Panangmatmat iti Lubong
Yaadu ti Basura
Dagiti soldado nga agpatpatrolia iti beddeng ti Poland ket agsipsiputda iti kabbaro a kita ti panangraut kadagitoy nga aldaw—ganggannaet a basura. Sigun iti The Washington Post, idi 1992, sinalangad dagiti Polako a pannakabagi ti linteg ti ag-1,332 a di matarigagayan a pannakaipatulod ti basura iti isasangpetna iti pagilian manipud Makinlaud nga Europa laeng. Idi ngalay ti 1993, immadu ti bilang dagita a kargamento iti 35 porsiento. Iti adu a daga idiay Laud, ngimmina ti pannakaibelleng dagita a makadangran a basura isu a ti pannakaipatulod ti basura kadagiti napanglaw a pagilian a sadiay nalukay ti pannakaipatungpal dagiti linteg agpaay iti aglawlaw, ti nagbalinen a panguartaan a pagpilian. Kas pagarigan, dua a kompania ti metal idiay E.U. ti naidarum a nangilaok iti 1,000 a tonelada ti makapapatay a tapuk manipud iti maysa a manangrunaw iti maysa a kargamento ti abuno a naipatulod idiay Bangladesh. Dadduma kadagiti basura ket napagpammarang pay kas donasion ti kaasi. Ipadamag dagiti opisial ti aduana idiay Poland nga agkaraawatda kadagiti kargamento a napagpammarang a tulong a medisina manipud Australia, Europa, ken ti Estados Unidos a gayam ket buklen dagiti basura nga indieksion, sapin, ken pang-kasilias nga aruaten—nga amin ket nausar ken narugiten.
Magasin ti Diborsio
Iti pananggundaway ti komersio iti yaadu dagiti agdidiborsio, inrugi ti maysa a managipablaak iti magasin idiay Francia ti maysa a periodiko a naawagan Divorce. Kuna ti maysa a kolumnista agpaay ti Bulletin ti Sydney, Australia, nga itandudo ti magasin “dagiti benneg a balakad manipud kadagiti abogado ken sikologo, singasing kadagiti babbai a mangsapsapul iti damo a panggedanda kalpasan ti panagasawada, ken—kadagiti natured—no kasanoda manen a mangarem wenno makiinnarem.” Ngem, ti maysa a tema ti magasin a nabatad a dina itandudo isut’ panagsinnublianan ti agassawa. Kuna ti kolumnista: “Asinoman a mangsapsapul iti balakad no kasano a risuten ti adda depektona a relasion rumbeng a sabali ti pagsapulanna.” Wen, sapulenyo ti balakad ti di agkamali a Sao ti Dios, ti Biblia.
Agpegpeggad ti Hummingbird ti Venezuela
Agpegpeggad nga agpukaw ti 28 a nagduduma a kita ti hummingbird idiay Venezuela. Din masarakan ti dadduma kadagitoy iti sadinoman iti lubong. Katutubo ti hummingbird kadagiti America, manipud Alaska aginggat’ Argentina ken Chile. Agdagsen manipud 2 ken 9 a gramo, a ti kabassitan a parsua isut’ bee hummingbird, nga ag-5 centimetro ket ti kadakkelan isut’ giant hummingbird, a 21 centimetro ti sukatna. Aniat’ mangdaddadael iti hummingbird idiay Venezuela? Sakit wenno mangnganup? Saan. Ipalgak ti Carta Ecológica, maysa a periodiko nga impablaak ti kompania ti petroleo a Lagovén, a ti mapabasol isut’ pannakakalbo ti kabakiran—ti sistematiko a panangdadael iti taeng ti billit. Daytoy a bassit, nakaay-ayat, sabasabalit’-kolorda a pinarsua ket maysa laeng kadagiti adu a biktima ti naulpit a panangdadael ti tao kadagiti natutudo a kabakiran.
Naiparit ti Makadangran a Bisio
Ipadamag ti magasin nga Asiaweek nga imbilin ti gobierno ti Pakistan a masapul nga addaan pakdaar iti salun-at dagiti pakete ti mama nga umasping kadagidiay adda iti pakete ti sigarilio. Kuna ti magasin a minilion a tattao idiay makin-abagatan nga Asia ti adikto iti pan masala, naglaok a bua ken nadumaduma a lana ken dadduma a ramen a naibalkot iti gawed. Nairanta daytoy a mamaen. Nangikabilen ti India iti pakdaar kadagiti pakete ti mama gapu iti naipadamag a pannakainaigna iti kanser ti ngiwat. Ket addan ubbing a naipadamag a natay gapu ta naltotanda iti bua. Dagiti kabbaro a bilin ti Pakistan ti mangipawilton iti pannakailako ti bua kadagiti ubbing a nababbaba ngem lima ti tawenda.
