Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .
Umakarak Aya iti Nabakbaknang a Pagilian?
PINANAWAN ni Tara ti nakayanakanna a [pagilian ti] Trinidad, pinanawan ni Sheila ti Jamaica, ket pinanawan ni Erick ti Suriname. Immakar dagitoy tallo nga agtutubo iti nabakbaknang a pagilian. Apay?
Ilawlawag ni Tara, “Dakami nga agtutubo idiay Trinidad ti inimpluensiaan unay dagiti makitkitami iti magasin ken TV. Makapaladingit, [ngem] impaayannakam daytoy iti makaallukoy a panangmatmat iti Estados Unidos ken dadduma a nabaknang a pagilian.”
Kasta met laeng ti kunaen ni Sheila: “Malagipko dagiti naipadamag a dakkel a gundaway agpaay iti panggedan ken libre a panagadal.” Nupay kasta, kunana pay: “Diak ammo no apay, ngem di man la ibagbaga dagiti naggapun kadagitoy a pagilian dagiti saan a makaay-ayo a pasamak sadiay. Nalabit mabainda a mangibaga a dagiti kasasaad saan a kas iti ninamnamada.”
Kaskasdi, umak-akar dagiti tao iti sabasabali a lugar. Impakita ti maysa a report iti Los Angeles Times a nanipud 1980 inggat’ 1990, nagdoble ti kaadu dagiti tao nga umak-akar iti dadduma a pagilian ket manamnama nga agdoble manen inton tawen 2000. Iti kada tawen nasurok a 700,000 ti umak-akar idiay Estados Unidos. Mangpaspasangbay ti Australia, Canada, Côte d’Ivoire, ken Saudi Arabia iti nasurok a 50,000 nga imigrante iti kada tawen, kaaduan agpaay iti tarigagay a maaddaan iti nanamnam-ay a kasasaad ti panagbiag.
No agtataengkayo iti napanglaw a pagilian, uray dakayo ket mangut-utob no narimatto met laeng ti masanguananyo iti nabakbaknang a pagilian. Serioso a desision daytoy. Kasanot’ nainsiriban a pangngeddengyo?
Dikay Darasudos nga Agdesision
Patien ni Erick a taga Suriname a rumbeng a dikay agtignay a sidadarasudos no di ket rumbeng nga ammuenyo nga umuna ti umdas nga impormasion. “Uray idiay Suriname,” kunana, “kaaduan a pamilia ket addaan kakabagian kadagiti nabaknang a pagilian, ket masapul a manggun-odkayo iti kabaruan nga impormasion ken kinapudno maipapan iti kasasaad ti ekonomia ti lubong.”
Sakbay nga agdesision, laglagipenyo: “No awan balakad, dagiti gandat mawasda, ngem iti kaadu dagiti mamalakad mapatibkerda.” (Proverbio 15:22) Iyumanyo dagiti piliyo kadagiti nagannakyo, Kristiano a papanglakayen, ken dagiti aduan kapadasan ken mangisakit kadakayo.
Dikay Patien Amin a Mangngeganyo
No mangngeganyo dagiti nagsayaat a damag maipapan kadagiti nabaknang a lugar idiay ballasiw taaw, mabalin a nasayaat no dikay mamati a dagus. “Ti nanengneng patienna amin a sao,” kunaen ti maysa a nainsiriban a proverbio, “ngem ti manakem a tao matmatanna a nalaing ti papananna.”—Proverbio 14:15.
Kinuna ni Sheila a taga Jamaica: “Ipapilit ti maestrak iti English a ti iyaakar idiay Estados Unidos ti kasayaatan a maaramidak. Kinuna ti dadduma a nataengan a no mapanak idiay Canada, Estados Unidos, wenno Inglatera, magunggonaanakto iti aniaman a karera a piliek. Iti ababa a pannao, maagak no palabasek dayta a gundaway.”
Pudno kadi a nakatulong kenkuana ti iyaakarna idiay Estados Unidos? “Iti kaaduan a pamay-an, simmayaat ti biagko, ngem simmayaat met ti biag dagiti gagayyemko a nagtalined idiay Jamaica. Masansan a ti problema parnuayenna ti sabali pay. Ti lugar a pagtaenganyo saanna a pasayaaten a dagus ti adda a kasasaad.”
