Nailako a Matagabo
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Africa
NAIPASNGAY ni Olaudah Equiano idi 1745 idiay pagaammo itan a kas makindaya a Nigeria. Ipamatmat ti panagbiag idiay bariona ti kasasaad idi tiempona. Sangsangkamaysa nga agtrabaho dagiti pamilia nga agmula ti mais, kapas, yam, ken utong. Agipastor ti lallaki kadagiti baka ken kalding. Agtibbi ken agabel ti kapas ti babbai.
Maysa a mabigbigbig a panglakayen ti grupo dagiti sangakabbalayan ken hues iti komunidad ti tatang ni Equiano. Daytat’ maysa a saad a tawidento inton agangay ni Equiano. Saan a pulos a napasamak dayta. Nakumaw ken nailako a matagabo ni Equiano, idi ubing pay laeng.
Gapu ta nagsusublatan dagiti negosiante nga inlako, naam-ammona laeng dagiti Europeo idi nakagteng idiay playa. Adu a tawen kalpasanna, dineskribirna ti panangmatmatna: “Ti umuna a banag a nakaawisan ti matak idi nakagtengak idiay playa isu ti baybay, ken maysa a barko dagiti tagabo a nakasangladen ken agur-uray kadagiti kargana. Nagsiddaawak dagitoy, nga idi agangay ket nagbalin nga amak idi nakaluganakon. Dagus nga iniggaman ken impallatokdak ti dadduma a tripolante tapno makita no nasalun-atak, ket patiek idi a nakastrekakon iti lubong dagiti dakes nga espiritu ket papatayendakto.”
Iti panangmatmatna iti aglawlawna, nakita ni Equiano “ti umariwekwek a nangisit a tattao a nadumaduma ti langada a nakawaran a nagsisilpo, a ti langa ti tunggal maysa yebkasna ti liday ken ladingit.” Gaput’ ladingitna, isut’ natalimudaw. Pinasubli dagiti padana nga Africano ti puotna ket pinadasda a liwliwaen. Kuna ni Equiano: “Nagimtuodak kadakuada no didakam sidaen dagidiay puraw a tattao.”
Naibiahe ni Equiano a napan idiay Barbados, kalpasanna idiay Virginia, ken kamaudiananna idiay Inglaterra. Gapu ta ginatang ti maysa a kapitan ti barko, nagbiahe iti kasta unay. Nasursurona ti agbasa ken agsurat, kamaudiananna ginatangna ti wayawayana, ket nakipaset a nangnangruna iti movimiento a mangpukaw iti panangtagabo idiay Britania. Idi 1789, impablaakna ti estoria ti biagna, maysa kadagiti sumagmamano a salaysay (ken mabalin a ti kasayaatan) nga insurat ti maysa nga Africano a biktima dayta maipapan iti panaglako ti tagabo.
Saan unay a nasayaat ti nagtungpalan ti minilion a sabsabali nga Africano. Napuersada a naipanaw kadagiti pagtaengan ken pamiliada, naibiaheda a bimmallasiw iti Atlantico buyogen ti nakarangranggas a kasasaad. Dagitoy, agraman dagiti annak nga impasngayda, ti nagatang ken nailako kas kadagiti baka ket napilitda nga agtrabaho nga awanan sueldo tapno pabaknangenda dagiti makinkukua kadakuada. Kaaduan kadakuada ti awanan kadagiti kalintegan ken mabalin a madusada, maabuso, wenno mapapatay pay no pagayatan dagiti makinkukua kadakuada. Para iti kaaduan kadagidiay a mailupitlupit, ti laeng pannakaispalda iti pannakatagabo isu ti ipapatay.