Umad-adu ti Akem Dagiti Apong
Ipamatmat dagiti panagadal idiay Estados Unidos a dagiti apong, nangruna dagiti lola, ti mangibakbaklay iti ad-adu nga akem iti panagbiag ti appokoda. Natakuatan ti madama a panagadal ti National Institute on Aging nga 69 porsiento kadagidiay nayanak iti nagbaetan ti 1931 ken 1941 ket apong; nangbusbos ti ag-44 porsiento kadakuada iti nasurok a 100 nga oras iti kada tawen a mangaywan iti maysa wenno nasursurok pay nga appokoda. Iti promedio, nangbusbos dagitoy nga apong iti 659 nga oras a kadua dagiti ubbing, ti katupag a 82 a sagwawalo-oras nga al-aldaw, kuna ti The Wall Street Journal. Natakuatan ti panagadal a nangbusbos dagiti babbaket iti promedio a 15 agingga iti 20 nga oras iti linawas a mangaywan kadagiti appoko ken 2.5 a daras a nasaysayaat ti panangaywanda ngem kadagiti lallakay.
Amma a Di Makilanglangen iti Pamiliada
Kas iti dadduma a paset ti lubong, dagiti singgalut ti pamilia idiay Japan ket saanen a kas iti sigud. Nabiit pay nga impadamag ti The Daily Yomiuri nga ag-481,000 a lallaki a Hapones ti napilitan a sumina kadagiti pamiliada gapu ti pannakayakarda iti trabaho. Dayta a bilang ket 15-porsiento a nangatngato ngem iti napalabas a lima a tawen ken manamnama a ngumato pay bayat a dumegdegdeg dagiti parikut iti panangsapul iti pagtaengan ken pageskuelaan. Iti isu met la nga isyu, impadamag ti periodiko ti pannakasurbey dagiti estudiante ti elementaria ken high school a sadiay 43 porsiento kadagiti agtutubo ti nagkuna a dida pulos makisarsarita kadagiti ammada. Kinuna ti dakkel met a bilang, 18.4 porsiento, a dida makisarsarita kadagiti innada.
Agbalbaliw ti Pamilia Idiay Argentina
Impalgak dagiti nabiit pay a panagadal ti naisangsangayan a panagbalbaliw ti istruktura ken ugali ti biag ti pamilia idiay Argentina, sigun iti periodiko ti Buenos Aires a Clarín. Iti panagkomentona iti maysa a mapaguadan a pamilia—maysa a dakkel, nagkaykaysa, ken aggigiddan a mangan no awan trabaho iti aldaw wenno rabii—kinuna ti periodiko: “Adu ita ti agkuna a di agpaypayso dagita a mapaguadan a pamilia, maysa a napalabas nga ar-arapaap laeng nga inyanninaw dagiti ladawan.” Impakita ti estadistika manipud ti libro a La familia en la Argentina (The Family in Argentina), ni Susana Torrado, nga iti napalabas a dekada, dagiti agsolsolot’-naganakna a pamilia, a ti bilangdan ket ag-1,200,000 idiay Argentina ti immadu iti agarup 60 agingga iti 80 porsiento. Dagiti bastardo nga annak ti pakabuklanen ti nasurok a 36 a porsiento kadagiti amin a naipasngay—immadu ti gistay 30 porsiento manipud 1960. Kasta pay met nga impakita dagiti pannakitungtong a kakatlo kadakuada nga agtawen iti 20 agingga iti 34 ti di mamati a ti panagasawa ket aginggat’ tungpal biag.
Bokabulario Dagiti Ubbing
Ipalgak ti maysa a panagadal idiay Italia a mabalin nga ad-adu ti ammo dagiti ubbing maipapan kadagiti di makaay-ayo a kinapudno ti moderno a lubong ngem ti kaaduan nga ammo dagiti nataengan. Inusig ti maysa a timpuyog manipud National Research Center idiay Italia ti nasurok a 5,000 a salaysay nga insurat dagiti estudiante nga agtawen ti innem agingga iti sangapulo. Sigun iti periodiko a La Repubblica, ipalgak ti panamagdilig iti 6,000 a bokabularioda kadagiti babasaen dagiti ubbing nga insurat dagiti nataengan a ti “gistay di agpaypayso, natalna a lubong nga awanan problema” a naiparang kadagiti ubbing “dina ida allilawen.” Kuna pay ti periodiko: “Ammoda nga eksakto ti kaipapanan ti ‘droga,’ ‘AIDS’ ken ‘panangrames.’ Kuna dagiti managsirarak a “ti lubong nga insurat dagiti ubbing kasla narangrang-ay ken di paudi iti tiempo ngem kadagiti basbasaenda” nga insurat dagiti nataengan, kuna ti Corriere della Sera.
