Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Mapagballigian Dagiti Di Naikasar nga Inna ti Kasasaadda?

Ti RIKRIKNA ni Linda inramanna ti pannakakellaat, panangilibak, amak, unget, kinaawan-namnama, ken pannakapaay.a Ti medikal a panagsukimat ti nangpasingked iti pagam-amkanna unay​—tallo bulanen a masikog. Ni Linda a di naikasar ken agtawen laeng iti 15, ket maysa laeng kadagiti riniwriw nga agtutubo idiay Estados Unidos a masiksikogan iti kada tawen. Ti panagsikog dagiti agtutubo, nupay kasta, ket maysa a sangalubongan a parikut, a mangapektar iti amin a pulí ken kasasaad ti biag.

Ipagarup ti dadduma a babbalasang a ti panagsikog ti mangalaw kadakuada manipud iti di naragsak a biag iti pagtaengan wenno mangpasingked iti relasion iti kaayan-ayatda. Matmatan ti dadduma ti ubing kas maysa a pakaidayawan wenno kas banag a makontrolda ken ayaten. Ti nasakit a kinapudno ti panagbalin a solo a naganak, nupay kasta, ti mangwaknit kadagita a di umiso a pagarup. Mapilitan ti maysa a di naikasar nga ina a mangaramid kadagiti narikut, masansan a nakalkaldaang a panagpili. Mabalin a mangsaranget pay kadagiti parikut iti ekonomia, pannakapaay iti emosion, kinaliday, ken dagiti danag iti panangpadakkel iti ubing nga awanan asawa. Buyogen naimbag a rason, ngarud, a bilinen ti Namarsuatayo dagiti Kristiano nga “umadayo iti pannakiabig,” agraman panagdenna sakbay ti panagkasar.​—1 Corinto 6:18; Isaias 48:17.

Di mapanuynoyan ti seksual nga imoralidad kadagiti Saksi ni Jehova. (1 Corinto 5:11-13) Nupay kasta, adda kadakuada dagiti agtutubo nga inna a di naikasar. Daddumat’ nagsikog sakbay a naammuanda dagiti pagalagadan ti Dios. Daddumat’ napadakkel kas Kristiano, ngem nailaw-anda iti imoralidad. Kalpasan a nadisiplinada iti kongregasion, nagbabawyan ti dadduma dagiti nagkamalianda. Ania a tulong ken panangiwanwan ti ipaay ti Sao ti Dios kadagita nga agtutubo?b

Rumbeng Kadi a Makikallaysaak iti Ama ti Anakko?

Nabatad a kuna ti Biblia a ti aborsion ket maibusor iti linteg ti Dios. (Exodo 20:13; idiligyo ti Exodo 21:22, 23; Salmo 139:14-16.) Isurona pay nga adda annongen ti agsolsolo nga ina a biagen ti anakna, agpapan pay kadagiti di matarigagayan a kasasaad ti pannakayinaw ti ubing. (1 Timoteo 5:8) Iti kaaduan a kaso, nasaysayaat no ti ina ti mangpadakkel a mismo iti anakna imbes nga ipaamponna dayta.c

Gapu kadagiti pakarigatan nga ibunga ti panagsolsoloda a mangpadakkel iti ubing, mabalin a marikna ti dadduma nga inna a nasaysayaat no makikallaysada iti ama ti ubing. Ngem adu kadagiti agtutubo nga amma ti gistay di makarikna nga adda obligasionda iti ubing man wenno iti inana. Malaksid pay, kaaduan nga agtutubo nga amma ti tin-edyer pay laeng ken awanan panggedan. Iti iseserrekda iti awagan ti maysa a managsirarak a “posible a di natibker a panagasawa tapno maliklikan laeng ti panangyanak iti bastardo” ti mangpakaro laeng kadagiti bambanag. Laglagipenyo met nga idagdagadag ti Biblia kadagiti Kristiano a makiasawada “laeng iti Apo.” (1 Corinto 7:39) Iti panangbigbigna iti daytoy, inkeddeng ni Linda (ti nadakamat itay) a di makikallaysa iti 18-ti-tawenna nga ama ti anakna. Ilawlawagna: “Awan interesna iti Dios wenno iti Biblia.”

