Bassit a Burburan a Bunga iti New Zealand
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay New Zealand
INAWAGAN dagiti taga Laud dayta a Chinese gooseberry. Ngem idi nangrugin a naimula dayta idiay New Zealand, inyasping dagiti negosiante daytoy a burburan a bunga iti nalatak a billit a kiwi iti New Zealand. Iti kasta, naiyam-ammo daytan iti lubong kas iti kiwifruit.
Iti pinulpullo a tawenen, ti ekonomia daytoy a daga iti South Pacific nagpannuray laeng iti de lana a dutdot, karne, ken dagiti produktona a nagtaud iti gatas. Ngem ita ti kiwifruit nagbalinen a kangrunaan a panguartaan kas kangrunaan a mula dagiti managmula idiay New Zealand. Daytoy pinagbalinna ti kiwifruit a naimas kadagiti minilion a tao. Ti kaadut’ pakausaranna, a kedngan laeng ti kabaelan ti tao nga agpartuat, ti nangibunga iti nagduduma a naiimas a taraon.
Ngem ania kadi daytoy a burburan a bassit a bunga? Ti kiwifruit (Actinidia chinensis) ket pudpudno a berry a dumakkel kas maysa a lanot. Agtubtubo iti kalalainganna a klima, ti kiwifruit ket immuna a naimula idiay Yangtze Valley iti makin-abagatan a China. Nupay kasta, ti kaunaan a nakomersialan a panagmula ket naaramid idiay New Zealand idi 1934, idiay Te Puke, maysa nga ili nga addaan 5,500 nga umili, iti makindaya a kosta iti North Island. Di nagbayag, naipasdek dagiti pagmulaan ti kiwifruit iti nadumaduma a paset ti pagilian. Ngem ti Te Puke, gaput’ nasayaat a kasasaad ti klimana, ti nagbalin a “kabisera ti kiwifruit iti lubong.”
Medyo narigat ti mangpadakkel iti kiwifruit. Abutenna ti tallo aginggat’ lima a tawen sakbay nga agbunga ti kaimulmula a lanot. Kasta met, nasken ti kanayon a panangarbas kadagiti lanot tapno masigurado a dumanon ti umdas a lawag iti bunga. Masapul a maaramid dagiti permanente a pagkalatkatan dagiti lanot—dagiti sará a pagkalatkatan wenno palapala. Ket no panagbuburasen, ginasut a nasisigo a trabahador ti kasapulan a mangburas iti minilion a bunga a kas kadakkel ti maysa a lemon wenno bassit a kahel. Mabalin nga agdagsen iti maysa a libra ti uppat a dadakkel a kiwifruit, ket pinullo a ribo a tonelada ti maburas iti tinawen.
Gapu itoy, mabalin a kasla narigat ti mangpadakkel iti kiwifruit a naminsan nga inladawan ti The Wall Street Journal kas makaay-ayo ti kitana a “daan a bola iti tennis.” Ngem dikay paallilaw iti di makaay-ayo nga itsurana. “Pisienyo ti kiwifruit,” intuloy ti Journal, “ket agparangto ti nabiag nga itsurana. Giddato nga agparang ti naraniag a berde a kolorna ken nabanglo, nga iti tengngana ket adda kasla singsing a lilak ken duyaw a mayasping iti raya ti init.” Ket ramananyo dayta, babaen ti panangkutsarayo! Ti lasagna ket nasam-it, naraman. Mainayon pay, nasustansia unay daytoy a bassiusit a bunga. Malaksid a napno iti umdas a bitamina C ken E, ti amurat ti maysa a dakkel a kiwifruit ket gistay uppat a daras nga ad-adu ngem ti maysa a tasa a natadtad a kinsay. Ti maysa a kiwifruit addaan ad-adu a potassium ngem ti maysa a saba ken mabalin a makaipaay iti 20 aginggat’ 70 porsiento a suplay iti inaldaw a kasapulan ti bagi a chromium.
Adu met bassit ti pakausaran ti kiwifruit idiay kusina ken daytat’ mabalin a mailaok iti adu a taraon. No daytat’ magun-odan iti lugaryo, mabalin a kayatyo a padasen ti nadakamat a kita ti potahe. Mabalin a magustuanyo met ti burburan a bassit a bunga ti New Zealand!
[Picture Credit Line iti panid 17]
Ti Kiwifruit iti New Zealand Marketing Board
[Kahon/Ladawan iti panid 18]
Kiwifruit Ice Salad:
1 lata iti litchis (500 gramo wenno 1 libra) wenno dadduma pay a prutas
4 a naukisan a kiwifruit
1 tasa nga asukar
1 lata ti nasigsigit a mandarin orange (250 gramo wenno 1/2 libra)
1 kutsara nga arak ti orange
1 kutsara a tubbog ti dalayap/lemon
2 tasa a danum
1. Ibukbokyo ti danum ken asukar iti pariok. Kiwaren iti kalalainganna a pudot agingga a matunaw ti asukar. Pagbureken iti tallo a minuto. Pabaawanyo.
2. Pespesenyo ti dua a kiwifruit iti blender.
3. Inayon ti napespes a kiwifruit, tubbog ti mandarin, tubbog ti lemon, ken arak iti asukar. Kiwaren agingga a naglalaokdan a naimbag. Ipalamiis iti maysa a nasayad a bandeha. Karusen iti tinidor tapno mapataud dagiti makaskas ti hielo.
4. Ipalamiis ti nabatbati a kiwifruit, ken galgalipen.
5. Iparabaw dagiti nasigsigit a mandarin agraman nagalgalip a kiwifruit iti litchis, ipisok ida iti kalalaingan-kadakkelda a baso iti brandy wenno aniaman a pagidasaran.
6. Ikabil ti aniaman a nabatbati a litchi ken tubbog ti mandarin iti prutas.
7. No nakasaganan a maidasar, iwarakawak dagiti nakaskas a hielo iti prutas.
Mabalin nga idasar iti 4-6 a tao.