Babassit a Tattao, Dadakkel a Pakaupayan

“Pudno a bassit laeng dagiti pakasikuran dagiti ubbing, ngem bassit met ti ubing.” ​—Percy Bysshe Shelley.

MATMATANYO ti drowing a kallugong iti baba. Iti damo a panangmatmat nataytayag ti kallugong ngem ti bulongna. Kinapudnona, nupay kasta, agpada ti katayag ken kaakabada. Nalaka laeng a mapagkamalian ti kadakkel (ti maysa a banag).

Nalaka laeng a mapagkamalian dagiti nataengan ti kinakaro ti pannakaupay ti maysa nga ubing. ‘Babassit laeng dagiti parikut dagiti ubbing,’ kuna dagiti dadduma. Ngem saan a pudno daytoy a kapanunotan. “Saan koma nga ipato dagiti nataengan dagiti parikut babaen iti kadakkelda,” ipakdaar ti libro a Childstress!, “no di ket ti kinakaro ti saem a pataudenda.”

Iti adu a kaso nakarkaro ti saem a marikna ti ubing ngem ti pagarup dagiti nataengan. Pinatalgedan daytoy ti maysa a panagadal a ditoy nadawat kadagiti nagannak a tingitingenda ti rikrikna dagiti annakda. Dandani amin ti simmungbat a “nakaragragsak” dagiti annakda. Ngem, idi napagsaludsodanda nga awan dagiti dadakkelda, kaaduan kadagiti ubbing ti nagkuna a “naliday” ken “madandanaganda” pay. Mapasaran dagiti ubbing ti panagamak a kasta unay ti pananglaglag-an dagiti nagannak.

Iti sabali a panagadal nga inaramid ni Dr. Kaoru Yamamoto, nadawat iti maysa a grupo dagiti ubbing a mangipato ti pito a karirikutan kadagiti 20 a paspasamak iti biagda. Kalpasanna maysa a grupo dagiti nataengan ti nangipato kadagidiay met laeng a paspasamak no kasano ti panagrikna ti maysa nga ubing kadagita. Nagbiddut ti panangipato dagiti nataengan iti 16 kadagiti 20 a paspasamak! “Impagarupmi nga am-ammomi dagiti annakmi,” kuna ni Dr. Yamamoto, “ngem masansan a dikam makita wenno mangngeg, wenno maawatan, no ania ti pudno a mangrirriribuk kadakuada.”

Masapul a suruen dagiti nagannak a matmatan dagiti paspasamak iti biag sigun iti baro a panangmatmat: babaen ti panangmatmat ti ubing. (Kitaenyo ti kahon.) Napateg daytoy nangnangruna ita. Impadto ti Biblia nga “iti maudi nga al-aldaw dumtengto dagiti panawen ti kasta unay a pannakaupay . . . narigat a pakilangenan ken narigat nga ibturan.” (2 Timoteo 3:1, The Amplified Bible) Saan a nailaksid dagiti ubbing iti kasta a pakaupayan; masansan, isuda dagiti kangrunaan a biktima. Nupay dadduma kadagiti pakaupayan dagiti ubbing ket “kadawyan [laeng] kadagiti agtutubo,” dadduma ti naisalsalumina ken rumbeng a maikkan ti naisangsangayan a panangasikaso.​—2 Timoteo 2:22.

[Kahon iti panid 5]

Panangmatmat ti Maysa nga Ubing

Ipapatay ti Nagannak = Basol. Babaen ti pananglagip kadagiti apagkanito a panagsimron iti naganak, mabalin a marikna ti ubing nga isut’ makagapu iti ipapatay ti naganakna.

Diborsio = Pannakabaybay-a. Ti rason ti maysa nga ubing ket no di agin-innayat dagiti dadakkelna, mabalin nga isut’ dida met ay-ayaten.

Alkoholismo = Pakarigatan. Nagsurat ni Claudia Black: “Ti inaldaw a panagamak, pannakabaybay-a, panangilibak, di panagtutunos, ken ti pudno wenno mainanama a kinaranggas a mapaspasamak iti alkoholiko a pagtaengan ket saan a nasayaat, nasalun-at nga aglawlaw.”

Panagapa ti Nagannak = Buteng. Ipalgak ti panagadal kadagiti 24 nga estudiante a makapaupay ti panagapa ti nagannak ta agbanag dayta iti panagsarua, panagmurareg, panagurot ti buok, panagkuttong wenno panaglukmeg, ken ulser pay dagiti annak.

Nalabes a Panagtrabaho = Pannakapaay. “Sadinoman ti pagturongan dagiti ubbing,” insurat ni Mary Susan Miller, “kasla makilaslaslasda a kanayon kadagiti awan patinggana a panagsasalisal nga inyurnos dagiti nataengan.” Gapu ta mapilit nga agbalin a kalaingan idiay eskuelaan, idiay pagtaengan, ken iti pay panagay-ayam, dinto mangabak a pulos ti ubing, ket di pulos agpatpatingga ti salisal.

Kappasngay = Pukaw. Ita ta addan kabingayna iti panangaywan ken ayat dagiti dadakkelna, mabalin a marikna ti ubing a napukawna ti maysa a naganak imbes a mariknana nga addaan kabsat.

Eskuelaan = Agdanag a Maisina. Para ken Amy, ti panangpanaw ken nanangna ken ipapan idiay eskuelaan ket nakarigrigat ken makapadanag unay.

Biddut = Pakaibabainan. Gapu iti nakapuy a panangipapan iti bagida, “matmatan [dagiti ubbing] dagiti bambanag a nakaro a parikut ngem ti pudno a kasasaadda,” kuna ni Dr. Ann Epstein. Ti pakaibabainan, kunana, isu ti gagangayen a mangtignay iti ubing nga agbekkel.

Kinabaldado = Pannakapaay. Malaksid ti pananguyaw dagiti di manangngaasi a kapatada, ti baldado nga ubing mabalin nga ibturanna dagiti di makaan-anus a mannursuro ken miembro ti pamilia a mabalin a masimron iti basta dina kabaelan nga aramiden.

[Ladawan iti panid 4]

Kadaanan a kallugong