AIDS—Kasanonto ti Panagpatinggana?

“NAAN-ANAY a makumbinsirak a maaddaantayto ti bakuna iti las-ud daytoy a dekada.”—Jorg Eichberg, pangulo iti panagsirarak iti bakuna idiay Wyeth-Ayerst Research Center, Philadelphia, E.U.A.

Panunotenyo laengen no adda agas, wenno uray bakuna laeng, a masarakan nga agpaay iti AIDS. Anian a nagsayaat koma dayta! Para kadagiti 9,000 nga espesialista iti AIDS a nagtitipon idiay Florence, Italia, idi napan a tawen gapu iti tema a “Panangkarit ti Siensia iti AIDS,” awan duadua a ti panangsapul ti kasta nga agas isut’ ipangpangrunada a panunoten.

Bayat nga adda 9 kadagiti 10 a baro nga impeksion kadagiti rumangrang-ay a pagilian ti maigapu iti AIDS, agtultuloy ti pannakapilit a mangsapul iti epektibo a solusion. Kaskasdi, sigun iti pagiwarnak a New Scientist, adu kadagidiay adda idiay kumperensia idiay Florence ti kasla “nakapukawen ti pannakariknada iti kinaganat dayta.” “Nalabit,” kuna ti pagiwarnak, aglaplapusanan ti didigra ta adu “ti basta nangbaybay-an iti parikut.”

Ti nakalkaldaang a kinapudno ket umad-adu ti salsaludsod dagiti sientista ngem dagiti sungbatda. Ilawlawag ti New Scientist nga “iti las-ud ti 10 a tawen ti epidemia, dagiti parikut a maipaspasango kadagiti mangad-adal kadagiti mikrobio ken resistensia ad-adu ngem idi.” Namakdaar ti Briton nga eksperto iti panangagas iti AIDS a ni Ian Weller: “Ti ultimo remedio nga epektibo a pangsumra kadagiti mikrobio dinto masarakan.”

Ngem no magun-odanen ti bakuna a manglapped iti AIDS, kasano kalaka a magun-odan dayta? Ilawlawag ni Dr. Dennis Sifris, maysa a mangngagas a personal a nakapadas iti panangagas idiay Africa: “Addaantayo iti epektibo unay a bakuna agpaay iti TB [sarut] gapuna iti teoria napukaw koman ti TB [kas iti kaso ti] kamuras ken Hepatitis-B. Kaskasdi dagidiay tallo a sakit ti . . . kangrunaan a mangpatpatay itatta idiay Africa. Gapuna uray no makapataud ti bakuna, ti kangrunaan a parikut ket no kasano a magun-odan dagiti tao.”

Gapu ta bassit laeng ti namnama a maaddaan iti agas, ti laeng pagpilian ti Africa isu ti panangallukoy kadagiti tao a baliwanda ti kababalinda iti sekso. Ngem ti parikut ket—kasano?

Ti Kadawyan a Sungbat

Ti kadawyan a sungbat iti panangrisot iti AIDS idiay Africa isu ti panangiwaras kadagiti nakaad-adu a kondom. Dagiti tsuper magun-odanda a libre kadagiti checkpoint idiay beddeng dagiti pagilian. Iwaras dagiti diario ida a nakasobre. Minilion ti idulin dagiti agtartrabaho kadagiti klinika ken dagiti manangaywan ti salun-at.

Nupay adda epekto dagita nga addang iti panagsaknap ti AIDS, adda met parikut dagitoy—nangnangruna idiay Africa. Inlawlawag ti manangaywan ti salun-at idiay Angola a ni Stefan van der Borght iti Medecins Sans Frontieres a no mangitedkay iti tallo milion a kondom, kasla nasayaat. Ngem dayta kaipapananna a maysa-ket-kagudua a milion a lallaki ti mamindua laeng a makidenna sakbay a maibus ti suplay.”

Ngem, malaksid kadagiti nairaman a pakarigatan iti panangurnos ken ti panagiwaras, ania ti epekto ti awan pilpilienna a panangiwaras kadagiti kondom iti kinalulok—ti kangrunaan a pagtataudan iti AIDS idiay Africa? Ipamatmat dagiti amin a pagilasinan a dagita nga addang tignayenda imbes nga upayenda ti kinaaktibo iti sekso. Uray dagiti agtuturay ti gobierno mabigbigbigdan daytoy a kinapudno. Maysa a pagilian ti Africa ti nangibilinen iti imatmatonan ti gobierno a media nga ikkatenna ti pakaammo iti kondom, ta iparegtana ti nalulok a kababalin. Patien ti autor a ni Keith Edelston ti naing-inget pay nga addang iti librona nga Aids—Countdown to Doomsday: “Gapu iti peggad . . . a naipakuyog iti panagusar kadagiti kondom, nalawagen a ti nainget a monogamia ti kakaisuna a pamay-an a naan-anay a natalged.”