Di kaipapanan daytoy nga ilaksiden a naan-anay ti agtutubo nga ama. Bayat a dumakdakkel ti ubing, mabalin a kayatnanto nga ammuen no asino ti nangputot kenkuana nga amana. Wenno mabalin a marikna ti agtutubo nga ama wenno dagiti dadakkelna nga adda moral nga obligasionda a makirelasion iti ubing wenno mangipaay iti pinansial a suporta. Kaskasdi, mabalin a kaykayat ti nagannak ti babai a gupdennan ti aniaman a pannakainaig iti agtutubo a lalaki. (1 Tesalonica 4:3) Iti dadduma a lugar, nupay kasta, pinatgan dagiti korte ti di nangikasar a nangputot nga amma kadagiti legal a kalintegan nga umasping kadagiti kasado nga amma. Mabalin a ti panangsalimetmet iti nadayaw a relasion iti di kasado nga ama ken ti pamiliana ti mangiliklik iti nakalkaldaang a darum agpaay iti pannakaaywan ti anak.d Nupay mabalin a kasapulan ti dadduma a pannakilangen iti agtutubo nga ama, daytat’ saan koma nga iti romantiko wenno mangilaw-an a lugar. Masansan a maigunamgunam ti nataengan a panangtarawidwid.

Panagpatulong

Kuna ti libro a Surviving Teen Pregnancy: “No ikeddengyo nga aywanan ken padakkelen ti anakyo, pilienyo ti kellaat a panagmataengan. . . .  Pilienyo nga ipaidam iti bagiyo ti ad-adda a wayawaya, manmano nga obligasion wenno annongen.” Kasapulan ngarud ti maysa a tin-edyer a naganak ti tulong ken saranay. Mabalin a dakkel ti maitulong ti panangbasa ti maitutop a literatura iti medisina (a mabalin a nalaka a magun-odan iti maysa a pangpubliko a libraria) ti maysa a madanagan nga agtutubo nga ina a mangpatanor ti panagtalekna iti kabaelanna a panangaywan iti ubing.

Nangnangruna a kasapulan ti saranay dagiti nagannak. Mabalin a ti ina ti maysa ket pudno a gubuayan ti impormasion no kasano ti mangpadakkel ti ubing. Pudno, mabalin a narigat ti agpatulong. Mabalin a nasakit pay laeng ti nakem ken makaunget ti nagannak ti balasang. Mabalin a madanaganda pay nga addanto dakes nga epekto ti panagsikog iti estilo ti panagbiagda. “Nakaunget dagiti nagannakko gapu ta adda amin dagitoy a banag a kayatda nga aramiden,” malagip ti 17-ti-tawenna a ni Donna. “Ita kunada a dida kayat ti masinga gapu laeng kaniak ken ti anakko.” Inton agangay, mailiwliwagto ti kaaduan a nagannak dagiti nasair a riknada ket situtulokdanton a tumulong iti dadduma a pamay-an. Dakkel ti maaramidan ti maysa nga agbabbabawi nga agtutubo a mangpakalma kadagiti pakadanagan babaen ti panangbigbigna iti nasaem nga inaramidna ken sipapasnek nga agkiddaw iti pammakawan.​—Idiligyo ti Lucas 15:21.

Kasano ngay no agkedked dagiti nagannak ti babai a tumulong wenno talaga a dida kayaten a makipagtaeng pay kadakuada? Iti luglugar a maipaay ti publiko a sustento, mabalin nga awan unayen ti pagpilian ti di naikasar nga ina no di agaplikar agpaay ti pannakaaywan​—iti damo pay met laeng. Ipalubos ti Biblia nga usaren dagiti Kristiano dagita a probision. Nupay kasta, kaipapananto daytoy ti panagbiag iti nainget unay a badyet. “Agparang a kuarta ti kangrunaan a problemak,” kuna ti 17-ti-tawenna a ni Sharon. “Adda umdas a kuarta nga igatangko iti taraon ken diapers, ngem agingga la ditan.” Inton agangay, mabalin a posiblento a makastrekkay iti trabaho. Narigatto ti panangikagumaan a mangsaranget iti natimbeng a pamay-an ti panagbalin nga ina, panagtrabaho, ken pannakiraman kadagiti naespirituan nga aramid, ngem daddumat’ nagballigi a nangsaranget iti dayta.

