Mabalinyo ti Agsao iti Sango ti Tallaong!

MAKAKATAWA ni Marie no malagipna ti damo a panagsaona iti sango ti dakkel a grupo. “Bassit pay lat’ naibagak,” kunana, “natalimudawak ketdin!”

Nupay nalabes, ti kapadasan ni Marie ipamatmatnat’ panangbusor ti adu iti panagsao iti publiko. Kadagiti dadduma nakarkaro dayta ngem ti ipapatay! Naipalgak daytoy iti maysa a panagimtuod, “Aniat’ kabutbutengmo unay?” Kas ninamnama, “dagiti nangato,” “pinansial a parparikut,” “panaglugan iti eroplano,” “grabe a sakit,” ken “ipapatay” ti kaaduan a sungbatda. Ngem ti kangrunaan a kabutengda ket “panagsao iti sango ti tallaong”!

Uray dagiti nalatak a lallaki idiay Biblia inyebkasda ti panagamakda nga agsao iti publiko idi damo. “Kinapudnona diak ammo ti agsao,” kinuna ni Jeremias. “Maysaak laeng nga ubing.” (Jeremias 1:6) Kastoy ti reaksion ni Moises iti naipaaramid kenkuana: ‘Saanak a natalabit nga agsao. Pangaasim ta mangibaonka laengen iti sabali.’ (Exodo 4:10, 13) Kaskasdi, nagbalin a nalaing a bumibitla da Jeremias ken Moises, a nagsasaoda iti imatang dagiti natatan-ok a papangulo ken kadagiti dadakkel a grupo.

Mabalin a kastakay met. Ti panagsao iti publiko ket maysa a saguday a maparang-ay ti asinoman. Maparmekyo ti panagamak nga agsao iti publiko no surotenyo dagitoy a singasing:

1. Dikay Tagibassiten ti Bagiyo

“Managbabainak unay.” “Nakaub-ubingak.” “Laklakayanakon.” “Nerbiosoak unay.” Dagitoy ket ehemplo ti panangtagibassit iti bagi. Lapdandakayo a manggaw-at kadagiti kalat a mabalin a ragpaten.

Masansan a pumudno dagita a panangipapan iti bagi. Kas pangarigan, ti tao nga awagannat’ bagina a “managbabain” iwalinna dagiti gundaway a mangpilit kenkuana a mangparmek iti kinamanagbabain. Daytoy a kababalin ti mangkumbinsir kenkuana nga isu ket talaga a managbabain. Isu a tumaud dagiti kababalin a mangpatalged iti panangtagibassit iti bagina. Kuna ti maysa a sikologo: “No patiem a dimo kabaelan nga aramiden ti maysa a banag, . . . agtignaykanto a kasta, ket agbalinkanto a kasta.”

Kuna ni Dr. Lynne Kelly iti University of Hartford (E.U.A.) a ti kinamanagbabain ket masursuro. Mabalin nga iwaksi ti aniaman a maadaltayo. Kasta met ti nerbios, panagamak iti panagparang iti plataporma, ken dadduma pay a lapped iti panagsao iti publiko.

2. Pagbalinenyo ti Nerbios a Pakagunggonaanyo

Maysa a nabayagen nga artista ti napagsaludsodan no agnerbios pay laeng sakbay ti panagpabuyana nupay nabayagen iti trabahona. “Wen,” kunana. “Agnerbiosak pay laeng sakbay tunggal panagpabuyak. Ngem iti panaglabas ti tiempo, nasursurok a kontrolen ti panagnerbiosko.”

Ti panggep, ngarud, isut’ panangtengngel iti nerbios, saan a panangikkat a naan-anay iti dayta. Apay? Gapu ta saan nga amin a nerbios ket dakes. Adda dua a kita ti nerbios. Ti umuna gapu iti kinakurang ti panagsagana. Ngem ti maikadua ket mas positibo a panagdanag. Daytoy a kita ti nerbios ket nasayaat kadakayo ngamin tignayennakayo a mangaramid iti amin a kabaelanyo. Daytoy a nerbios paneknekanna laeng a maseknankayo. Tapno makontrolyo ti nerbios, padasenyo dagiti sumaganad:

Panunotenyo a kaslakay makipatpatang laeng imbes nga agbitbitla. “Kaslakayo laeng makisarsarita,” kuna ni beterano a Charles Osgood, “ken agsaokayo latta.” No pagdadagupen, dagiti managdengngeg ti mangbukel iti tao a kasarsaritayo. No maminsan nasayaat no agrelaks ken umisemkayo. No ad-adda a mannakipatang ti panagsaoyo, mas relakskayto. Ngem no dadduma adda dagiti tema ken okasion a makasapul iti mas pormal, serioso, ken nabileg a panagsao.

