No Din Maiddep ti Apuy
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Ghana
APUY. No matengngel dayta, nakapatpateg dayta nga adipen. Ngem no di maiddep, daytat’ mabalin a maysa a higante a mangdadael a mangpukaw iti isuamin a mapagnaanna—tao, ayup, kaykayo, mulmula.
Idi 1983 dinadael ti maysa nga uram iti kasamekan idiay Australia dagiti estado ti Makin-abagatan nga Australia ken Victoria. Natay ti nasurok a 70 a tattao, agraman dagiti 36,000 a baka, 320,000 a karnero, ken nasurok a 2,000 a pagtaengan.
Iti dayta met laeng a tawen, dagiti uram iti kasamekan ti Ghana nagbanag iti pannakadadael ti 72 porsiento iti 238,000 kilometro kuadrado iti pagilian. Adda 29 a tattao a natay; 34 ti nasugatan.
Bassit laeng kadagiti uram iti kasamekan ti timmaud gapu iti kimat. Kaaduanna ti pinuoran ti tao. Idiay Ghana ti numero uno a makagapu kadagiti uram iti kasamekan isu ti pananggun-od iti tubbog ti palma tapno aramidenda nga arak. Mangsindi dagiti trabahador kadagiti nareppet a bislak tapno papudotenda ti kayo ti palma, a mangipalubos ti panagayus ti tubbog ti palma. Nupay kasta, masansan a di inggagara nga agsaknap ti apuy, ket agbanag iti uram iti kasamekan.
Kadagiti dadduma a dagdaga ti Africa, gagangayen a likmuten ti maysa a grupo dagiti mangnganup ti maysa a kasamekan ket puoranda dayta tapno rummuar dagiti ayup a mabalin nga aglemlemmeng iti dayta. Dagidiay agsapsapul iti diro ti uyokan puoranda dayta tapno papanawenda dagiti uyokan kadagiti balayda. No dadduma, dida ikagumaan nga iddepen ti apuy a sinindianda.
Iti tropikal nga Africa usaren dagiti adu a mannalon ti panagtalon a panangdalus-ken-panangpuor. Umaenda ti lugar a kayatda a pagmulaan sada puoran. No din maiddep, nakaparpartaken nga agsaknap ti apuy.
Iti dadduma a lugar, puoran dagiti agpaspastor ti nagango a ruot ta patienda a no umayen ti tudo, mangabaruananto ti daga, ket nasaysayaatto ti pagpastoranda kadagiti ayupda. No mabaybay-an a sumsumged dagitoy agingga nga awanen ti uramenda—kas masansan a mapaspasamak—nakaparpartaken nga agsaknap dagitoy. Mapabasol met no dadduma dagiti agkamkampo ken dagiti agtaltalon a mangirugi iti uram babaen ti saanda a panangiddep iti apuy nga inusarda iti panagluto.
Nalawag ngarud a ti kinaliway ti makagapu iti kaaduan nga uram iti kasamekan.
Adda kadi aya ngarud pamay-an a manglapped iti pannakapasamak dagita nga uram iti damo pay laeng? Adda pagsayaatan ti nainkalintegan a panagannad. Kas pangarigan, babaen ti panangdalus iti lugar a 5 agingga iti 10 metro ti kalawa iti aglawlaw ti apuy a nasindian iti talon, makatulongkayo a mangpasardeng iti panagsaknap ti apuy kadagiti kabangibang a talon. Ti naan-anay a panangiddep kadagiti amin nga apuy a sinindianyo ti sabali pay a napateg a salaknib. Laglagipenyo, nalaklaka a lapdan ti uram iti kasamekan ngem ti panangiddep iti dayta.
Patien dagiti dadduma a ti naing-inget a multa kadagiti mangirugrugi ti uram mabalin a lapdanna ti kinaliway ken dagiti inggagara a panangpuor. Agrason dagiti dadduma a ti kasayaatan a pananglapped iti uram iti kasamekan isu ti edukasion ken ti situtulok a pannakitinnulong dagiti isuamin.
Rumbeng a raemenyo iti kasta unay ti apuy. Babaen ti panagannad, maliklikantayo ti pananggargari itoy napateg unay nga adipen nga agbalin a higante a mangdadael.
[Picture Credit Line iti panid 31]
P. Riviere/Gamma Liaison