Umanamong ni Tara nga immakar idiay Estados Unidos manipud Trinidad: “Iyam-ammo dagiti tao kadagiti nabaknang a pagilian kas lugar ti gundaway—tapno agadal, agtrabaho, mangged iti adu a kuarta, ken agbiag a nanam-ay. Ngem ita, mabigbigbig ti kaaduan nga immakar a kumarkaro dagiti kasasaad iti aniaman a lugar. Daddumat’ nagsubli iti pagilianda.”
Usigenyo Dagiti Pagsayaatan ken Pagdaksan
Tapno natimbeng ti panagdesisionyo, usigenyo saan laeng a dagiti nasayaat a padamag maipapan iti aglaplapusanan a kinabaknang ti dadduma a pagilian. Tingitingenyo dagiti pagsayaatan ken pagdaksan a mabalin nga ibunga ti iyaakar[yo]—iti ekonomia, kagimongan, moral, ken espiritualidadyo.
Kas pangarigan, mabalin a dakes ti ekonomia ti lugaryo. Ngem awan kadin dagiti gundaway iti panggedan nga asideg iti pagtaenganyo? Kuna ni Tara, “Idiay pagilianmi, awan unay mapanggedan, nangruna kadagidiay saan a nakaturpos iti nangato nga adal.” Isu nga immakar; nagtalinaed dagiti kakabsatna idiay pagilianda. “Nagadal ti dua nga adiek a lallaki iti panagaramid ti muebles ken upholstery. Ita, agtartrabahodan kadagiti paktoria ken manipud tattao a mangayat iti magapgapuananda. Nalabit nasaysayaat ti kasasaadda idiay lugarmi ngem siak nga adda ditoy ‘pagilian a maipagarup a mangpasayaat iti biag ti maysa.’”
No umakarkayo, mabalin a maisarangkayo iti pannakakellaat gaput’ kultura dagiti tao iti lugar a papananyo, nalabit ti naan-anay pay a pannakakarit dagiti ipatpategyo unay a prinsipio iti moral. Ikompromisoyo kadi dayta a risgo babaen iti iyaakaryo? Sa nasaknap ti materialismo kadagiti nabaknang a pagilian. Kasanot’ panangapektarto dayta iti espiritualidadyo?
Pannakasursuro Manipud Kadagiti Kamali ni Esau
No maipapan iti panangtingiting iti pagsayaatan ken pagdaksan dagiti desision, [makatulong ti pasamak] ni Esau a naaddaan nakaro a parikut idi panawen ti Biblia. Naulit-ulit a napaay a nagpanunot iti bambanag a pagsayaatanna—ti espiritualidad ken pamiliana. Kas banagna, dadduma kadagiti kangrunaan a desisionna ket nagdaksanna.
Mamakdaar ti Biblia maibusor iti “asinoman a saan nga agraem kadagiti bambanag a nasantuan, kas ken Esau, isu a gapu laeng iti maysa a pannangan inlakona ti kalinteganna nga inauna nga anak.” (Hebreo 12:16) Sagrado daytoy a kalintegan iti kinainauna. Inikkan ti Dios ti pamilia ni Esau iti gundaway tapno pagtaudan ti kapuonan ti Mesias, ti pakaispalan ti amin a sangatauan. (Genesis 22:18) Ngem “di impateg ni Esau ti saguday ti pannakayanakna.” Situtulok nga inlakona dayta iti gisado a lentehas! (Genesis 25:30-34) Ti relasionyo iti Namarsuayo ti kapatgan a gamengyo. Dikay isukat dayta, baybay-an dayta, wenno irisgo dayta agpaay iti aniaman a material a pagimbagan.—Marcos 12:30.
Idi pinanawan ni Esau ti dimmakkelanna a lugar sa nagturong iti sabali a lugar, nangasawa ti dua a babbai a Heteo. No iti dadduma a rason mabalin a praktikal dagitoy a panagasawa, ngem nangipaayda laeng kadagiti parikut iti naespirituan gapu ta saan nga agdaydayaw dagitoy a babbai iti Dios dagiti nagannak ni Esau, a da Isaac ken Rebeca. Dagitoy a babbai ti “pagladladingitan dagiti panunot” ti nagannakna.—Genesis 26:34, 35.
