Ngem Pudpudno Kadi Dayta?
NO ANIA ti maaramidan ti maysa a tao, maiyaramidan met ti sabali iti sinsinan. No ania ti makitayo a maitukon ket mabalin a kasla isu a talaga ti kayatyo, ngem pudpudno kadi dayta? No dadduma, naaramaten dagiti nakaro a panangipamusposan tapno maisikat ti panangallilaw. Maysa a managtagibalay nga Aleman idi maika-14 a siglo ti naibitin gapu iti panaglakona iti arak a sinsinan Rüdesheimer. Idiay Britania, kabayatan ti 140 a tawen sakbay ti 1832, nasurok a 300 a tao ti naibitin gapu iti panagpeke. Idi 1597 dua a platero ti nailansa dagiti lapayagda iti adigi gapu iti sipapalso a panangtanda iti kalupkopda a balitok.
“Ti regget iti panagkolekta pinaragsakna dagiti di nasingpet a managlako,” kuna ni Mark Jones, a nagtrabaho iti pabuya ti British Museum a Fake? The Art of Deception. Uray dagiti aduan pannakaammo a tattao nagbalindan a biktima. Ti Piltdown “fossil” ket pinarparbo laeng ken linuklukona ti siensia iti adu a tawen. Dagiti “dayari” ni Hitler mangtedda kadagiti nadagsen a pammaneknek iti kabaelan dagiti managpammarang a mangallilaw uray kadagidiay adut’ pannakaammoda.
“Ti paset nga umad-aduan unay ti panagpeke ita,” kuna ni Mark Jones, “ket . . . isu ti sapasap a panangtulad kadagiti addaan nagan a gagatangen.” Napattapatta, kas pangarigan, a manipud 10,000 aginggat’ 15,000 a peke nga Apple a kompiuter ti nailako iti binulan idiay Estados Unidos idi 1987. Maysa a $33 milion a panangallilaw iti peke a Waterford a kristal ti naibutaktak iti nabiit pay. “Dagiti tinultulad a kalalatakan a kristal ti lubong ket mapatpataud iti maysa a pabrika idiay sulsulinek a purok dagiti Pranses,” kuna ti The Sunday Times idiay Britania.
Daytoy a kaputotan apalanna dagiti pagnam-ayan a sanikua. “Ita,” kuna ni Vincent Carratu, maysa a beterano iti pannakidangadang maibusor kadagiti manangpeke, ti nakormersialan a manangpeke “mamataud kadagiti palso a bangbanglo a Chanel, inton bigat umallatiw iti panangpekena kadagiti kamiseta a Fila, ken kalpasanna agangkatto kadagiti peke a raket ti tennis a Dunlop.” Aniaman a kayat ti gumagatang, aramiden dayta ti manangpeke. Ngem, ipakdaar ti Anti-Counterfeiting Group ti Britania, “masansan unay . . . a ti ‘baratilio’ a relo a mailaklako iti £50 ket kinaagpaysuanna aggatad laeng iti £5.”
Dagiti Mamagpeggad-Biag a Peke
Itudo met ti Anti-Counterfeiting News ti sabali pay a parikut, ti peggad dagiti nababbaba a klase ti gagatangen: “Dagiti napeggad ken nababbaba ti kalidadna a produkto ket mangipasangoda iti pudpudno a peggad iti kinatalged ti gumagatang.” Kasano kakaro daytoy a peggad? Ited ti Trademark World dagitoy a pangarigan: “Sangapulo ket uppat a pannakatnag ti eroplano ken di kumurang ngem dua nga ipapatay ti natakkuatan a gapu kadagiti peke a piesa ti eroplano.” Ti National Consumer Council idiay Britania imbutaktakna no kasano a rinibo a nababa ti kalidadna a plug ti koriente ken dagiti peke a silendro ti preno ti lugan nga addaan kadagiti nababa ti kalidadna a goma a pangserra ket addadan iti pagtagilakuan. “Amin dagitoy,” maikunkuna, “ket makaiyegda iti rigat iti gumagatang.”
Nangnangruna a nabibinegen ket dagidiay mangpatpataud iti peke nga agas. “Agingga iti 70% ti amin nga agas kadagiti paset ti Africa ket peke,” kuna ti Anti-Counterfeiting Group idiay Britania. Dagiti patedted ti mata a masarakan idiay Nigeria, kas pangarigan, ket awanan aktibo nga agas ken naaramidda iti narugitan a danum. Mabalin a namataudda pay iti panagbulsek. “No agpannuray dagiti tattao kadagiti ‘antibayotiko’ a di aglaon kadagiti antibayotiko,” kuna ti World Health Organization idi 1987, “addanto dagiti ipapatay ket ngarud ti panangpeke ket sapasap a panangpapatay.”
Uray dagiti papel de banko nga ig-iggamanyo ket mabalin a bugos. Nabiit pay, iti maysa laeng a tawen, $110 milion a bugos a doliar ti nakumpiskar iti intero a lubong. Dagiti bugos a sag-$100 nga adda idiay Ireland ket naipagarup a nangato ti kalidadda “a 155 [ti] naipasa kadagiti amin a kangrunaan a banko,” kuna ti The Irish Times.
Aniat’ maaramidanyo a mangsalaknib iti bagiyo manipud kadagiti peke? Maysa nga eksperto kadagiti tignay dagiti managgatang ti nagkuna a “ti kasayaatan a salaknib maibusor iti pannakakusit ket isu ti pannakaammo ti gumagatang.” Innayonna: “No kasla daytat’ nakasaysayaat unay ti kinapudnona, nalabit pudno dayta.”
[Ladawan iti panid 20]
Ti Piltdown “fossil” ket maysa a peke a nanglukluko kadagiti sientista iti adu a tawen