Ngem praktikal kadi ti panagsubli iti monogamia nga urnos ti panagassawa agpaay iti Africa?

Ti Panangipatingga iti AIDS

“No isardeng dagiti tao ti kinalulok iti masanguanan,” kuna ni Propesor Reuben Sher, maysa nga eksperto maipapan iti AIDS idiay Africa, “matayton ti mikrobio. Dagiti tao nga addaan iti dayta matayda ket daytan ti patingga ti mikrobio.” Kasta met, maysa nga editorial idiay The Star, maysa a diario a naipablaak idiay Johannesburg, Sud Africa, kunaenna a “para iti maysa a saan a makidenna wenno di agaramat ti dagum nga inusar ti sabali a mangitudok iti narkotiko iti bagina wenno agpayalison iti dara, narigat a maakaran iti mikrobio ti [HIV].”

Itatta, nasurok a 450,000 a Saksi ni Jehova idiay Africa ti manglikliklik kadagidiay a banag. Sititibker a mamatida a ti moralidad a naibatay iti Biblia ket makagunggona. Usigenyo ti panagrasonda: Yantangay ti Namarsua, ni Jehova a Dios, inaramidna dagiti tao, ngarud ti pagalagadanna iti kababalin nga agpaay iti tao ket nainkalintegan nga alagaden. Ti prinsipio a nailanad idiay Hebreo 13:4 ket maysa a nagsayaat a pangarigan: “Ti panagasawa nadayaw koma kadagiti isuamin, ket ti pagiddaan awan koma ti tulawna.” Imbes a mariknada a napaidamanda iti pagragsakan, dagidiay a nangiyaplikar kadagita a kasuratan inispalda ti biagda iti adu a pisikal ken emosional a pakarigatan.—Idiligyo iti Aramid 15:29; 2 Corinto 7:1; Efeso 5:3-5.

Makapainteres, ti media masansan a naimbag ti komentona maipapan iti moral dagiti Saksi ni Jehova idiay Africa: “[Dagitoy] imparangarangda . . . a nadayawda, naurnos nga umili nga agbibiag iti nangato a moral a pagalagadan,” kinuna ti Daily Telegraph iti Londres, Inglatera. Kinunana pay: “Ti kinalulok ken poligamia a pakabigbigan iti kagimongan ti Africa ket basta di mapampanunot kadagiti Saksi.” Kasta met, ti autor iti libro a Contemporary Transformations of Religion, ni Bryan Wilson, agkomento nga “iti kagimongan nga Africano, dagiti Saksi . . . naisangsangayanda a tattao” ket “ti epekto iti . . . pagalagadan[da] iti moral nabatad iti nagtetengngaanda.”

Daytoy dina kayat a sawen a naan-anayen a nasalakniban dagiti Saksi ni Jehova manipud kadagiti epekto iti AIDS. Dadduma ti mabalin nga inakaran ti asawa a di umanamong iti Nakristianuan a prinsipio nga al-alagadenda, ken dadduma ti nakaala iti sakit sakbay a nagbalinda a Saksi. Kasta met, sumagmamano ti nangpili nga agsubli iti nalulok a moral iti agdama a lubong, ken adda sumagmamano kadagitoy a naakaran iti AIDS kas bunga iti ar-aramidda. (Galacia 6:7) Nupay kasta, dagidiay a sipapakinakem a nangsurot iti imoral nga estilo ti panagbiag napukawda met ti pribilehioda nga agtalinaed iti kongregasion Kristiano. (1 Corinto 5:13; 6:9, 10) Ngem ti kaaduan kadagiti nasurok nga uppat a milion a Saksi ni Jehova iti aglawlaw ti globo tagiragsakenda ti kinasalun-at iti pisikal, emosional, ken espiritual kas banag iti panangipangag kadagiti prinsipio ti Namarsua maipapan iti moralidad.

Nakaragragsak, ipamatmat ti Biblia a ti manayon a solusion kadagiti saplit a kas iti AIDS ket masirsirpaten. (Apocalipsis 21:1-4) Ikari ni Jehova a Dios ti maysa a baro a lubong a sadiay amin a pagtataudan ti saksakit a kas iti AIDS ket interamente a mapukawton. Awanton ti inosente nga agsagsagaba, yantangay tunggal maysa surotennanto ti nalinteg, nasalun-at nga estilo ti panagbiag a mangitandudo iti pudno a kinaragsak.—Isaias 11:9; 2 Pedro 3:13.

[Blurb iti panid 9]

“Di masapul a gumastotayo iti binilion iti panagsirarak ken irarang-ay . . . Masapul nga agsublitayo iti moralidad.”

—Dr. Mark Hendricks, South African immunologist

[Ladawan iti panid 9]

Ti nainget a monogamia isut’ napateg a pamay-an ti panangliklik iti saplit iti AIDS

[Ladawan iti panid 10]

Ikari ti Dios ti maysa a baro a lubong nga interamente nga awan dagiti sakit a kas iti AIDS