Panangallukoy iti Tattao
Nakapanunot ti maysa nga ebanghelikal nga iglesia idiay Maryland, E.U.A., iti kabbaro a wagas a panangallukoy kadagiti tattao iti uneg. Iti nabiit pay a Domingo, dagiti immuna a 125 a tattao a simmangpet iti simbaan ket naikkan iti sag-$10. Rumbeng laeng nga agtugawda iti 75-minuto a serbisio, a nangiparang iti pabuya ken panagkanta nga inakompaniaran ti banda a “light-rock.” Sigun iti Associated Press, kinuna ti katulongan a direktor ti panagministro iti iglesia: “Adu a tattao ti agreklamo a dida makimisa agsipud ta dagiti iglesia ti la kuarta ti kayatda. Napanunotmi, ‘Apay a ditay iturtured ket ikkan ida iti kuarta?’” Kaaduan a tattao, kinuna ti report, inawatda ti kuarta, nupay adu ti nagkuna nga insublida met laeng. Tallopulo ket dua ti nangala iti kuarta.
Makatulong a Daan a Container
Imbes nga ibelleng dagiti dadakkel a container ti kargamento kas basura a metal, nakapanunot ti maysa a kompania ti kargamento idiay Sud Africa iti dadduma a nainsiriban a pannakausarda no narukopdan a pakailuganan ti nadadagsen a karga. Dua kadagitoy a dadakkel a metal nga istruktura, no mapagsilpo, ket agbalin a kalalaingannat’-kadakkelna a siled a pagadalan. Siempre, masapul a maikkat ti maysa a sikigan ti kada container, sa mainayon dagiti tawa ken ruangan kadagiti nabatbati a sikiganna. Dagiti daan a container ket mabalin met a mausar kas pagtaengan, tiendaan, klinika, ken libraria. Iti maysa a pasamak, sigun iti magasin nga African Panorama, “mangipaay ti 16 a natarimaan a container iti 8 a nalalawa a siled a pagadalan ti nasurok a 1,000 nga estudiante.” Isut’ gapuna a nasurok a 1,000 a container ti magun-odanen agpaay iti agkasapulan a komunidad idiay Sud Africa. Ngem ti kompania a nainaig ket agkurkurangen iti daan a container ken agkidkiddaw iti tulong ti dadduma a kompania ti kargamento iti sangalubongan tapno ipadawatda ti dadduma kadagiti daan a containerda.
Ibabassit ti Utek
Ti yiinum iti adu unay nga arak ken pannangan iti adu a taba iti adun a tawen, saanna laeng a padegdegen ti kinakapuy no di ket pabassitenna ti utek, sigun iti maysa a panagadal ti maysa a timpuyog dagiti managsirarak ti Akita University Medical College idiay Japan. Iti napalabas a pito a tawen, nangidaulo ti grupo iti pannakasurbey ti 960 a tattao, nga inusarda ti MRI (Magnetic Resonance Imaging), ket natakuatanda a 58 porsiento kadagidiay nga agpampannuray iti arak ti bimmassit ti utekda. Kadagidiay a naaddaan iti hyperlipemia, a yaadu unay ti taba iti dara, 41 porsiento kadagidiay agtawenen iti nasurok nga 40 ken 50 ken 55 porsiento kadagidiay agtawenen iti nasurok nga 60 ti bumasbassit ti utekda. Iti nabatad a pannakaidumana, 4 a porsiento laeng kadagidiay di agpampannuray iti arak ken awanan hyperlipemia ti nakakitaan iti pagilasinan a bumasbassit ti utekda. Ipadamag ti periodiko a Yomiuri Shimbun a napaliiw dagiti sintomas ti dementia iti 80 porsiento kadagidiay bumasbassit ti utekda. Ibalakad ti katulongan a Propesor ti grupo dagiti managsirarak a ni Ikuo Naemura: “In-inut ngem sigurado ti itatanor ti ibabassit ti utek. Napateg a liklikan ti nalabes a panaginum iti arak ken nalabes a pannangan iti nataba a taraon.”