Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maiwaksik iti Panunotko ti Kasungani a Sekso?

‘ITI kada aldaw, daddadaelen ti warnakan ti kinabileg dagiti tin-edyer iti moral babaen kadagiti makadangran a singasing ken mangabbukay a panangay-ayam iti sekso; mangngeganda ti kankanta a rock maipapan iti seksual a relasion; ti adu a libro a mangitampok kadagiti pinarparbo a pakasaritaan ni ayat a pagbalinenda a makaallukoy unay dagiti seksual a kapadasan.’ Kasta ti kinuna ti mannurat a ni Lesley Jane Nonkin. Wen, kas maysa a tin-edyer, ab-abbukayennakay unay ti warnakan a mangpanunot maipapan iti kasungani a sekso.

Siempre, normal met ketdi ti aginteres iti kasungani a sekso.a Ngem no dagiti romantiko a kapanunotan, panagdarepdep, ken panagarapaap ringbawanda unay ti pampanunotyo nga uray la a masingan ti pannaturog, panagkararag, homework, panagbasa iti Biblia, wenno trabahoyo idiay balay, no kasta ipampamatmat dayta a medio napeggaden ti sasaadenyo. Kinapudnona, ti kasta a di umno a panagpampanunot ket makaituggod iti naalas a kababalin.​—Santiago 1:14, 15.

Saan met ketdi a rumbeng nga isardengyon a matmatan nga adda babbai​—wenno lallaki. Ngem kas kunaen ti Proverbio 23:12, masapul nga ‘ipaayyo ti pusoyo iti disiplina.’ Awan, awan nalaka a solusion, awan dagus nga agas a makatulong kadatayo iti daytoy. Ngem, buyogen iti panagregget, ad-addanto a matimbengyo ti panagpampanunotyo. Ammuentayo ti sumagmamano a praktikal a pamay-an a maaramidanyo daytoy.

Agannadkayo Kadagiti Pakikadkaduaanyo

Usigenyo a naimbag dagiti kanayon a pakikadkaduaanyo. Aklonen ti maysa a baro: “Bin-ig la a seksual nga imoralidad ti pagsasaritaan dagiti adda iti aglawlawmo a kaslattay kadawyan la a banag a kas iti pannangan.” Apektarannakayo kadi ti naynay a pannakaisarang iti kasta a panagsasarita? La ketdi. Sigun iti maysa a surbey kadagiti agtutubo, inaklon ti tallo kakapat a “ti panagbalin (wenno di panagbalin) a kas iti kapatandanda ti mangiwanwanwan iti kababalinda iti sekso.”

Ti ngay met gagayyemyo? Ti kadi tunggal saritaanyo ket agtungpal iti mayat a tungtongan maipapan iti kasungani a sekso? Ti kadi kasta a panagsasarita ket di magawidan nga agtungpalton a narugit wenno mangiparipirip? No kasta, ti pannakiraman​—wenno basta panagdengngeg​—ti mamagbalin a narigat kadakayo a mangipamaysa iti panunotyo kadagiti nadalus a banag. Ibalakad ti Biblia: “Iwaksiyo amin ida manipud kadakayo, pungtot, unget, kinadakes, nabassawang a panagsasao, ken naalas a sasao manipud iti ngiwatyo.”​—Colosas 3:8.

Ngem narigatto a yaplikar daytoy a balakad, no awan panangipateg dagiti kakaduayo kadagiti prinsipio ti Biblia; sigurado la ketdi nga impluensiaandakayo dagiti kababalinda inton agangay. (Proverbio 13:20) Usigenyo ti kapadasan ti maysa a balasang a Kristiano, a nagkuna: “Diak kayat nga ibaga kadagiti agtutubo a kaeskuelaak a maysaak a Saksi ni Jehova. Isu a kanayon a bin-ig la a sekso ti yis-estoriada kaniak.” Di nagbayag isut’ nailaw-an iti seksual nga imoralidad ket nagsikog. Gapuna a nainsiriban nga ibalakad ti Proverbio 9:6: “Idiam ti pannakikadua kadagiti ignorante a tattao, ket agbiagka. Surotem ti wagas ti pannakaammo.” (Today’s English Version) Wen, makigayyemkayo kadagiti Kristiano a makitunos kadagiti nasayaat a kababalin ken pagalagadanyo, gagayyem a mangpabilegto iti espiritualidadyo​—saan ket a mangpakapuy kadakayo.

