No Kasano a Parang-ayen ti Memoriayo

ADDAANKAYO iti ekselente a memoria! Narigatyo kadi a patien? Bueno, utobenyo biit dagiti bambanag a nalakayo a malagip: dagiti pasamak iti kinaubing, dagiti nagan dagiti gagayyem ken kakabagian—uray dagidiay pinarparbo a nagan kadagiti libro ken telebision, dagiti ayug ken sasao dagiti paboritoyo a kanta, ti alpabeto, panagbilang, rinibo a sasao. Wen, impakitayon ti laingyo a manglagip kadagiti nakaad-adu a bambanag!

‘Ngem no kastat’ kasigo ti memoriak,’ nalabit isaludsodyo, ‘apay a malipatak dagiti bambanag? Apay a kanayon a maiwagatko dagiti bambanag? Apay a mapanak iti tiendaan sa malipatak no aniat’ gatangek? Nakarkaro pay, apay a marigatanak a manglagip kadagiti nagan—malaksid kadagiti numero ti telepono ken tulagan?’ Kadawyan dagitoy a pakaseknanyo. Nupay kasta, nasaysayaat nga amang ti memoriayo ngem ti pagarupyo—ken maparang-ay dayta.

No Apay Makalipattayo

Pinarsuanatay ti Dios nga addaan nakaskasdaaw nga abilidad a manglagip. Maikanatad ti panangidaniw ti Biblia iti panangtukoyna ti utek kas “malukong a balitok”—maysa a nakapatpateg a pagikkan kadagiti lagip. (Eclesiastes 12:6) Apay ngarud, a kasla paayennatayo dagiti lagiptayo no dadduma? Masansan a gapu iti kinakurang ti interes. Ti nalatak a batunero a ni Arturo Toscanini indauluanna dagiti orkestra manipud memoriana. Ti dakkel a negosiante a ni Charles Schwab kabaelanna a lagipen ti nagan dagiti 8,000 nga empleado. Ngem masaklaw kadi ti memoriada dagiti bambanag a saanda a pagannayasan? Nalabit saan. Uray kasano kasayaat ti memoriayo, narigatyo a sursuruen ken lagipen dagiti bambanag a saanyo a paginteresan.

Sabali pay a gapu a makalipattayo isut’ panagbaliw ti kasasaad wenno lugar. Nalaklaka a malagip dagiti bambanag kadagiti aglawlaw a nakaammuantayo kadagita. Maysa a lalaki a simmarungkar iti lugar a dimmakkelanna ti kinablaawan ti dina am-ammo a babai. Siempre, impagarupna a kinaubinganna la ketdi daytoy iti lugar a dimmakkelanna. Ngem kellaat a nailasinna nga inaldaw a makitkitana ti babai—katrabahuanna gayam! Naiparna met a simmarungkar ti babai iti dayta a lugar. Nalipatanna iti apagkanito no asino ti babai iti pannakakitana kenkuana iti sabali nga aglawlaw.

Imbag ta di kasapulan a lagipenyo ti riniwriw nga impormasion a sumrek iti isipyo iti inaldaw; kaaduan kadagitoy ti saan unay a napateg. Nupay kasta, no importante ti maysa a banag, masursuroyo a lagipen dayta. Kasano? No ikkanyo dayta iti naipangruna nga atension.

No Kasano ti Manglagip

Kas pangarigan, planoyo ti agtelepono iti rabii. No diyo pampanunoten daytoy, nalabit malipatanyo. Isu nga agsarimadengkayo ken panunotenyo a panggepyo ti agtelepono. Ti libro nga Instant Recall—Tapping Your Hidden Memory Power, ni Jeff Budworth, isingasingna ti panangbusbos iti sumagmamano a “minuto, saan a segundo,” a mangidulin iti napateg nga impormasion iti memoria. Ibagayo iti bagiyo a dikay kayat a malipatan ti panggepyo nga umawag. Diyonto malipatan daytoy ngamin inikkanyo iti naipangruna nga atension.

Nupay kasta, ania dagiti dadduma pay a pamay-an tapno maikkanyo iti naipangruna nga atension dagiti bambanag a diyo kayat a malipatan? No surotenyo dagiti sumaganad a singasing, agbalinton nga automatiko dagitoy kadakayo.

Ammuenyo a naimbag ti impormasion: Saan a maadaw ti kompiuter ti impormasion a siuumiso malaksid no umiso ti pannakaiserrekna. Kaaduanna, kasta met iti memoriatayo. Alaenyo, kas pangarigan, ti panangammo kadagiti nagan. Kuna ni Dr. Bruno Furst iti librona a Stop Forgetting: “No ditay maala ti nagan a silalawag ken siuumiso, awan lagipen wenno malipatantayo. Ditay malagip wenno malipatan ti maysa a banag a ditay pulos ammo. Ngarud ti umuna nga addang isut’ panangammo ti nagan tapno saan nga agduadua iti panangiyebkas ken panangdeletiar.” No agbeddal ti maysa a mangiyam-ammo iti naganna kadakayo, dawatenyo nga ulitenna dayta. Damagenyo no kasanot’ pannakadeletiarna.

Iladawanyo iti isipyo: Iladawanyo iti isipyo ti padpadasenyo a lagipen. Adda aya trabaho a rebbeng a diyo malipatan? Ngarud iladawanyo ti bagiyo a mangar-aramid iti dayta. No ad-adu a detalye ti inayonyo iti daytoy a ladawan iti isipyo, nalaklakayonto a malagip dayta.

