Ti Supiat Maipapan iti Usok

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

“TI PROYEKTO iti Siglo” ti panangmatmat ti dadduma iti pannakaibangon ti usok a mamagsilpo itan iti Inglaterra iti Continental Europe.

Iti daytoy a gapuanan iti inhenieria sibil, nagkadua ti puersa ti agarup 15,000 a Britano ken dagiti trabahador a Pranses agraman dagiti dadakkel a pagabut ti usok a makina a napanaganan Brigitte, Cathérine, Pascaline, Virginie, ken Europa. Nagkakaduada a nangibangon iti kaatiddogan iti lubong nga usok iti uneg ti danum iti baba ti awagan dagiti Britano a “Channel” ken dagiti Pranses a, la Manche.a Ngem adda latta rigat ken pannakaupay iti balligida. Siam a tattao ti natay bayat ti proyekto.

Adu a Di Naballigi a Panangrugi

“Manmano ti proyekto a nakarkaro ken kankanayon a masupsupiat ngem ti pannakaibangon ti usok ti riles iti nagbaetan ti Dover ken Calais,” kinuna ti estadista ti Britania a ni Winston Churchill idi 1936. Idi 1858, idi mangngeg ti Parlamento ti Britania ti singasing a mangibangon ti maysa nga usok iti sirok ti Channel, naipadamag a kinuna ni Lord Palmerston: “Ania! Panggepyo a kiddawen a tumulongkami iti trabaho a mangpaasideg iti Francia ken Inglaterra nga uray no awan ti usok, asideg unayen dagita?”

Nasaksakbay pay, idi 1802, maysa a Pranses nga inheniero ti panagminas, ni Albert Mathieu-Favier, insingasingna ti pannakaibangon ti silawan ti lampara nga usok nga addaan simburio a tumayok iti ngato dagiti dalluyon a mangipaay iti bentilasion kadagiti guyoden ti kabalio a lugan. Nupay kasta, napaneknekan a saan a praktikal ti plano.

Idi 1856, inrekomendar ti sabali manen a Pranses a ni inheniero Thomé de Gamond, ti pannakaibangon ti maysa nga usok ti riles a mangisilpo iti Francia iti Inglaterra. Inawat dagiti Pranses, ngem nagkedked dagiti Britano. Di naupay ni de Gamond a nagkonsulta ken William Low, maysa nga inheniero ti panagminas. Kalpasanna, idi 1872, nangipasdek ni Low ken ti padana nga inheniero a ni Sir John Hawkshaw iti maysa a kompania a mangurnong iti kuarta nga agpaay iti usok a mangisilpo iti Channel. Idi 1880, rinugianen dagiti makina a paglussok a dinisenio ni Koronel Beaumont ti nangabut iti usok manipud idiay Shakespeare Cliff, asideg ti Dover, ken manipud Sangatte, iti aplaya a Pranses. Kalpasan ti 1,000 a metro, naisardeng ti trabaho idi napabutngan ti gobierno a Britano iti panangraut ti buyot isu a nabaybay-an ti proyekto.

Napasamak ti sumaganad a panangikagumaan idi dekada ’20, a ti 130 metro a pangsubukan nga usok ti naabutan iti asideg ti Folkestone, Inglaterra. Ti panagamak dagiti Britano iti panangraut impatinggana manen ti trabaho. Idi dekada ’70 nangrugi manen ti panagabut, ket simmardeng laeng idi insardeng ti gobierno a Britano ti panangsuportarna.

Kalpasanna, nasaksian ti 1986 ti pannakapirma ti katulagan ti Usok ti Channel. Pinatalgedan agpadpada ti Francia ken Britania iti sumaganad a tawen, dayta impalubosna ti sipapasnek a pannakairugi ti trabaho.

Ti Supiat Maipapan iti Gastosen

Maysa a grupo dagiti pribado a kompania a Pranses ken Britano (a naawagan a sangsangkamaysa a kas Eurotunnel) ti nangtuding iti Transmanche-Link (TML), grupo dagiti sangapulo a kompania ti panagbangon, a mangdisenio ken mangibangon iti usok. Gapu iti panangipapilit ti gobierno, pribado a kuarta ti nausar a mangbayad iti intero a proyekto.

Dua laeng a tawen kalpasan ti panangrugi ti trabaho, masapul a baliwan ti Eurotunnel ti pattapattana a magasto manipud £5.23 bilion agingga iti £7 bilion. Iti 1994, immadun ti nakuenta a magasto iti proyekto agingga iti agarup £10 bilion.

Ti Pannakidangadang iti Uneg ti Daga

Iti kinapudnona ti Usok a Channel ket saan laeng a maymaysa no di ket tallo nga usok. Idi Disiembre 15, 1987, nangrugi ti umuna a TBM (tunnel boring machine wenno makina a pagabut iti usok) a nagtrabaho idiay Inglaterra, ket nangrugi ti Pranses a katupagna, ti Brigitte, idi Pebrero 28 iti sumaganad a tawen. Ti trabahoda isut’ mangkali iti 4.8 metro ti diametrona a pangmanteneran nga usok, a nadisenio a mangmantener ken agpaay iti emerhensia. Lussoken dagiti daddadakkel a TBM dagiti bato tapno malukatan dagiti dua a kangrunaan a lasaten ti riles nga usok, a tunggal maysa ket 7.6 metro ti diametrona no napalitadaanen.

“Idiay Shakespeare Cliff, bimmabakami iti maysa a dakkel nga abut,” kuna ni Paul, a nagtrabaho iti usok. “No umulogkayo, mariknayo a nalamiis, naagneb agingga a makagtengkayo iti baba, a sadiay ti angin ket napunno iti asuk ti diesel manipud kadagiti amin a makina. Bayat ti ilalasatyo ti usok, ti aglawlaw ti ad-adda pay a nasalimuot ken napudot.”

No addakayon iti baba ti usok, adda 11 a TBM a maus-usar nga agabut. Tallo ti agabut iti usok nga agturong iti daga manipud Shakespeare Cliff nga agturong iti terminal a Britano kalpasan laeng a makaruar idiay Folkestone. Tallo pay ti agturong iti baybay iti sirok ti Channel a mangsabat kadagiti tallo [a makina dagiti] Pranses a nangrugi iti abut idiay Sangatte. Dagiti dua a natda a TBM inabutanda dagiti tallo nga usok nga agpauneg manipud idiay [Sangatte] nga agturong iti terminal idiay Coquelles, nga asideg ti Calais.

Dua ti pamay-an ti panagandar ti Brigitte. No abutanna ti abut-abutan ti babassit, narengngat a tisa, agandar ti makinsango a pagputed ken naabbongan ti bagina tapno maanduranna ti kapigsa ti danum a 11 kilo kada centimetro kuadrado, a nasursurok ngem mamin-sangapulo a daras ngem ti gagangay a kapigsa ti angin iti aglawlaw. Ngem apaman a nakaruaren iti yan ti naglaok a tisa ken pitak, doblen ti kapartakna. Kalpasanna, sumaruno iti daytoy a tukad a nagbaetan ti 25 ken 40 metro iti sirok ti tukok ti baybay, agtuloy ti Brigitte a sumabet iti katupagna manipud iti sikigan nga Ingles.

Kas iti Brigitte, amin dagiti TBM ket umak-akar a paktoria. Manipud iti pagputed nga adda iti sangona a ti murdongna ket tungsten ken carbide agingga iti mangmantener a tren iti likud, ti kadakkelan ket ti 260 metro ti kaatiddogna! No abutanna ti bato, dagiti pagputedna nga agrikus iti mamindua wenno mamitlo a daras iti maysa a minuto, nga agandar nga agabante babaen iti hydraulic piston ram a tengtenglen ti mangigiya nga alikamen, maabutan ti maysa a TBM ti kawatiwat a 426 metro iti maysa a lawas, dalusanna, ken palitadaanna metten ti abut.

Panangisilpo Kadagiti Dua nga Usok

Tapno maiturong nga agabante ti makina, buyaen ti mangpapaandar iti TBM dagiti iskrin ti computer ken dagiti monitor ti telebision. Dagiti dadduma pay a kapaliiwan nakatulongda a mangiplano a detaliado iti umiso a dalan sakbay a mangrugi ti panangabut iti usok. Sukimaten dagiti babassit a pagabut ti rabaw ti bato agingga iti 150 metro iti sango, ipamatmat dagiti sample ti naglaok a pitak ken tisa no sadino ti turongen. Ti lawag a laser a naiturong iti sensitibo iti lawag a puntiria nga adda iti makina ti nakatulong iti tsuper a mangiturong iti makina iti umiso a dalan.

Agarup innem wenno walo a kilometro iti ruar ti Channel, nangibangon dagiti agar-aramid ti usok kadagiti pagballasiwan a kueba a sadiay mapagsinnukat ti pagtarayan dagiti tren manipud iti maysa a usok ti riles nga agturong iti sabali no rumsua ti pakasapulan. Iti tunggal 375 metro, mangabut dagiti trabahador nga agtartrabaho a mangusar kadagiti babassit a makina kadagiti dalan a mangisilpo kadagiti usok ti riles ken ti pagmanteneran nga usok.

