Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Tamingek ti Panangbabalaw Dagiti Dadakkelko?

“PATIEN dagiti adu a nagannak a ti kasayaatan a panangtulongda kadagiti annakda a rumang-ay isut’ panangbabalawda iti aramidenda a biddut.” Kastat’ insurat ni Clayton Barbeau iti librona a How to Raise Parents.

Awan duadua, no maysaka nga agtutubo, nalabit kankanayon a korehirendakayo dagiti dadakkelyo ta maumakayo. No dadduma mabalin a makaparurod daytoy, ngem saan met a dakes ti kasta a panangbabalaw.a Datay amin kasapulantayo ti panangkorehir iti sagpaminsan; ti makaisuro a pammabalaw ket pagimbagan, makagunggona pay.

Iti kasumbangirna, pudno a di nainkalintegan no dadduma dagiti nagannak, a babalawenda dagiti annakda agingga a maupayda. (Colosas 3:21) Wenno mabalin a palubosanda dagiti riknada a mangtengngel kadakuada ket pagungtan ken babainenda dagiti annakda kadagiti nagbassitan a biddut. Kasano man ti pannakababalaw, nupay kasta, mabalin a magunggonaankayo iti dayta. Ta, mabalin a pampanunoten dagiti nagannakyo ti pagsayaatanyo. Kas iti nabayagen a kinuna ti Biblia, “matalek dagiti panangdanar ti gayyem.” (Proverbio 27:6) Pudno, agsipud ta nakasingsinged dagiti nagannakyo kadakayo, mabalin a nasaem unay ti panangbabalawda. Ngem no agtignaykayo a nainsiriban iti panangbabalaw, mabalin a maep-epyo ti saem ket adut’ magunggonayo.

Ti Biddut a Pamay-an

Usigenyo ti kapadasan ni agtutubo a Stephanie: “Idi simmangpet manipud trabaho ni nanangko,” kuna ni Stephanie, “rinugiannan ti nangbabalaw a diak nagdalus iti balay wenno diak pay la imbelleng ti basura. Kinunana, ‘Awan pay aramidenyo a dagus ditoy, ngem no kayatyo ti papananyo, aramidenyo a dagus dayta.’ Kinunak, ‘No mangbabalawka, dagus nga aramidem dayta.’ Riniawannakon ket pimmanawak ket rinekepak ti kuartok tapno diak mangngeg ti timekna. Kasta unay ti panagriawna, ket ipukpukkawna a masapul a madusaak.”—My Parents Are Driving Me Crazy, ni Dr. Joyce L. Vedral.

Gagangayen dayta? Ngarud makapasakit ti nakem no maibaga kadakayo nga “awan pay aramidenyo a dagus.” Nupay kasta, aniat’ naaramidan ti panagpungtot ni Stephanie ken nanangna? Ti panagreklamo, panagriaw, wenno iyaalsa nakarkaro pay a pagpungtotenna ti maysa a naganak. Ti bassit a pannakapnek babaen iti panagpungtot awan mamaayna no idilig iti sigurado a pannakadusa. Kasta met, ti maysa nga agtutubo a Kristiano nga agbassawang iti maysa a naganak ket agsagaba iti naespirituan a pannakadangran—ken iti di pananganamong ti Dios.—Proverbio 30:17; Efeso 6:1, 2.

Ti nanang ni Stephanie mabalin a dina tinaming dagiti banag iti kasayaatan a pamay-an. Ngem saan kadi nga agpayso met dagiti reklamona maipapan ken ni Stephanie? Gapuna babaen ti panangbusorna iti pammabalaw, saan laeng a pinagbalin ni Stephanie ti biagna a narigrigat no di ket napukaw pay ti gundawayna a rumang-ay.

Ti Pateg ti Iyiimdeng

Ited ti Biblia daytoy a balakad: “Ipangagmo ti patigmaan ket awatem ti disiplina, tapno agbalinka a masirib inton kamaudiananna.” (Proverbio 19:20) Wen, parmekenyo ti panagregget a mangikalintegan iti bagiyo, agreklamo wenno mangiyebkas met kadagiti pammabalaw, ket panunotenyo no ania ti maibagbaga. Kastoy ti kinuna ti magasin a ’Teen: “Imdenganyo ti pammabalaw babaen iti panunot saan a babaen iti rikrikna.”

