Uso​—Kadaanan nga Estilo Griego

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY GRECIA

APAY a kasapulan a mangted dagiti Kristiano a mannurat a da Pablo ken Pedro iti espesipiko a balakad maipapan iti panagkawkawes ti babbai idi umuna a siglo? Kas pagarigan, insurat ni Pablo: “Tarigagayak a dagiti babbai arkosanda dagiti bagbagida iti naimbag-pannakaurnosna a kawes, buyogen ti kinaemma ken kinasimbeng ti panunot, saan a kadagiti estilo a panangsallapid iti buok ken balitok wenno kadagiti perlas wenno nangina unay a lupot.” (1 Timoteo 2:9) Kasta met a nasarakan ni Pedro a rumbeng a madakamat “ti panangsallapid iti buok,” “ti panangikapet kadagiti balitok a pagarkos,” ken “ti panangikawes kadagiti makinruar a kawes.”​—1 Pedro 3:3.

Agsursuratda idi kadagiti Kristiano nga agbibiag iti sidong ti impluensia ti kultura dagiti Hellenista, a direkta a nagtaud manipud iti kadaanan a klasikal a Griego a sibilisasion. Adda aya kasdi a banag kas uso idiay kadaanan a Grecia? No panunoten ti adu ti kadawyan a Griego idi ugma, mabalin nga isut’ darepdependa a nakaaruat iti moda idi a khi·tonʹ, wenno tunika​—kasla roba a kawes​—aniaman ti kasasaad ti tiempo wenno sekso wenno lugar a nagtaudan ti agaruat.a Nasayaat kadi ti kasta a ladawan? Saan!

No Kasanot’ Pannakaaramid ken Pannakaisuot ti Makin-uneg a Kawes

Ipalgak ti naannad a panangsukimat kadagiti estatua, ceramic painting, ken klasikal a sursurat a saan laeng nga atiddog a puraw a roba ti kawes dagiti Griego idi ugma. Nagadu ken nadumaduma dagiti estilo, tela, kolor, tabas, agraman ramitna. Dagiti babbai ti nangnangruna a nagusar iti nagadu a gapuanan ti kinasaririt tapno mapapintasda ti langada.

Mabalin a malagip dagidiay nakabasa iti Odyssey, daniw maipapan iti banuar, ni Griego a dumadaniw a Homer, a nangiladawan iti sangapulo tawen a panagalla-alla ti banuar ti sariugma a ni Odysseus, a bayat nga agur-uray iti panagawidna, nagtultuloy ni Penelope, ti asawa ti banuar, nga agabel ken mangukas iti isu met la a tela ti lupot kabayatan dagidiay a tawen. Adu pay ti nadakamat ni Homer a kawes, a mangipamatmat a ti panangpataud iti lupot ket maysa kadagiti kangrunaan a responsabilidad ti agtagibalay a babai manipud idi unana a panawen.

Kalpasan a naabel ti lupot, matabas dayta tapno mapagbalin a khi·tonʹ​—maysa a lienso, ken no dadduma de lana, kasla kamiseta a kita ti pagan-anay​—a kangrunaan a pakabuklan ti kawes ti lallaki ken babbai. Idi Kadaanan a panawen (ag-630 agingga iti 480 K.K.P.), ti khi·tonʹ (maawagan idi nga e·sthesʹ) ti babai a buklen ti liso a tela a ti kaakabana ket agarup ti katayag ti maysa a babai ket dua a deppa ti kaatiddogna. (Idiligyo ti Juan 19:23; Aramid 10:30, The Kingdom Interlinear.) Mapagkabit ti khi·tonʹ babaen ti alpiler, nga idi damo ket naaramid manipud tulang ti gurong ti babassit nga animal ket idi agangay manipud metal. Adda riang ti agpada a sikiganna, a mabariksan iti siket ket ngarud agparang a kaslattay dua a nagsina a kawes.

Idi agangay, iti apagtapog ti maikanem a siglo K.K.P., ti khi·tonʹ ti Ionia ket agparang a kaslan bestida imbes a maysa a tunika, a nadait dagiti sikiganna ken saan a naikupin ti ngatuenna, ket ngarud, naek-ekonomia ti pannakausar ti materialna. Imbes a bin-ig a puraw, ti tela ket garitgaritan no dadduma nga addaan agaassideg nga urit ti nadumaduma a kolor, wenno nanayonan kadagiti barayubay. Ti kolor kahel ken nalabaga ti karaman kadagiti paboritoda a kolor a nausar. Idi tiempo dagiti Hellenista, ti impluensia ti Asia ti nangipaay iti kabbaro a natayengteng a kolor, kas ti rosa, asul, lila, ken duyaw. Ti dadduma a material a naarkosan iti kolor balitok a sinulid wenno naburdaan iti sabsabong ket naireserba idi damo kadagiti estatua ti didios wenno kadagiti aktor a mangiladawan kadakuada.