Siempre, adda tiempo a mabalin a “maitibkol iti sao” uray dagiti agtutubo a Kristiano a masansan a mangipakpakita iti nadiosan kababalin. (Santiago 3:2) No mapasamak dayta ket madin ti pagtungpalan ti saritaan, aniat’ maaramidanyo? Saritaen kadatayo ti Biblia a ni Ari Solomon ket nagkursunada iti maysa a balasang a pastor. [Ti balasang], nupay kasta, ket di nangipakita iti romantiko a panaginteres. Idi pinadas ti dadduma a kakaduana nga agtutubo nga abbukayen ti riknana ken Solomon, dina impalubos iti bagina a makangngeg iti bin-ig a romantiko a saritaan. Nagsao, a kinunana: ‘Pagsapataenkayo . . . a dikay riingen wenno abbukayen ti ayat nga adda kaniak, agingga iti pagayatanna.” (Canta ni Solomon 2:7) Iti umasping a pamay-an, mabalin a nasken a sititibker a yebkasyo ti rikriknayo, no diyon magawidan ti pagtun-oyan ti saritaan. Saan, di kasapulan a sermonanyo dagiti gagayyemyo. Ngem mabalin nga ikagumaanyo a balbaliwan ti tema, nga iturongyo ti saritaan iti nasaysayaat a pagtungpalan.

Paglinglingayan​—Kasapulan a Napilikayo

Ti sabali pay a pakaseknan isut’ paglinglingayan. Mabalin a kasla makaay-ayo ti kabaruan a pelikula, video, wenno compact disc. Nupay kasta, ipalagip kadatayo ti Biblia: “Amin a banag iti lubong​—ti derrep ti lasag ken ti derrep dagiti mata ken ti panangiparammag iti panagbiag ti maysa​—saan nga agtaud iti Ama, no di ket agtaud iti lubong.” (1 Juan 2:16) Kas nadakamat idiay damo, kaaduan kadagiti paglinglingayan ita ket nadisenio a mangabbukay iti seksual a rikrikna. Dagiti nalatak a kanta ken pelikula, kas pagarigan, kumarkaron ti panangiparipiripda​—masansan a pornograpiko.

Kasano a mabalin nga apektarannakayo ti panangisarangyo iti bagiyo kadagita a paglinglingayan? Kuna ni mannurat a John Langone: “Impakita ti sumagmamano a panagsirarak . . . a no maisarangtayo kadagiti erotiko a banag, agannayastayo nga ad-adda a pagsasaritaan ti sekso. No dadduma, daytoy a pannakaisarang ti mangdagdag kadatayo a padasen ti ditay nakairuaman nga aramiden.” Wen, dangrannakayto laeng ti ‘panangiturongyo iti panunotyo kadagiti bambanag ti lasag.’ (Roma 8:5) Dadaelennanto ti panangmatmatyo iti ayat ken sekso ken punnuenna ti panunotyo kadagiti narugit nga arapaap. Ti balakad ti Biblia? “Dalusantayo koma dagiti bagbagitayo iti tunggal pakatulawan iti lasag ken iti espiritu, nga an-anayentayo ti kinasanto iti panagbuteng iti Dios.” (2 Corinto 7:1) Isu a liklikanyo dagiti pelikula, video, ken plaka a mangparasuk kadagiti romantiko a tarigagay.

Naminsan, nangipaay ti maysa a baro a Kristiano iti daytoy a praktikal a singasing: “Dikay iturong ti atensionyo kadagiti narugit a banag sakbay a maturogkayo. No rabii unayen, adu a pabuya iti TV ti medio naalas.” Kasta met laeng dagiti libro. Aklonen ti maysa a Kristiano nga agtutubo nga agnagan Sherry: “Nairuamak nga agbasa kadagiti nobela ti romansa. Ar-arapaapek ti sekso, dardarepdepek ti naganas a biag ken ti agsusukat a kaasmangko iti sekso.” Gapu ta napno ti panunotna kadagiti romantiko nga arapaap, isut’ nalaka a nailaw-an iti pannakiinnappungol ken pannakilinnailo iti maysa nga agtutubo a baro. Maliklikan dagiti problema a kas iti dayta no dagiti nadalus laeng a banag ti basaenyo​—kas iti daytoy a magasin ken ti kaduana, Ti Pagwanawanan. Ti kasta a panagbasa ti nakatulong iti adun nga agtutubo a ‘mangitunos ti pampanunotda kadagiti bambanag ti espiritu,’ imbes nga iti managbasol a lasag.​—Roma 8:5.