Ti panangaramid iti kasta tulongannakayo a mangliklik iti panangpadakkel wenno manglablabes iti ibagbaga ti naganakyo. Pudno kadi nga ibagbaga ti naganakyo nga awan ti mamaayyo wenno awan serbina, wenno ibagbagana laeng a saan a nasayaat ti panangpinturyo iti garahe wenno panangdalusyo iti dalikan? No pudno ti naudi, apay a nalabes ti panagtignayyo? “Awan tao ditoy daga nga umiso a kanayon ti aramidenna ken saan a pulos nga agbiddut,” kuna ti Biblia. (Eclesiastes 7:20, Today’s English Version) Ket uray pay no pudno a di umiso ti inaramidyo iti naituding a trabaho, dayta dina kayat a sawen a din umiso ti aramidenyo iti amin a paset iti biagyo. Gapuna palagipanyo ti bagiyo nga adda dadduma a paglaingan ken pagimbaganyo.

Panagtalinaed a Nakalma iti Sidong ti Riribuk

“Tunggal mangaramid iti minamaag a banag,” impudno ti maysa nga ama, “Kunaek, ‘Sika a maag.’” No ngay birngasannakayo met ti naganakyo wenno dadduma pay a panangabuso? Umuna, tenglenyo dagiti riknayo! “Ti mangmedmed kadagiti saona addaan pannakaammo, ket ti nalamiis ti nakemna tao a mannakaawat.”—Proverbio 17:27.

Dikay ipamaysa a panunoten ti di nainkalintegan a naibaga; pagpungtotennakay laeng dayta. Imbes ketdi, ipamaysayo a panunoten dagiti banag a masapul a parang-ayenyo. Palagipanyo ti bagiyo nga inay-ayatdakayo dagiti dadakkelyo ket dida met panggep ti mangdangran. (Inamin ti ama a naadaw nga immun-una: “saan a rumbeng a kanayon nga awagak iti maag. Patiennanto ketdin dayta di agbayag.”) Agtalekkayo iti panggep dagiti dadakkelyo no madlawyo a nabannog wenno narigatanda iti trabaho. “Ti pannakaawat ti tao pagbalinenna a nabannayat nga agpungtot, ket pakaidayawanna ti panangpalabesna iti kaniwas.”—Proverbio 19:11, NW.b

Nupay di maitutop dagiti panagsasao, mabalin a maparmekyo ti pungtot manipud kadagiti sasao a mismo. Kas pangarigan, padasenyo a baliwan dagiti sasao ti naganakyo, nga ipamaysayo ida iti parikut. No ibaga ni tatangyo a maagkayo agsipud ta dina kayat ti pamay-an ti panangbitonyo iti kotse ti pamilia, padasenyo a kunaen: “Makarurodkayo gapu ta di umiso ti panangbitonko iti kotse.” Wenno basta aminenyo ti pammabalaw. (“Husto, Dad. Nasaysayaat koma pay ti panangbitonko.”) Wenno padasenyo a damagen dagiti nasaysayaat a pamay-an a mangparang-ay iti dayta. Kuna ti Proverbio 15:1: “Ti naalumamay a sungbat pagbaw-ingenna ti pungtot, ngem ti makapaladingit a sao pataudenna ti unget.”

Malagipyo kadi ni Ukom Gideon? Kuna ti Biblia nga indauluanna ti nasion ti Israel iti nakaskasdaaw a panagballigi iti kabusor a nasion iti Madian. Kalpasanna nangibaon ni Gideon kadagiti mensahero iti nalatak a tribo iti Efraim ket dinawatna a bangenanda ti pagtalawan dagiti naabak a Madianita. Nagtignay dagiti Efraimita, ket kinayawanda ti dua a prinsipe ti Madian. Ngem idin dagiti natangsit a lallaki iti tribo “sitatangsit a pinadasda nga apaen, NW” ni Gideon! Marurodda a dida naayaban a nakipaset idi napan nakigubat iti Madian.—Oc-ocom 8:1.

