Managgatang Agannad! Ti Panangpeke Mabalin a Pakatayan
MABALIN a maallilaw ti di nasanay, di managsuspetsa a biktima. Ti kasla nangina a relo nga itukon ti aglaklako iti kalsada iti nalaka a presio—pudno kadi dayta wenno peke? Gatangenyo kadi? Ti nagpintas a fur coat a maitukon kadakayo a naggapu iti kotse a nakaparada iti eskinita—itukon ti aglaklako ti [nangina a] mink. Makullaapan kadi ti nasayaat a panggeddengyo babaen iti pangawisna ken ti baratilio a presiona? Ti brilliante a singsing iti ramay ti nabiit pay a naidiborsio nga asawa a babai—nga itan awanen ti kuarta ken pagtaenganna, nga agur-uray iti tren iti maysa nga estasion ti subway iti New York—magun-odam dayta a nalaka laeng. Ti kunayo sayang kadi ti baratilio no palabsen? Gapu kadagitoy a saludsod a nayimtuod iti daytoy nga artikulo mainaig iti panangpeke ken gapu kadagiti kasasaad a naiparang, mabalin a “NIKAANOMAN” ti sungbatyo!
Ngem, baliwantayo dagiti lugar ken kasasaad ket kitaentayo no ania dagiti sungbatyo. Ti ngay nangina, nalatak ti etiketana a bag a mailaklako iti lehitimo a paglakuan a tiendaan a makaawis ti nalaka a presiona? Ti nalatak a brand ti whiskey a nailako iti paglakuan ti arak nga adda iti tiendaan iti asideg a pagsulian ti kalsada? Sigurado nga awan ti parikut ditoy. Usigenyo met, ti nalatak ti etiketana a film a mailaklako iti maysa a botika wenno paglakuan ti camera. Iti daytoy a tiempo, saan a ti aglaklako iti kalsada no di ti mabigbig a tiendaan, ti mangituktukon kadakayo iti nangina a relo nga aggatad iti rinibu a doliar. Kasta unayen ti pannakaipababa ti presio. No interesadoka a gumatang iti kasta a nangina a relo, gatangem kadi dayta? Kalpasanna adda dagiti nalatak ti etiketana a sapatos a dakkel ti maekonomiam iti maysa a naituding a paglakuan a nangiturongan dagiti gagayyemmo kenka. Siguradoka kadi a dagitoy saan a dagiti nalaka laeng a tinultulad?
Iti lubong ti arte, kadagiti nalatak a galeria dagiti retrato, adda dagiti nakaad-adu a masubasta agpaay kadagiti managkolekta iti nangingina nga arte. “Agsiputkayo,” impakdaar ti maysa nga eksperto ti arte. “Dagiti makaammon a mangilasin iti kita nga addaan adun a tawen a kapadasan maallilawda pay. Maallilaw met dagiti aglako. Maallilaw met dagiti agay-aywan ti museo.” Nalalaingkayo kadi ta matupaganyo ti kinasikap dagiti mabalin a manangpeke? Agannadkayo! Amin dagiti naretrato a banag mabalin a peke. Masansan a kasta. Laglagipenyo, no manmano ken napateg ti maysa a banag, adda tao iti maysa a lugar a mangpadas a mangpeke iti dayta.
Dagiti peke a tagilako ket maysa a $200-bilion a sangalubongan a negosio ket “naparpartak a rumang-ay ngem dagiti bikbiktimaenna nga industria,” insurat ti magasin a Forbes. Dagiti peke a piesa ti kotse paggastosan dagiti agar-aramid ti kotse nga Americano ken supplier iti $12 bilion iti tinawen a pukaw iti masapulan iti sangalubongan. “Kuna ti industria ti kotse iti E.U. a mangyempleo iti sabali a 210,000 a tattao no mabaelanda a pasardengen ti panagnegosio dagiti supplier iti peke a paspaset ti kotse,” kinuna ti magasin. Naipadamag nga agarup kagudua kadagiti paktoria nga agar-aramid iti peke ti adda iti ruar ti Estados Unidos—iti dandani amin a lugar.
Dagiti Peke a Makapapatay
Dadduma a kita ti peke a produkto ti saan a makadangran. Dagiti ginatang iti sabali a pagilian a roskas, tornilio, ken screw buklenda ti 87 porsiento iti $6 a bilion a mailaklako idiay E.U. Nupay kasta, dagiti pammaneknek agingga ita, ipamatmatda nga 62 porsiento kadagitoy amin a pagpairut adda pinarparbo a nagnaganda wenno saan a legal ti klaseda. Maysa a report ti General Accounting Office (GAO) idi 1990 nasarakanna nga agarup 72 a “nuklear a planta ti koriente [iti America] ti nangusar kadagiti nakapuy a pagpairut, a dadduma ti naikabil kadagiti sistema a mangserra iti reactor no adda nuklear nga aksidente. Kumarkaro ti parikut, kuna ti GAO. . . . Di pay ammo ti kadakkel ti parikut, ti epektona kadagiti agbaybayad ti buis wenno dagiti manamnama a peggad a resulta ti pannakausar ti kasta a [nakapuy] a produkto,” kinuna ti Forbes.
Dagiti asero a tornilio, a di umdas ti kalagdana a maipaay iti panggep a nakausaranna, ti binógus ken impuslit dagiti nasikap a kontraktor idiay Estados Unidos. “Dagitoy mabalin a pagpeggadenda ti kinatalged dagiti patakder nga opisina, planta ti koriente, rangtay ken alikamen ti militar,” sigun iti American Way.