Laglagipenyo a supsuportarandakayo dagiti managdengngeg! Uray no madlawda nga agnernerbioskayo, maawatan dagiti managdengngeg dayta. Isu a matmatanyo dagiti managdengngeg kas gayyemyo. Kayatda nga agballigikayo! Ibilangyo ida a kas sangailiyo, ket dakayo ti manangsangaili. Imbes a panunotenyo a dagiti managdengngeg koma ti mamagkomportable kadakayo, ibagayo iti bagiyo a kas manangsangaili pagbalinenyo ida a komportable. Ti kastoy a panagpanunot tulongannakayto a mangkontrol iti nerbiosyo.

Ipamaysayo ti panunotyo iti mensaheyo, saan nga iti bagiyo. Panunotenyo a maysakayo a mensahero a mangitultulod laeng iti telegrama. Saan unay a maikankano ti mensahero; ti telegrama ti tarigagayan ti tao. Kasta met no idandanonyo ti maysa a mensahe kadagiti managdengngeg. Nakatutokda iti mensahe, saan a kadakayo. No naganetget ti panangiparangyo iti mensaheyo, malipatanyonto ti bagiyo.

Dikay agbussog kasakbayanna. Malagip ti maysa a propesional a bumibitla a nagbussog kasakbayan ti panangipaayna iti dua nga oras a diskurso. Kunana maipanggep iti panagpalawagna: “Ti dara nga adda koma iti utekko ket napan iti bitukak a makigabgabbo kadagiti karne ken patatas.” Ti panagbussog unay ti kadaksan a kabusoryo no agparangkayo iti sango ti tallaong. Siputanyo met ti inumenyo. Ti caffeine mabalin a pagnerbiosennakayo. Ti alkohol bibinegenna ti riknayo.

Mabalin a kankanayon nga agnerbioskayo iti rugi ti panagsaoyo iti sango ti tallaong. Ngem no nairuamkayon, agingga dita laengen daytoy a damo a nerbios nga aglabasto kalpasan unay ti panangrugiyo nga agsao.

3. Agsaganakayo!

“Ti panagbitla ket maysa a panagdaliasat nga addaan panggep, isu a masapul a yaramidan iti mapa,” kuna ni Dale Carnegie. “No ti maysa ket dina ammo ti pangrugianna, awan mamaay ti panagsaona.” Tapno adda maibagayo, nasken nga agsaganakayo a naimbag. Ti sagut ti kinamannanao ket saan a sagut kadagiti managdengngeg. Ngarud kasanokay a makapagsagana?

Agsirarak ken agamiriskayo. Dikay iyaleng-aleng ti panagsirarak. “Ti kakaisuna a pamay-an ti panagbalin a komportable iti sango dagiti managdengngeg isut’ panangammo iti topikoyo,” kuna ni mannakikomunikar a John Wolfe. Kabisaduenyo ti temayo. Mangurnongkayo iti ad-adu nga impormasion ngem ti mausaryo. Kalpasanna amirisenyo ti materialyo, nga ilasin dagidiay impormasion a kasapulan manipud kadagidiay di kasapulan. Uray dagidiay di kasapulan saanto a masayang—ikkannakayot’ kanayonan a panagtalek iti impormasion nga usarenyo.

Agpanunotkayo. ‘Utobenyo ti temayo. Panunotenyo a naimbag sagpaminsan iti aldaw. “Anagenyo dayta iti pito nga aldaw; darepdepenyo iti pito a rabii,” kuna ni Dale Carnegie. Pinaregta ni apostol Pablo ni Timoteo: “Saluadam ti bagim ken ti isursurom.” Ngem sakbay panangibagana iti daytoy, namaregta ni Pablo: “Utobem dagitoy a bambanag; isuda laeng ti sanguem.” Wen, ti nalaing a bumibitla ket nalaing a manangutob nga umuna.—1 Timoteo 4:15, 16.