Panangusar iti Sirib ken Pannakaawat iti Pannakikabbalay

No umanamong ti nagannak ti maysa, mabalin nga adu a talaga ti pagimbagan ti pannakikabbalay kadagiti nagannak imbes nga agbiag nga agwaywayas. Masansan a nalaklaka ti agbiag iti pagtaengan. Kasta pay, a dagiti nakairuaman nga aglawlaw iti pagtaengan ti mabalin a mangiparikna iti kinatalinaay ken kinatalged. Ti panagyan idiay pagtaengan ti mamagbalin a nalaklaka iti balasang nga ina a mangitultuloy iti panageskuelana. Babaen ti panagturposna iti high school, dakdakkel ti gundaway ti balasang a mangliklik iti napanglaw a panagbiag.e

Siempre, ti panagkakabbalay ti tallo a kaputotan ti mangparnuay iti danag ken pakarigatan iti amin a maseknan. Mabalin a masaranget ti agsolsolo nga ina ti nailet a pagyanan. Mabalin a kasapulan nga iruam ti nagannak ken annakda ti pannakasinga ti pannaturogda gapu iti panagsangit ti ubing. Mabalin a masinga ti rutina ti pamilia. Ngem kuna ti Proverbio 24:3: “Gapu iti pannakaammo mapatakderto ti balay, ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan.” Wen, no mangipakita ti amin a maseknan iti di agimbubukodan nga ayat ken konsiderasion, maliklikan ti rinnisiris iti uneg ti pamilia.

Rumsuanto met dagiti problema no ikagumaan ti agtutubo nga ina a liklikan ti annongenna ken inanamaenna a ni lola ti mangaramid iti amin a trabaho. (Idiligyo ti Galacia 6:5.) Wenno, mabalin a ti nasayaat-motibona a lola ti gistay naturayton a mangaywan iti apokona. Kuna ti libro a Facing Teenage Pregnancy: “Dagiti apong a mangpadakkel iti anak ti di naikasar a balasangda a kaslattay anakda ket mabalin a mangnayon iti rinnisiris ti pamilia ken pannakariro ti ubing no asino a talaga ti naganakna.” Nupay nasken ti tulong ken saranay ti apong, dagiti nagannak ti nangitudingan ti Kasuratan iti annongen a panangpadakkel iti anak. (Efeso 6:1, 4) Gapuna, dakkel ti maitulong ti silulukat a komunikasion ken panagtitinnulong iti panangliklik iti di panagkikinnaawatan.​—Proverbio 15:22.

Dikay Agmaymaysa

Nupay narigat ti maaddaan iti bastardo nga anak, adda pay laeng pangnamnamaan. Ti Dios ‘mamakawan a siwawadwad’ kadagidiay pagbabawyanda dagiti nagkamalianda. (Isaias 55:7) Makatulong ti panangmennamenna ti agsolsolo nga ina iti daytoy a mangparmek iti pannakariknat’ gura-iti-bagi a mabalin a masansan a manglapunos kenkuana. No mariknanat’ pannakaupay, makapagpannuray ken Jehova ken makaadani babaen iti kararag. Makiddawna met ti tulong ti Dios iti panangpadakkelna iti anakna.​—Idiligyo ti Oc-ocom 13:8.

Mangipaay met ni Jehova iti saranay babaen iti kongregasion Kristiano. Nupay di konsintiren dagiti Saksi ni Jehova ti imoralidad, mangipaayda ti konsiderasion kadagidiay sibababawi a mangatur iti biagda tapno maay-ayoda ti Dios. (Roma 15:7; Colosas 1:10) Mabalin a matignay ti dadduma iti kongregasion a mangammo kadagiti nainsiriban a pamay-an tapno maipaay ti dadduma a praktikal a tulong iti agsolsolo a naganak. (Idiligyo ti Deuteronomio 24:17-20; Santiago 1:27.) Uray kaskasano, makapagbalinda a gayyem ken mannakipagrikna a managimdeng no daytat’ kasapulan. (Proverbio 17:17) Nupay nakaaramid dagiti nagannak iti nadagsen a basol, di mapabasol ti ubing. Isu a makatulong ti kongregasion no ti ina ket mangipakpakitan ti umiso a kababalin.

Anian a nasaysayaat nga amang no iti damo pay laeng ket din sukiren dagiti linteg ti Dios! Ngem mainanama dagiti nagbasol a nagbabawyandan ti tiritir a dalanda, ken nagtignaydan a siuumiso, ti tulong ni Jehova a mapagballigian ti kasasaadda.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Agkasapulan ti di naikasar nga ina iti tulong ken saranay