Naipabasol kadagiti imitasion a brake lining ti pannakaidungpar ti bus idiay Canada sumagmamano a tawen ti napalabasen a nakatayan ti 15 a tattao. Naipadamag a nasarakan dagiti peke a piesa iti lugar a di namnamaen a pakasarakan iti kasta a kas kadagiti helicopter ti militar ken maysa nga space shuttle ti E.U. “Di unay maseknan dagiti gagangay a managusar no sarsaritaem ti peke a relo a Cartier wenno Rolex,” kinuna ti maysa a nalatak nga imbestigador iti panangpeke, “ngem no agpeggad ti salun-at ken kinatalgedyo, ad-adda a maseknanda.”
Ti listaan dagiti mabalin a makadangran a peke [a bambanag] iramanna dagiti pacemaker ti puso a nailako kadagiti 266 a hospital ti E.U.; imitasion a pildoras a panglapped ti sikog a nakagteng kadagiti paglakuan ti America idi 1984; ken dagiti fungicide, a naaramid a nangnangruna iti chalk, a nangdadael iti kape nga apit ti Kenya idi 1979. Adda nasaknap a peke nga ag-agas a mabalin a mamagpeggad iti biag dagiti agusar. Dagiti ipapatay iti sangalubongan gapu iti peke nga ag-agas mabalin a nakaad-adu.
Adda kumarkaro a pannakaseknan kadagiti peke a babassit a de koriente nga appliance a mausar iti pagtaengan. “Dadduma kadagitoy a produkto addaanda kadagiti pinarparbo nga etiketa wenno autorisasion a kas ti sinukimat ti Underwriters Laboratory,” impadamag ti American Way. “Ngem dagitoy saanda a naaramid iti isu met laeng a pagalagadan ti kinatalged, isu a bumtakda, mangpataud iti uram iti balay ken pagbalinenna a di natalged ti intero a panagbangon,” kinuna ti maysa nga inheniero ti talged.
Idiay Estados Unidos ken idiay Europa, agpadpada a madanagan dagiti grupo nga agpatpatayab. Idiay Alemania, kas pagarigan, nasarakan dagiti kompania ti eroplano dagiti peke a piesa ti makina ti eroplano ken piesa ti preno kadagiti imbentarioda. “Maar-aramiden [dagiti imbestigasion] idiay Europa, Canada ken United Kingdom, a sadiay nainaig dagiti di naanamongan a piesa (tail rotor shaft nuts) iti nabiit pay a makapapatay a pannakatnag ti helicopter,” kinuna dagiti opisial ti transportasion. Impadamag ti Flight Safety Digest a “kinompiskar dagiti ahente ti pinulpullo a peke a piesa ti makina a jet, brake assemblies, nakapuy a roskas ken pagroskasan, addaan depekto a sistema ti gasolina a ramanenna ti pagkargaan a tangke, linia ti gasolina, kdp. ken dagiti flight system parts, di naawat a cockpit instruments ken piesa ti flight computer a kasapulan unay iti kinatalged ti panagtayab.”
Idi 1989 maysa a chartered nga eroplano a mapan idiay Alemania a naggapu idiay Norway ti kellaat a nagsuek iti nakaun-uneg manipud nangato a panagtayabna nga 6,600 metro. Naisina ti ipusna, a nangpasuek iti kasta unay iti eroplano ta naisina ti dua a payakna. Natay amin dagiti nakalugan a 55 a kararua. Kalpasan ti tallo a tawen nga imbestigasion, natakuatan dagiti eksperto ti panagpatayab idiay Norway a ti pannakatnag pinataud dagiti nakapuy a roskas, a naawagan locking pin, a nangisilpo iti ipus iti fuselage. Ti panangsukimat iti kabaelanna a dagsen impakitana a dagiti tornilio naaramidda iti nakakapkapuy a metal a di makaandur iti puersa ti panagtayab. Peke dagiti nakapuy a locking pin—maysa a sao a pagaammo unayen dagiti eksperto iti talged ti panagtayab iti amin a lugar, ta ti panangpeke maysa a parikut a kumarkaro a mamagpeggad iti biag dagiti tripolante ken dagiti pasahero ti eroplano.
Idi isut’ ininterview ti television ti nasion, kinuna ti inspector general iti Department of Transportation idiay Estados Unidos: “Amin dagiti kompania ti eroplano nakaawatda kadagiti peke a piesa. Addaanda amin kadagita. Addaanda amin iti parikut.” Aminen ti industria, kinunana, “a nalabit adda napattapatta a dua wenno tallo a bilion a doliar a gatad ti di mausar nga imbentario.”
Iti isu met la nga interview, namakdaar ti maysa a consultant iti kinatalged ti panagpatayab, a nangibaga iti FBI kadagiti nadumaduma a nalimed a panaglako a mainaig kadagiti peke a piesa, a mangiparangarang iti pudno a peggad dagiti peke a piesa. “Pagarupek nga inanamaentayo ti didigra a mabalin a mapasamak iti maysa a kangrunaan a kompania ti eroplano iti masanguanan kas banagna,” kinunana.
Mabiiten ti aldaw a pannakikuenta dagidiay a nangpalubos a nangyun-una iti inaagum a tarigagayda ngem ti biag ti sabsabali gapu iti kinamanagimbubukodanda. Kunaen ti naipaltiing a Sao ti Dios a sigurado a dagiti naagum a tattao didanto tawiden ti Pagarian ti Dios.—1 Corinto 6:9-10.
[Dagiti ladawan iti panid 9]
Dagiti kawes, alahas, painting, agas, piesa ti eroplano—aniaman a napateg ti paginteresan dagiti manangpeke
[Ladawan iti panid 10]
Dagiti peke a piesa ti makina, adda depektona a tornilio, cockpit instruments, piesa ti computer, ken dadduma a peke a piesa ti nakaigapuan dagiti pannakatinnag a nakagudasan ti adu a biag