Agmennamennakayo agingga a ti kinapateg ken kinaganetget ti mensaheyo ringbawanna ti nerbiosyo. Daytoy ti namagbalin ken Jeremias a nangikuna maipapan iti mensahena: “Iti pusok daytat’ kas sumsumged nga apuy a naripkan kadagiti tultulangko; ket mautoyanak nga agitured, ket saanko a maibturan.” (Jeremias 20:9) Ket daytoy met la a tao ti nagkuna idi damo maipapan iti naipaaramid kenkuana: ‘Diak ammo ti agsao.’

Panunotenyo dagiti managdengngegyo. Nadalimanek koma ti panagkawesyo. Kasta met. ti materialyo nasken a maibagay kadagiti managdengngeg. Isu a sipapanunotkayo koma iti kapanunotanda: Aniat’ pammatida? Aniat’ ammodan maipapan iti temayo? Kasano a maitutop ti materialyo iti inaldaw a panagbiagda? No ad-adda a sipapanunotkayo kadagitoy a saludsod, ad-adda nga interesado dagiti managdengngeg nga umimdeng, a matmatanda ti materialyo a naibagay kadagiti kasapulanda.

Panagregget

Addaan ita ti lubong kadagiti aminen a giddato a pamay-an ti komunikasion. Kaskasdi “iti kaaduan a kasasaad,” kuna ti libro a Get to the Point, “ti kaepektibuan a pamay-an ti komunikasion ket tao iti tao.” Tulongandakay koma dagiti singasing nga adda iti ngato a mairuam iti kasta a komunikasion. Imbes nga agkedkedkayo gapu iti di kasapulan a panagbuteng, masarakanyonto a mabalinyo ti agsao iti sango ti tallaong!

[Kahon iti panid 22]

Panagwatwat a Pangikkat ti Nerbios

No ipalubos dagiti kasasaad, dagiti sumaganad a panagwatwat mabalinna a kissayan ti nerbios sakbay a sumango kadagiti managdengngeg.

●Igarawyo dagiti ramayyo, iwagsakyo dagiti pungngupunguan ken takkiagyo. Ingatoyo dagiti abagayo, sayo irelaks. Ulit-ulitenyo daytoy iti adu a daras.

●Agdumogkayo, sakayo agngilangil.

●Ipiwispiwisyo. Agngangakayo.

●Agayyeng-engkayo iti nakapsut, a pagsinnublatenyo ti nangato ken nababa a tono.

●Nabannayat nga mangeskayo iti nauneg iti sumagmamano a daras.

[Kahon iti panid 23]

Panangparang-ay iti Panagpalawag

Makibagaykayo iti kaadu dagiti managdengngeg: No adu ti managdengngeg, napigpigsa met koma ti timekyo. Ad-adda koma a mailasin ti panagkompas, ken nasagsagiksik ti timek.

Ikkanyo iti biag ti timekyo. Darepdepenyo ti agtokar iti instrumento a maymaysa laeng ti notana! Ti timekyo isut’ instrumentoyo. No “maymaysa ti nota” ti panagpalawagyo—isu la nga isu—maumanto dagiti managdengngeg.

Asikasuenyo ti posturayo. Ti panagkubbo ipasimudaagnat’ panangiyaleng-aleng. Ti kinasikkil ipalgaknat’ panagdanag. Ikagumaanyo ti kinatimbeng—nakarelaks ken naalibtak, ngem saan a manangiyaleng-aleng wenno madandanagan.

Panagkompas. Saan laeng a panangipaganetget. Ti panagkompas palukayenna dagiti piskel ken pasayaatenna ti panaganges, pakalmaenna ti timek ken dagiti nerbio.

Agkaweskayo a sidadalimanek. Ti mensaheyo ti iparparangyo, saan a ti kawesyo. Ti panangmatmat dagiti managdengngeg iti langayo ket kas kapateg no saan a napatpateg ngem ti panangmatmatyo.

Matmatanyo dagiti managdengngeg. No agibatokayo iti bola iti maysa nga ay-ayam, kitaenyo no masippaw met laeng dayta. Tunggal ideya iti palawagyo ket naisina a “panangibato” kadagiti managdengngeg. Maipasimudaag ti “panangsippaw” babaen ti reaksionda—panagtung-ed, panagisem, panagimutektek. Matmatanyo dagiti managdengngeg tapno maammuanyo no “masippawda” met laeng dagiti ideyayo.