Aniat’ Kaipapanan ti Easter Kadakayo?

ALAS 8:30 ti rabii. Iti kasipngetan iti uneg ti 300-tawennan a simbaan iti makin-amianan nga Africa, adda 20 a diakono a nakakawes ti puraw nga agkankanta ken mangtamtambor kadagiti drumda. Agadiwara ti insienso manipud kadagiti paginsiensuan. Itan nakikaduan ti maysa a grupo dagiti papadi iti seremonia, panangbasa iti Biblia iti Geez, maysa a kadaanan a pagsasao iti liturhia. Agimdeng dagiti managdayaw. Sumagmamano laeng kadagiti adda sadiay ti makaawat kadagiti sasao. Agtultuloy ti ritual agingga iti alas tres ti parbangon.

Idiay Vatican City mangangay ti papa ti naisangsangayan a Misa. Dagiti managdengngegna itoy a naisangsangayan a gimong buklen dagiti amin a diplomatiko ti Vatican, agraman dagiti ginasut a kardinal, obispo, papadi, ken mamadre ken rinibo a peregrino.

Iti ballasiw ti Atlantico, idiay Siudad ti Nueva York, nangikabil dagiti polis iti bangen a manglapped iti iseserrek dagiti lugan iti napintas a Fifth Avenue. Maysa a prosesion dagiti napintas kawkawesda a taga Nueva York—lallaki a nakakallugong iti top hats ken dagiti pangrabii a kawes ken dagiti babbai a nakabonete—aglibutda iti kalsada a nagdudumat’ kolor ti pagan-anayda.

Ania ti okasion? Ti panangrambak iti Easter (Domingo Paskua). Iti isuamin a lubong, adda tattao a mangraraem itoy a relihiuso a rambak. Daddumat’ nangawag iti dayta a reina dagiti nasantuan nga aldaw ken festum festorum—Latin maipaay iti “piesta dagiti nasantuan nga aldaw.”

Kasano Kapateg Dayta Kadakayo?

Aniat’ makunayo maipapan iti Easter? Ammoyo kadi no apay a marambakan? Adut’ di makaammo. Maysa a surbey a naaramid idiay Britania ipalgakna a 1 iti tunggal 3 a Briton ti di makaammo ti rason iti rambak nga Easter. Kaskasdi, idiay Britania, agraman iti kaaduan a dadduma a pagilian iti lubong, agtalinaed ti Easter a kapapatgan a relihiuso a rambak iti Kakristianuan.

Sigun iti The New Encyclopædia Britannica, ti Easter isut’ “kangrunaan a piesta iti Christian Church Year, a mangramrambak iti Panagungar ni Jesu-Kristo iti maikatlo nga aldaw kalpasan ti Pannakailansa.” Ti libro nga Easter—Its Story and Meaning ilawlawagna a ti Easter isu ti “kadadakkelan a piesta iti Christian Year, a marambakan a buyogen iti kasta unay a rag-o, agsipud ta ikarina ti kasta met laeng a panagungar kadagiti amin a nangawat iti Pammati ni Kristo.” Kasta kadi ti panangipategyo iti panangrambak ti Easter? Pudno kadi a patienyo a ti Easter ket adda pakainaiganna iti inanamayo iti biag iti masanguanan?

Adut’ di mangmatmat iti Easter a buyogen iti kasta a panagdayaw. Iti panagkomentona maipapan iti panangikomersio iti Easter, maysa a pagiwarnak ti nangawag iti dayta a “Ti Kadadakkelan Pay Laeng nga Estoria a Nailako.” Kinunana pay: “Ti Easter, ti kapapatgan a piesta dagiti Kristiano, nagbalinen a maikadua a kadadakkelan a piesta a panangited iti regalo, kuna dagiti managaramid iti ay-ayam.” Ti kadadakkelan, siempre, isu ti Krismas (Paskua), ket marikna ti dadduma nga opisiales ti iglesia a ti panamagbalin iti Easter a nailubongan sinurotnan ti padron ti panamagbalin iti Krismas a nailubongan.

