No Maisubli ti Maysa nga Isla
“AWAN ti tao a maiyarig iti maysa nga isla,” insurat ti maysa a maika-17-siglo a dumadaniw a ni John Donne. Kinapudnona, uray dagiti isla pudno a saanda a kanayon nga agtalinaed kas isla. Ti kadaanan nga isla a siudad iti Tiro ket maysa a nabatad a pangarigan. Tinungpal ni Alejandro a Dakkel ti maysa a mabigbigbig a padto ti Biblia babaen ti panangaramidna ti maysa a pottot nga agturong iti isla ken ti panangdadaelna iti napalangguad a siudadna. Iti sinigsiglon, nagaburan iti darat ti pottot; ti isla ket nagbalin a peninsula.
Idiay Francia, ti isla ti Mont-Saint-Michel ket agpegpeggad met a mapukaw ti pakabigbiganna kas maysa nga isla. Iti beddeng a nagbaetan ti dua a probinsia ti Francia a Britanny ken Normandy, ti Mont-Saint-Michel ket maysa a bassit a nabato a bantay nga addaan maysa a bario iti sakaananna ken maysa a nayasping iti sarikedked a simbaan iti tapawna. Agparang kas maysa a piramid manipud iti nalawa, nalinak a baybay, daytat’ nangallukoy iti adu a bisita iti sinigsiglon. Nanipud pay kinuna ti maysa nga obispo a nasirmatana ni “Saint” Michael idiay idi nasapa a paset ti maika-walo a siglo K.P., agdaldal-enen dagiti peregrino iti simbaan ken idi agangay iti monasterio a naibangon iti nakapasamakanna. Ti panawen ket di kanayon a nasayaat iti disso. Iti napalabas a siglo, daytat’ nagsagaba iti uram, nakubkob bayat ti gubat, naserraan bayat ti Rebolusion a Pranses, nausar kas pagbaludan, ken kamaudiananna, natarimaan bayat ti kallabes a siglo, idi naikabil ti torrena.
Nabayagen a ti baybay ti agparang a kasla kangrunaan a kabusor. Ti Bantay ket maaw-awagan no dadduma iti Saint-Michel-at-the-Mercy-of-the-Sea. Iti adun a siglo, madanon dagiti peregrino dayta babaen ti pannagnada laeng a bumallasiw iti mainland no ugot, nga agannadda kadagiti napeggad ken manangallilaw a gayong-gayong. Ti panagatab ti baybay mangiyeg ti sabali pay a peggad—gagangayen a kunaen dagiti umili a ti panagatab ket kas ti kapartak ti taray ti maysa a kabalio!
Ti kadadakkelan a kabusor ti Mont-Saint-Michel, nupay kasta, ket ti daga a mismo, saan a ti baybay. Idi 1870-1879, maysa a 900 metro a pottot ti nabangon a mangisilpo met laengen ti isla iti kontinente. Nanipud idin, saanen a baybay ti daldalusan dagiti allonna a kas idi, ket magabgaburanen ti darat ti aglawlaw ti Bantay. Ita ti kaadaleman a panagatabna laengen ti mangdanon iti nabato a sarikedked ti isla. Dakkel a trabaho ti maar-aramid tapno malapdan daytoy a pasamak tapno ti nalatak a Bantay saan nga agbalin a peninsula a kas iti Tiro inton agangay—wenno kas maysa laengen a kadilian a makita iti maysa a naglawa, namaga nga aplaya.