Iwaksiyo Dagidiay nga Arapaap!

No dadduma mabalin a di mapakpakadaan a sumken iti panunotyo dagiti kapanunotan maipapan iti kasungani a sekso. Aklonen ti 17-ti-tawenna a ni Scott: “Adda tiempo nga agbalin a narigat kaniak nga iwaksi iti panunotko ti kasungani a sekso.” Wenno nalabit nakakitakayo iti maysa a nataraki a lalaki wenno nalibnos a balasang. Sakbay a maamirisyo dayta, masarakanyo ti bagiyo a mangpampanunoten kenkuana. Ngem sabali a banag ti mangmatmat a napintas ti maysa a balasang ket interamente a sabali met a banag ti panangaramid iti impakdaar ni Jesus, nga isu ti ‘agtultuloy a panangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna.’ (Mateo 5:28; idiligyo ti Proverbio 6:25.) No ubingkay pay unay tapno makiasawa, ti pannakaigameryo kadagiti makaparasuk a romantiko a panagarapaap ti mamagleddaang ken mangupay laeng kadakayo.​—Idiligyo ti Proverbio 13:12.

Isu a kuna ni Scott: “Ti makatulong kaniak isut’ panangbaliw iti pampanunotek​—iwaksi iti panunotko dagiti kapanunotan a mangabbukay iti rikriknak. Ipalagipko iti bagik nga aglabasto latta dagiti rikrikna wenno pannakaguyugoy.” (Idiligyo ti Filipos 4:8.) Kinuna ni apostol Pablo: “Disdisnogek ti bagik ket iturturongko kas maysa nga adipen.” (1 Corinto 9:27) Iti umasping a pamay-an, masapul nga estriktuanyo ti bagiyo no rumamramuten dagiti kapanunotan maipapan iti kasungani a sekso. No sumken latta dagiti kapanunotan, ikagumaanyo ti ag-ehersisio. “Ti panagsanay iti bagi bassit ti maigunggonana,” ket ti napartak a pannagna wenno mabalin a kasapulanyo laeng ti ag-calisthenics iti sumagmamano a minuto tapno maiturongyo ti isipyo kadagiti naimbag ken nasin-aw a kapanunotan.​—1 Timoteo 4:8.

Natakuatan met ti adu nga agtutubo a nangnangruna a makatulong no “kankanayon nga aduankayo ti aramiden iti trabaho ti Apo.” (1 Corinto 15:58) Kastoy ti panangilawlawag ti agtutubo a ni Debra: “Natakuatak a ti solusion isut’ panagtalinaed nga okupado agingga nga awan pigsamon a mangaramid iti dadduma nga aramid.” Dakkel ti maitulong ti naan-anay a pannakainaig iti kongregasion Kristiano ken amin nga aramidna tapno agtalinaed a nasimbeng ti panunotyo.

Ngem, nupay ikagkagumaanyo, no dadduma mabalin a narigatto pay latta nga iwaksi iti panunotyo ti kasungani a sekso. No kasta, agpatulongkayo iti nataengan. Nalabit mabalin nga ilawlawagyo dagiti bambanag iti maysa kadagiti nagannakyo. Usigenyo ti kinuna ti agtutubo a ni Carl. “Nakatulong kaniak ti panangisarsaritak kadagiti bambanag iti tao a natataengan ken aduan kapadasan. No napaprangka ti saritaan, nasaysayaat pay ketdi.” Nangnangruna iti amin, dikay liplipatan ti tulong a magun-odanyo manipud iti nailangitan nga Amayo. “No sumken dagiti tarigagayko iti sekso,” kuna ti maysa a di pay naasawaan a Kristiano a baro, “talaga nga agkararagak.” Kuna ti Biblia: “Ngarud, buyogen ti wayawaya iti panagsao umadanitay koma iti trono ti di kaikarian a kinamanangaasi, tapno makagun-odtayo iti asi ken makasaraktayo iti di kaikarian a kinamanangaasi a kas tulong iti umiso a tiempo.” (Hebreo 4:16) Saan, saanto nga ikkaten ti Dios ti panaginteresyo iti kasungani a sekso. Ngem babaen iti tulongna, matakuatanyonto a nagadu a sabsabali a bambanag ti rumbeng a mapanunot.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 17]

No madin ti pagtungpalan ti saritaanyo maipapan iti kasungani a sekso, iturturedyo a baliwan ti saritaan