Kadawyanen kadagiti agtutubo ti makiasawa tapno makapanda laeng iti nabakbaknang a pagilian. Naipadamag nga iti kada tawen idiay India, agarup 4,000 nga assawa ti umakar idiay Estados Unidos, agraman ti agarup 10,000 nga agur-uray iti iyaakarda sadiay. Nupay kasta, ti panagasawa ket maysa a napateg a sagut ti Dios. Saan a rumbeng a matagtagilaka, [wenno] mausar a kas tiket tapno makapan iti maysa a lugar. Panunotenyo met ti panagladingit ni Jehova ken dagiti matalek a kameng ti pamiliayo no ‘makikaduakayo iti sangol dagiti saan a mamati.’—2 Corinto 6:14.
Agdesisionkayo a Naimbag
Mabalin a napatpateg no kasanot’ panagtignayyo iti desisionyo ngem iti desision[yo] a mismo. Ikeddengyo man ti agtalinaed wenno saan, ti kapatgan isut’ panagdesisionyo a naimbag.
No agtalinaedkayo: Diyo babalawen dagidiay umakar. Sungsungbatanda ti bukodda a desision. (Roma 14:4; Galacia 6:4, 5) Sursuruenyo nga ipateg dagiti makaay-ayo ken makagunggona a masarakan laeng iti pagilianyo. Parayrayenyo ti ayatyo kadagiti tao ken pannakipagrikna kadagiti pakidangdangadangan ken pakasusuotanda.
No umakarkayo: Urnosenyo a nainsiriban no aniat’ kapatgan kadakayo bayat a sursuruenyo dagiti baro a kustombre ken nalabit baro a pagsasao. Dikay mangbusbos iti adu unay nga oras ngem iti maiparbeng tapno gun-oden laeng dagiti material a banag a diyo met kasapulan idi damo. Ta no kasta, awanton ti panawenyo kadagiti naespirituan a banag.
“Napateg unay iti daytoy a lubong ti maaddaan iti panggedan,” bigbigen ni Sheila. “Ngem napatpateg ti pamilia, dagiti gagayyem, ken naespirituan a bambanag. No mapukaw man ti amin, isudat’ mangandingay kadatayo.” Nainsiriban a mamalakad ti Biblia kadatayo a ditay “aramaten [ti lubong] nga aglablabes; ta ti ugali daytoy a lubong aglabas.” (1 Corinto 7:31) Ammo dagidiay pudno nga agballigi ti umno a lugar dagiti pakaseknanda maipapan iti trabaho ken kuarta, nga ipangpangrunada dagiti kasapulan ti pamilia ken naespirituan a raragpaten.
Pilienyo a siaannad dagiti kabbaro a gagayyemyo. Kunaen ni Erick: “Makikaduakayo kadagiti gagayyem a mangitantandudo iti makapabileg nga estilo ti panagbiag.”
Laglagipenyo Dagiti Pudno a Kasapulanyo
Saan nga agbalbaliw dagiti banag a kasapulantayo tapno agbalin a naragsak. “Sadinoman ti pagtaengantayo,” kunaen ni Sheila, “saan nga agbalbaliw dagiti pagalagadan ni Jehova kadatayo.” Aniada? Intudo ni Jesus: “Naragsak dagiti sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda.” “Dikay madanagan” maipapan iti umdas a taraon wenno pagkawes. Ipangpangrunayo ti “pagarian ken ti kinalinteg [ti Dios], ket amin dagitoy dadduma pay a banag mainayondanto kadakayo.”—Mateo 5:3; 6:31, 33.
Ti panagbiag babaen kadagitoy a prinsipio ti makatulong kadakayo a maaddaan iti nasaysayaat a biag iti aniaman a pagilian.
[Dagiti ladawan iti panid 18]
Agparang a kasla makaay-ayo dagiti nabaknang a pagilian ngem iti pudno a kasasaadda