Mangabutda met kadagiti abut a pakasukatan ti kapigsa ti angin a mamagsilpo kadagiti dua a kangrunaan nga usok, iti maysa nga arko iti ngatuen ti pagmanteneran nga usok. “Dayta arignat’ daan a bomba ti bisikleta. No yapputmo ti tanganmo iti balbula, mariknam ti pudot,” kuna ni Paul. “Adu a pudot ti patauden dagiti tren. Aglukat dagiti balbula ti piston tapno masukatan ti kapigsa [ti angin] ken pudot dagiti lumabas a tren.”

Simmardeng ti Brigitte ken ti Ingles a katupagna iti agarup sangasut a metro ti kaadayoda. Kalpasanna, siaannad a nasunda ti 4 centimetro ti diametrona nga abut iti naglaok a tisa ken pitak. Idi Disiembre 1, 1990, adda rinang-ayan idi nakagtengdan iti 22.3 kilometro manipud Inglaterra ken 15.6 manipud Francia. Nabang-aranda idi ipalgak ti maudi a panangsukimat a ti laeng saan a nagtumpungan dagiti dua nga usok ket sumagmamano laeng a centimetro! Kalpasanna nailisi ti TBM a Britano tapno mabaybay-anen iti baba ken iti sikigan ti Brigitte. Tinurpos dagiti agtartrabaho babaen kadagiti babassit a makina ti trabaho. Kalpasanna napagsilpon dagiti usok ti riles, ket dagiti TBM a Britano nailisidan kadagiti pakaitabonanda iti uneg ti daga. Dagiti [makina] a Pranses narakrakda ket naikkatda iti usok.

Makauma Ngem Napartak

“Nadalusen ken pudno nga angin ti marikna iti usok,” kuna ni Paul. “Makauma unay. Bayat ti ilalasatyo iti usok, awan ti makita no di dagiti gagangay nga abut a pakasukatan ti angin ken dagiti yan dagiti tubo.” Napasinayaan idi Mayo 6, 1994, nupay nataktak ti panangusar ti publiko iti usok. Gapuna, anianto ti kaasping dayta?

Tapno maammuanyo, panawanyo ti haywey idiay Folkestone wenno Calais, sumrekkayo iti terminal, agbayadkayo ti pasahe a (£220 [$330] agingga iti £310 [$460] iti tunggal kotse agpannuray iti tiempo), agmanehokayo a lumasat kadagiti aduana a pakasukimatan ken sumalogkayo iti rampa nga agturong iti pagsang-atan, ket sumrekkayo iti naisangsangayan a nadisenio a tren a Le Shuttle. Agarup 35 minuto ken 50 kilometro kalpasanna, rummuarkayon iti bangir a sikigan ti Channel. Agturongen a direkta ti tren iti haywey​—maysa a simple, natalna a dalan a mangipaay iti naparpartak a panangitultuloyyo iti panagbiaheyo. Wenno aglugankayo iti tren nga agturong iti Londres wenno Paris​—a maysa laeng ti pagdumaanda​—makagtengka idiay Paris iti 290 kilometro iti kada oras ken idiay Londres iti 80 kilometro iti kada oras. Mabalinton ti express a biahe ti Folkestone nga agturong iti Londres inton 2002!

Nupay kasta, agtultuloy ti supiat. Adda supiat maipapan iti napartak a pagbiahean a riles a mangisilpo iti Londres iti Usok. Laglagipenyo, ngarud, dagidiay awan sardengna a panagtrabaho dagiti TBM. Maysa kadakuada, a naipabuya idiay sentro a pagpabuyaan idiay Folkstone iti ruar ti usok, ti addaan ti karatula a, “Mailaklako​—Maymaysa ti Makinkukua ken Nasayaat Pannakaaywanna, ket Nalaka,” wen, nakasagana manen nga agtrabaho!

[Dagiti Footnote]

[Mapa iti panid 15]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Inglaterra

Folkestone

Calais

Francia

[Dagiti ladawan iti panid 15]

Baba: Dagiti trabahador nga agramrambak iti pannakalpas ti kaatiddogan iti lubong nga usok iti uneg ti danum

Kanawan: Maysa a TBM

[Credit Line]

Dagiti trabahador: Eurotunnel Ph. DEMAIL; TMB: Eurotunnel