ket maabbungotan iti abbong ti lente. Ngem nasaysayaat pay ngem iti dayta ti maaramidan ti mata.

Kaaduanna a ti rabaw ti bukel ti mata ket nasalakniban iti uneg ti sungaban. Ngem ti nabatbati a 10 porsiento ti rabaw ti mata ket awan abbongna a naisarang iti tangatang, buyogen amin dagiti agtaytayyek a tapuk ken makadadael a puling. Tapno masalakniban ti mata maibusor itoy a kankanayon a panagpeggad, nadisenio ti bagi nga addaan ti kumplikado unay, maikelleb a “kalub ti lente”—ti kalub ti mata. Naaramid kadagiti kaingpisan a kudil ti bagi, a pinapigsa dagiti babassit nga ur-urat, nalaka a maikaglis ti kalub ti mata nga agpababa ken agpangato. Ti panagkirem agpaut laeng iti agarup kakasangapulo ti maysa a segundo ken mapasamak iti agarup 15 a daras iti tunggal minuto.

Ngem dayta a bassit, di unay madmadlaw a tignay adut’ maaramidanna. Iti napartak a panagkidem sa kalpasanna agmulagat manen, ti kalub ti mata ket mangiwaras iti nalitnaw a pluido iti rabaw ti mata, a siepektibo a bugbugguanna dayta. Pasilengenna met ti makinruar a rabaw ti mata. Gapuna ti kalub ti mata ket mabalin a maidilig iti kumbinasion a kalub ti lente, pagdalus iti lente, ken pangpasileng iti lente. Nakaskasdaaw a disenio, saan kadi?

Ngem dagiti sientista nabayagen a masmasdaawda iti dayta a karkarna a punto: Iti kapartak ti pannakapunas dagiti nadanum a lua iti rabaw ti mata, maysa wenno dua a panagkirem iti tunggal minuto ket umdasen tapno bugguanna ken pasilengenna. Apay, ngarud, nga adda pay dagiti kanayonan a panagkirem? Ti sungbat, ket kasla adda iti utek.

Nakaadaw dagiti managsirarak kadagiti pagnaigan ti panagkirem ken panagpanunot. Kas pangarigan, ti panagdanag ad-adda a pagkiremennaka. No sansanayem ti imam iti panagpatayab iti helikopter, wenno us-usigennaka ti maysa a nauyong nga abogado, wenno agsaksakit gapu iti danag, nalabit nga ad-adut’ panagkiremmo ngem iti gagangay. No maysaka a manangipadamag iti telebision, mabalin a naibaga kadakayo a dikay agkirkirem tapno di ipagarup dagiti managbuyayo nga aglaglagawkayo maipapan iti damag.

Iti kasumbangirna, no ipampamaysayo ti agbuya, kas koma iti panangsurotyo iti maysa a linea iti agsasallupang a linea, panagmaneho kadagiti kalye ti siudad, wenno panagbasa iti nobela, nataktakkon ti panagkiremyo. Dagiti piloto, kas pangarigan, ad-adda nga agasikasoda ngem dagiti katulonganda a piloto, gapuna a nataktakkon ti panagkiremda. Ad-adda ti panagkirem no agpegpeggad ti maysa a tao, ket dagiti mata kasapulan a tumaldiapda manipud matmatmatanda sa agsubli.

Adda pay sabali a pagnaigan ti utek ken panagkirem. Sigun iti The Medical Post iti Canada, isingasing ti panagsirarak a “tunggal panagkirem mabalin a mapasamak iti kanito a panagsardengtayo a kumita ket mangrugitayo nga agpanunot.” Kas pangarigan, ti maysa a tao a mangikabkabesa ti maysa a banag nalabit nga agkirem kalpasan unay a mabasana ti impormasion a kayatna nga ikabesa. Wenno iti panagaramid iti pangngeddeng, isingasing dagiti panangsubok a “ti utek kiddawenna ti panagkirem no daytat’ addaanen ti umdas nga impormasion tapno agaramid iti naimbag a pangngeddeng,” kuna ti Post, ket innayonna: “Dagiti eksperimento ipamatmatda a ti panagkirem agserbi a maysa a kita ti panagsarimadeng ti panunot.”

Ngangngani tallo ribo a tawen ti napalabasen a ti maysa a masirib a lalaki ket napaltiingan a mangisurat: “Nakaam-amak ti pannakaaramidko.” (Salmo 139:14) Dagiti idudur-as ti medikal a siensia iti kaaldawantayo ad-adda laeng nga intan-okna dayta a panangmatmat. Panunotenyo laengen: ti panangpasileng ken panangpagalis iti kumplikado a lente, panangpaliiw iti rukod ti panagasikaso ken panagdanag ti utek, ken panangballaetna iti iseserrek ti impormasion iti panagkita—amin dagita iti apagkirem!

[Ladawan iti panid 14]

Ti rabaw ti mata buyogen 10 laeng a porsiento ti di naabbongan