Ania Pay ti Aruaten ti Babai a Taga-Atenas?

Awan ti managraem-bagina a babai a taga-Atenas a rummuar iti balayna no dina maisuot ti hi·maʹti·on, wenno pagan-anay. Daytoy a rektanggulo a pedaso a lupot ket mabalin a maisuot iti nadumaduma a pamay-an​—mayarpaw iti abaga kas maysa a kagay, maiparabaw iti kanawan nga abaga ken igpilan ti kanigid a takkiag, wenno maidalungdong iti ulo kas salaknib manipud iti init. Magun-odan idi ti pagan-anay iti nadumaduma a rukod, a dagiti daddadakkel ket mausar a kagay no kalam-ekna. Masansan a ti hi·maʹti·on ket addaan naarkosan a pingir ket kasapulan la ketdi ti naan-anay a kinasigo no kupinen ken yarpaw dayta iti bagi iti wagas a dagiti kupin ket agparang a kas karenken.

Ti kyʹpas·sis, maysa a kita ti ababa a jacket a nabutonesan ti sanguananna, ket maisuot no dadduma imbes a ti hi·maʹti·on. Awan kallugong, kas pagaammotay ita kadakuada, nga isusuot idi ti babbai, nupay no mabalin a maawit ti ski·aʹdei·on, wenno paglinong iti init, nangnangruna no napudot ti aldaw. Masansan a nagisuot dagiti nabaknang a Griego a babbai iti peʹplos, wenno kawes a de lana. Naglaon met ti Griego a Kasuratan iti pannakadakamat ti “dalungdong” (Griego, pe·ri·boʹlai·on) kadagiti surat ni Pablo.​—1 Corinto 11:15.

Saan a kadawyan dagiti Griego idi ugma ti agsapatos iti uneg ti balay, ket no dadduma uray pay iti ruar ti balay. Sigun iti dumadaniw a ni Hesiod, dagiti bumario ket nagisuot iti lalat ti baka a palluka a naap-apan iti nasikkil-pannakaabelna a lupot. No dadduma, agusar idi dagiti pandek a babbai kadagiti sapatos a nangato ti takonda tapno agparang a kasla natayagda.

Ti Panagisuot iti Balitok nga Alahas

Kadawyan unay idi dagiti pagarkos a naaramid iti balitok nga addaan naikitikit a pannakaladawan, kangrunaanna dagiti animal ken mula. Dadduma a nalatak a pagarkos isu ti scarab ken ti scaraboid, a naimuntar kas bato kadagiti nakunikon a singsing. Dagiti pulseras​—no dadduma maawagan nga oʹphis (serpiente) wenno draʹkon (dragon)​—ti paboritoda a kita ti alahas.

Addada nakali a korona, medalion, kuentas, bitin ti kuentas, singsing, ken dadduma a pagarkos kadagiti panagkabakab. Dagita a banag a pangarkos iti bagi ket masansan a naaramid manipud iti balitok, suer, ken gambang ken medio pasaray pirak, idinto ta dagiti baték ket sarming wenno medio napateg a bato.

Nalatak met dagiti aritos. No dadduma, pakailasinan ida ti dignidad, mangipamatmat iti pannakabalin, wenno panangiparammag iti material a kinabaknang. Gagangay a matebbengan ti lapayag dagiti babbai no ubbingda pay laeng.

Estilo ti Panangsallapid iti Buok

Nagadu ken nadumaduma ti estilo ti buok idiay kadaanan a Grecia. Maysa kadagiti kalatakan isut’ panangbisngay iti tengnga sa mapunggos ti buok iti de-kolor a ribbon. Dadduma a babbai ti mangurnos iti buokda sada pinggolen iti ngatuen ti uloda. Dadduma ket gettengenda a pagat’-muging ti sumagmamano nga unnat a buokda. No dadduma, magalutan ti muging iti ribbon ken maarkosan iti bassit a metal a butones iti sanguanan. Nausar dagiti gambang a curlers a pangkulot. Nabatad met nga idiay klasikal nga Atenas, adu a babbai ti agkolkolor idi iti buokda. Binabalaw ni orador Lucian ti kinamaag dagiti babbai a nagusar “kadagiti makina” a pagkulot ken nangwaldas iti kinabaknang dagiti assawada kadagiti tina ti buok manipud Arabia.

Nakaar-arte ken adu unay a tiempo ti mabusbos kadagiti nalatak nga estilo ti buok dagiti baknang a Griego a babbai idi ugma. Kalikaguman dagidi nga estilo ti buok ti adu nga oras a panagsagana ti beautician ken adu a gastos, ken naparammagda unay, a mangallukoy iti atension iti makimbagí.