Nalawag a saan a nainkalintegan daytoy a panagsao. No darasudos koma ni Gideon, mabalin a pinagungtanna koma dagiti Efraimita—ket nagbanag iti gubat. Imbes ketdi, kinunana: “Ania ti inaramidko ita a maipadpad kadakayo? Ti panagbanban-a ti Efraim saan aya a nasaysayaat ngem iti panagburas ti Abiezer?” (Oc-ocom 8:2) Ti sungbat ni Gideon kaipapananna nga iti panangkayawda kadagiti prinsipe ti Madian, ad-adu ti naaramidan dagiti Efraimita ngem ti inaramid ni Gideon a mismo. Ti naalumamay ken napakumbaba a sungbat ni Gideon ngarud riningbawanna ti di nainkalintegan a pammababalaw ket nataginayon ti talna.

Ti leksion? Liklikan ti nalabes a panagtignay no babalawendakayo dagiti nagannakyo. Ti panagtalinaed a nakalma lapdannakayo a mangisawang wenno mangaramid iti banag a pagbabawyanyonto laeng.—Idiligyo iti Eclesiastes 10:4.

Panagtignay

Nupay kasta, saan nga umdas dagiti naasi a sasao. Agtignaykayo! Laglagipenyo, “ti sirib nga aggapu sadi ngato . . . nalaka nga agtungpal.” (Santiago 3:17) Rugianyo a dalusan dayta a kuarto, bitonen ti kotse, pukisan ti buokyo, pabaruen dagiti kawesyo, wenno mangaramid iti aniaman a panagbalbaliw a kayat dagiti nagannakyo. Daytoy ti kasayaatan a pamay-an a panangpasardeng iti pammabalaw.

Iti kasumbangirna, mabalin a dikay anamongan ti pammabalaw. Ta, uray pay dagiti kasayaatanen a nagannak agbiddutda met. Ngem imbes a risoten dagiti banag babaen iti kasta unay a panagriaw, urayenyo ti “umiso a tiempo,” kalpasanna makisaritakayo kadagiti dadakkelyo. (Proverbio 15:23) “Kadagiti agiinnuman adda ni sirib,” kuna ti Proverbio 13:10. Iyebkasyo dagiti sakit ti nakemyo iti nakalma, nataengan a pamay-an, nga itedyo kadagiti nagannakyo dagiti espisipiko a rason no apay a dikay umanamong. Nalabit maallukoyyo ida a mangmatmat kadagiti banag sigun iti panangmatmatyo. No saan, basta agpaituraykayo iti autoridadda kas nagannak.—Proverbio 6:20.

Kas banagna, nupay kasta, ti itutulok iti disiplina mabalin a gunggonaannakayo. Ta, uray pay ti perpekto a tao a ni Jesus “naadalna ti panagtulnog gapu kadagiti banag a linak-amna.” (Hebreo 5:8) Addaankayo met kadagiti napapateg a leksion a masursuro. Addaankayo kadagiti parmeken a pammabalaw dagiti mannursuro. Iti masanguanan, mabalin a maaddaankayo kadagiti manangimpleo a pakilangenan. Suruenyo itan nga awaten dagiti pammabalaw.

Inton agangay mabalin nga apresiarenyonto pay ti panangmatmat dagiti dadakkelyo. Maysa nga agtutubo a managan James kunaenna maipapan kadagiti nagannakna: “Naistriktoda kaniak kas idiay eskuelaan, kongregasion, ken kadagiti trabaho iti balay. No dadduma diak pay makainana! Ngem idi dumakdakkelakon, inapresiarko a masapul ti panangikagumaan tapno agballigi iti maysa a banag.” Saan kadi a napateg dayta a leksion a sursuruen? Ket masursuroyonto a mismo dagiti umasping a napapateg a leksion babaen iti panangsursuroyo a mangtaming ti pammabalaw.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 11]

Ti panagriaw, panagreklamo, wenno panangikalintegan gagangay nga iruarna laeng ti dakdakes pay iti maysa a naganak

[Ladawan iti panid 11]

Ti panangdamag iti naganakyo kadagiti espisipiko a pamay-an ti panangparang-ay mabalin a pabassitenna ti saem ti pammabalaw