Ti panangiladawan matulongannakay met a mangurnos kadagiti kasla di agkakanaig a bambanag. Panunotenyo, kas pangarigan, a nasken a laglagipenyo ti gumatang iti gatas wenno toothpaste. Padasenyo nga iladawan iti isipyo ti maysa a baka nga agsipsipilio. Diyonto malipatan daytoy a ladawan, uray no kayatyo a lipaten!

Sawenyo: Ti panangisao iti napigsa iti, ‘Masapul nga awagak ni John inton rabii,’ tulongannakay met a manglagip iti dayta. Iti sabali a bangir, masansan kadi a malipatanyo no naitrangkayo met laeng ti ridaw wenno naiddepyo ti oven? Ti libro a How to Improve Your Memory, ni Dr. James D. Weinland, kunana: “Masansan a masolbar ti problema no isaotayo dagiti trabaho bayat nga ar-aramidentayo dagita . . . No kuerdasanyo ti relo ken isimpayo ti alarma, kunayo, ‘Kuenerdasakon ti relo ken insimpakon ti alarma.’ No itrangkayo ti ruangan, ibagayo iti bagiyo, ‘Intrangkakon ti ruangan.’” Nalabit makakatawakayo iti bagiyo no ar-aramidenyo daytoy, ngem matulongannakay dayta a manglagip.

Patanorenyo ti interes iti impormasion: Mabalin a saankay nga interesado iti maysa a banag, ngem no palagipanyo ti bagiyo no apay a nasken nga ammuenyo ti impormasion ken dagiti ibungana no malipatanyo dayta, nalaklakanto ti agsursuro. Maysa pay, no ad-adda nga adalenyo ti maysa a banag, rumayrayto ti interesyo iti dayta. Kuna ti Biblia: “Ti mannakaawat a tao nalaka a makasursuro.”—Proverbio 14:6.

Bilangenyo: Kas pangarigan, adut’ itugotyo iti trabaho inton bigat. No tandaananyo ti kaadu dagiti itugotyo, awanto ti mabatiyo.

Urnosenyo: No gumatangkayo iti sumagmamano a bambanag iti tiendaan, binsabinsaenyo dagita. Kas pangarigan, mabalin nga ikeddengyo ti gumatang iti tallo a produkto ti gatas, dua a produkto ti karne, ken dua a sabali pay a banag. Ti kastoy a panangurnos kadagiti bambanag tulongannakayo a mangipaay iti ad-adu nga atension.

Usarenyo ken repasuenyo dayta: Kankanayon a malagipyo ti naganyo, ti alpabeto, wenno ti agusar iti tinidor wenno lapis. Apay? Ngamin kankanayon nga us-usarenyo dagitoy. Ti naynay a panangusar pasayaatenna ti memoriayo, palakaenna ti pananglagip. Sagpaminsan ngarud a repasuenyo iti isipyo wenno usarenyo dagiti bambanag a kayatyo a malagip. Kalpasan pannakiam-ammoyo iti maysa, dagdagullitenyo ti naganna. Wenno no nakasursurokayo iti baro nga impormasion, usarenyo dayta kadagiti pannakisaoyo, saluadanyo ta dikay agparang a naparammag.

Ti Pateg ti Pananglagip

‘Ngem apay a lumasatka pay kadagitoy a rigat?’ mabalin nga isaludsodyo. ‘Saan aya a nalaklaka no isuratmo laengen dagiti bambanag?’ Dagiti kalendario, listaan, relo nga adda alarmana, nota—amin dagitoy ket makatulong. Nupay kasta, no dadduma saan a praktikal nga isurat dagiti bambanag, kas koma iti pannakiam-ammo kadagiti tattao iti maysa a taripnong. Ken no kasapulan a baliwan ti nasayaat pannakaiplanona a listaan dagiti gatangenyo, saan a kanayon nga adda lapis. Maysa pay, nalaka la a mapukaw dagiti listaan. Ken no ngay malipatanyo a konsultaen ti kalendarioyo? Ti ngarud panangsanay iti memoriayo ket makagunggona.

No pagreggetanyo ti agsanay, nalaklakakayto a makalagip. Kinapudnona, inton agangay mas kaykayatyonton nga imemoria ngem isurat dagiti bambanag. Ngem dikay maamak nga amangan ta makulkol ti isipyo ken agpalyado. Ti isip, kas iti piskel, pumigsa ken sumayaat no kanayon nga usaren. Kuna ni Dr. Joan Minninger: “Kuna ti kaaduan a tattao a ti napaut a lagip arignat’ maysa a dakkel nga aparador a kanayon a maikkatan iti naggianna tapno maiserrek dagiti baro a bambanag. Saan a pudno dayta. Awan limitasion ti malaon ti memoria. Mabalinyo a sursuruen ken lagipen dagiti baro a bambanag iti unos ti panagbiagyo.”

Kuna ni Dr. Furst a “maysa a biddut ti panangipagarup a tapno mataripato a naimbag dagiti selula ti utektayo nasken a saantay unay a bannogen ken usaren dagita. Ti kasunganina ketdi ti umiso.” Pumigsa ti memoriayo no kanayonyo nga usaren. (Idiligyo ti Hebreo 5:14.) Patien pay ketdi dagiti dadduma, kas ken ni Harry Lorayne, maysa kadagiti nagsurat iti The Memory Book, a “sumayaat ti memoria bayat a lumakaykayo.”

Pudno man dayta wenno saan, awan ti mapukawyo ken adut’ magunggonayo no usarenyo ti inted-Dios a sagut ti memoria. Di malipatan dagiti gunggonana.