Agpaay iti 1989 a panawen ti Easter, kas pangarigan, dagiti managaramid ti kendi idiay Estados Unidos nagsaganada a maipaay iti mapattapatta a paglakuan a $815 milion. Daytat’ maikadua a kadadakkelan a panawen ti kendi idiay Estados Unidos kalpasan ti Krismas. Maysa a kompania pataudenna ti nasurok a sangagasut a kita iti kendi a langa ti koneho iti Easter. Sigun iti The Detroit News, ni Jack Santino, propesor iti leyenda ken dagiti gagangay ken agdama nga estilo ti panagbiag idiay Bowling Green State University idiay Ohio, inaminna a ti panamagbalin iti Easter a nailubongan ‘ket “gagangayen” a kasasaad iti kagimongan a naipamaysa ken agannayas iti panaglako ken panaggatang.’ Innayon pay ti pagiwarnak a ti “koneho ti [Easter]—saan a ti panagungar—ti nakaisentruan ti Easter.”

Sabali Laeng a Nasantuan nga Aldaw

Idiay Makin-amianan a Hemispero, ti Easter ipakaammona ti pangrugian iti primavera ket kaaduanna mapakuyogan iti makalawas a bakasion manipud kadagiti eskuelaan ken kolehio. Gapuna no mabalin, reprep nga agtutubo ti mapan kadagiti nabarat’-klimana a pagbakasionan agpaay kadagiti nalalaaw a daydaya idiay aplaya. Daddumat’ mangmatmat iti panawen ti Easter a basta pagnguduan iti panawen ti panag-ski—ti maudi a gundawayda a mangtagiragsak iti pagpaduyusan ti ski.

Idiay Norway, a sadiay dandani 88 porsiento iti populasion ti iglesia ti estado a Lutheran Evangelical, agarup 14 porsiento laeng kadagidiay nasurbey iti nabiit pay a panagadal ti nagkuna a pampanunotenda ti mapan makimisa iti Easter. Agarup 75 porsiento ti nangamin a didan matmatan ti Easter kas maysa a relihiuso a piesta. Kinunada a mapanda laengen ag-ski. Kadagiti adu, dadduma kadagiti napapateg nga emblema iti Easter nagbalinen a simbolo ti panagraragsak ken ay-ayam. Ti itlog, kas pangarigan, nalabit isut’ kalatakan a simbolo iti Easter kadagiti adu a pagilian. Ti simbolo ti itlog ket relihiuso unay. Kunada a, ti panagungar ni Jesu-Kristo iladawan ti baro a biag a tumaud iti kasla awan biagna nga itlog. Gapuna, ti kaugalian a mangkolor kadagiti itlog iti makawis a kolor ken disenio ket maysa a napateg a paset ti panangrambak iti Easter.

Ngem kadagiti dadduma, ti kangrunaan a pateg ti itlog iti Easter isut’ manglinglingay kadagiti ubbing. Iti maysa nga ili ti nakaugalianen a panangsapul kadagiti itlog ti Easter iti lokal a simbaan nagtungpal iti panagbinnarsakda iti itlog! “Para kadagiti ubbing,” kuna ni Robert J. Myers iti librona a Celebrations, ti “Easter kaipapananna ti ragragsak, sorpresa, ken nalabit umdas a kaadu ti kendi ken nasasam-it a taraon nga agpaut agingga iti Halloween!”

Iti teoria, agtultuloy a natan-ok ti pagsaadan ti Easter kadagiti relihiuso a nasantuan nga aldaw iti Kakristianuan. Iti kaugalian, nupay kasta, kasla umad-adu a tao ti mangibilang iti dayta a bassiten ti pategna, kas sabali laeng a nasantuan nga aldaw. Dakayo ngay? Aniat’ kaipapanan ti Easter kadakayo? Sakbay a sungbatanyo daytoy a saludsod, nupay kasta, di aya rumbeng nga imtuodenyo nga umuna: ‘Aniat’ kaipapanan ti Easter iti Dios? Makaay-ayo aya ti rambak kenkuana? Pudno aya a masapul a rambakan dagiti Kristiano ti Easter?’

[Blurb iti panid 4]

Dagiti emblema iti Easter nagbalinen a simbolo ti panagraragsak ken ay-ayam