Babbai a Mangarkos iti Bagbagida

Ti panangusar iti kolorete ti sabali pay a Makindaya a kaugalian nga insangpet dagiti negosiante ken biahero idiay Grecia. Idi maikalima a siglo K.K.P., nagusar dagiti babbai a taga Atenas iti bulí a pangpapudaw iti rupada. Napalabbaga dagiti bibig, ken nausar dagiti pangpalabbasit, a naaramid manipud lumot wenno ramut ti mulmula. Napagminar dagiti kiday babaen iti uging, ket nakoloran ti igid dagiti mata babaen iti kohl (kas iti napulbos nga antimony sulfide), idinto ta ti mascara ket naaramid manipud iti ibleng dagiti baka wenno iti naglaok a puraw ti itlog ken gum.

Ipalgak dagiti panagsirarak ti arkeolohia kadagiti kadaanan a palasio ti Grecia, sementerio, ken babassit a bario ti nagadu a banag a mainaig iti panagpapintas ti babbai. Ti nagadu a kita ti instrumento ken alikamen iramanna dagiti sarming, sagaysay, banniit-sukogna nga alpiler, elegante a babassit a kutsilio, ipit ti buok, pagkiskis, ken babassit a praskita ti bangbanglo, cream, ken pigment.

Ti Pudno a Kinapintas

Kadawyanna, agpapan pay kadagiti pananguyaw dagiti naangaw idiay kadaanan a Griego, ti kinaestilo ket mapadayawan unay a kualidad ti maysa a babai ken banag a pangbusbosan ti babai a Griego idi ugma iti adu unay a tiempo, bannog, panangaywan, ken atension.

Para iti Kristiano a babai, daytoy ti nalaka laeng a mangipasuli iti pannakaipaganetget koma dagiti naespirituan a kualidad. Dayta ti gapu a nainkalintegan nga impaganetget ni apostol Pedro a ti kapintasan ken kapatgan a kawes ti maysa a babai isut’ “nalimed a kinatao ti puso iti di agrupsa a pagan-anay ti naulimek ken naalumamay nga espiritu, nga addaan dakkel a pateg iti imatang ti Dios.” (1 Pedro 3:3, 4) Asinoman a babai nga agaruat iti estilo ti personal a makin-uneg a pagarkos, agraman ti nadalus, nanakman a lupot, ket kankanayonto a napintas ti panagkawkawesna, iti di mapilaw ken manayon a moda. Insurat ni Pablo ken Timoteo: “Tarigagayak a dagiti babbai arkosanda dagiti bagbagida iti naimbag-pannakaurnosna a kawes, buyogen ti kinaemma ken kinasimbeng ti panunot, saan a kadagiti estilo a panangsallapid iti buok ken balitok wenno kadagiti perlas wenno nangina unay a lupot, no di ket iti wagas a maitutop kadagiti babbai nga agkunkuna nga agraemda unay iti Dios, awan sabali, babaen kadagiti naimbag nga ar-aramid.”​—1 Timoteo 2:9, 10.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 24]

Dagiti Pagarkos ken Relihion

Masansan a dagiti nailadawan kadagiti pagarkos a nasarakan iti kadaanan a Griego ket narelihiusuan ti namunganayanda. Dadduma ket medalion a mangiladawan iti nadumaduma a dios ken diosa, kas ken Artemis, ken arig-dios a tao, a kas ken Hercules. Dagiti pangkaaduan a sagut a maidaton kadagiti groto iti intero a Grecia ket ar-arkos nga addaan kadagiti eksena ti ritual ti relihion. Iti pannakaipamatmat ti pagano a pammati a malasatan ti natauan a kararua ti ipapatay ti bagi, adu nga arkos a pangdekorasion ti naikabil kadagiti pagipumponan a kadua ti natay a tao.

[Dagiti ladawan iti panid 23]

Kanigid: Ti Parthenon, maysa a templo a naidedikar iti diosa a ni Athena

Ngato: Balitok a medalion nga addaan kagudua a paset ti bagi ni Artemis

Kanawan: Maysa a babai a nakakawes iti “hi·maʹti·on”

Makimbaba a kanawan: Balitok a diadema

Adayo a kanigid: Diosa a nakaaruat iti “khi·tonʹ” ken “hi·maʹti·on”

Kanigid: Balitok a pulseras iti rabaw ti ul-ulo dagiti uleg

[Dagiti Credit Line]

Makinngato a kanawan: Acropolis Museum, Grecia

Amin a dadduma pay a retrato: National Archaelogical Museum, Atenas

[Picture Credit Line iti panid 22]

Acropolis, Atenas, Grecia