Zanzibar—Ti “Puro ti Rekado”
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY KENYA
TALLOPULO ket lima a kilometro iti kosta ti makintengnga a daya nga Africa adda ti puro ti Zanzibar. Napalawlawan kadagiti nabara nga asul a danum ti Taaw Indiano, a nalikmut kadagiti puraw nga aplaya ken naarkosan iti agallo-allon a turturod ken kaykayo a palma nga agpallayog iti angin a kasaor/abagat, ti Zanzibar ket talaga a maysa a nakapimpintas a puro. Nupay no bassit—85 kilometro ti kaatiddogan nga undayna ken 39 kilometro ti kaakabana—dakkel ti pasetna iti historia ti Africa.
Iti adu a siglo, dagiti Persiano, Arabo, Indiano, Portugues, Britano, Asiano, Norte Americano, ken, siempre, dagiti taga Africa binisitadan ti Zanzibar. Ti kangrunaan a pakaawisan idi isu ti panagnegosio iti adipen. Dita met ti nakagun-odan dagiti managlako ken managsirarak kadagiti suplay. Kinapudnona, kaaduan a managsirarak iti Africa a taga Europa idi maika-19-siglo limmasatda itoy a puro! Di ngarud nakaskasdaaw a dayta ket naawagan ti Dalan nga agturong iti Africa.
Dagiti “Clove” ken ti Usarda
Ti Sultan iti Oman, ni Sayid Said, pinanawanna ti nakayanakanna a daga idiay Persian Gulf ket nagindeg idiay Zanzibar bayat ti umuna a kagudua ti 1800. Kas agturay daytoy a puro, pinasardengna dagiti Arabo a makinkukua iti plantasion nga agmula iti niog ket agmulada ketdi iti ad-adda a makagunggona a mula: dagiti clove. Idi aggibusen ti biagna, dagiti ganansia iti clove ket linab-awan laengen ti panaglako ti adipen ken marfil. Gapuna idi naipatingga ti negosio ti adipen, naglatak ti Zanzibar a kas ti Puro ti Rekado. Itatta ditan ti kangrunaan a gubuayan dagiti clove iti lubong.
Kinapudnona dagiti clove ket nagango a busel ti maysa a kayo nga evergreen. Ti sientipiko a nagan ti kayo ket Eugenia caryophyllata. Idiay Zanzibar, ti kadawyan a kayo ket agarup 9 metro ti layogna. Kaaduanna, maapit dagiti busel no dagitoy ket lumabagan a kolor-kape ti marisda ket agarup 1.3 centimetro ti kadakkelda. Makapataud ti maysa a nasalun-at a kayo iti agarup 34 kilogramo a busel. Kalpasan a maapit, maiwara dagitoy a maibilag iti kainaran iti tropiko.
Gapu iti ayamuomda ken ti nagasang a ramanda, mausar a nangnangruna dagiti clove iti panagluto. Masansan nga umimas ti raman ti karne ken putahe a natnateng babaen kadagiti clove. Wenno mabalin a taltalen bassit ti uppat wenno lima a busel, ilaok iti agburburek a danum, ket makaaramid iti naimas a tsa! Ket iti nalamiis nga aldaw iti kalam-ekna, mapagbalin ti nalabaga nga arak a makabang-ar nga inumen babaen ti panangipapudot iti dayta ken nayonan iti sumagmamano a clove. Dadduma ti mangusar kadagiti clove a pangpabanglo iti banioda babaen ti panangitudokda iti agarup 20 a clove iti maysa a sua ket ibitinda dayta iti agarup makalawas. Usaren dagiti dentista ti lana dagiti clove kas gagangay a pagpipikel a mangpabang-ar iti sakit ti ngipen. Mausar met ti clove a kas pagmulumog ken bangbanglo. Awan duadua a daytoy a bassit a puro ket nalatak gapu iti apitna a rekado!
Dagiti Tattao
Ti pudpudno a “makaawis” iti Zanzibar isu dagiti lokal a tattao. Apaman a dumtengka iti puro, sibabara a kablaawandaka dagiti taga Zanzibar. Kasla nawaya ken adda tiempoda a makipatang iti maysa ken maysa. Bayat a makipatangda, nalabit maulit-ulit a makialamanoda, mabalin a mamitlo wenno mamimpat pay iti las-ud ti sangapulo a minuto. Kastoy ti gagangay a panagtignayda iti aniaman a maibaga a nakakatkatawa.
No bumisitakayo iti pagtaenganda, maipaayankayo iti agdindinamag a kinamanagpadagusda. Ti maysa a bisita masapul a kanayon a maikkan iti kasayaatan. No sumangpet a pettat bayat ti pannangan, awan parikut iti dayta: Masapul a makilanglang ket mangan agingga a mapnek. Ti kasta a kinamanagpadagus ipalagipna ti tiempo idi panawen ti Biblia.—Idilig ti Genesis 18:1-8.
Dagiti taga Zanzibar nadumadumada met ken nakaay-ayat ti naisangsangayan a langada. Agisuot dagiti babbai iti buibui—maysa a kasla kapa a gown a mangabbong kadakuada manipud ulo agingga iti pingil—no rummuarda iti publiko. Makapainteres, daytoy mabalin nga abbonganna ti estilo-Laud a bestida. Para kadagiti lallaki, makita ida nga agkawes iti kanzu, maysa a puraw wenno nakusnaw kolorna a roba. Isuotda ti kofia, maysa a sinallapid a gorra.
No magnakayo a lumasat iti historiko a paset ti siudad ti Zanzibar a maawagan Stone Town, marikna ti maysa a tao nga arignat’ nagbiahe a nagsubli idi immuna a tiempo. Makariro dagiti lansangan ket awan ti pagnaan kadagiti eskinitana. Malukatan agingga iti lansangan dagiti ruangan ti adu a pagtagilakuan! Kalpasanna nakaad-adu dagiti aglaklako iti lansangan, kas kadagiti aglako iti Kahawa, maysa a nasam-it a kape ti Arabo, a nalaokan iti layá.
Nupay kasta, saan a mailadawan a naimbag dagiti sasao wenno retrato ti kinapintas ti Zanzibar. Ti pakasaritaanna a kas ti “puro ti rekado” ket maitutop unay iti adu a pamay-an.
[Mapa iti panid 16]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
ZANZIBAR
[Picture Credit Line iti panid 17]
Ti Africa ken ti mapa ti beddeng: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck