Science Fiction—Ti Ilalatakna
NASAKSIAN ti tawen 1982 ti damo a pannakairuarna iti industria ti sine ti America. Kabayatan ti tiempo ti 1982/83, saan a tao ti kalatakan nga “artista” iti pelikula. Sigun iti The Illustrated History of the Cinema, dayta isu ni ET, ti karkarna ngem nakaay-ayat a karakter manipud law-ang a bida iti pelikula nga ET: The Extraterrestrial!
Maysa laeng a pammaneknek daytoy a naisangsangayan a pasamak iti rumangrang-ay a kinalatak a tinagiragsaken ti science fiction (SF) kadagiti kallabes a tawen. Nupay sigud a naituding nga agpaay kadagiti ordinario laeng a papel dagiti magasin ken naibilang a pagay-ayat dagiti managsolsolo ken managarapaap, naipasdeken ti science fiction a paset ti agdama a paglinglingayan. Ngem ania ti adda iti likudan ti dramatiko nga ilalatakna?
Tapno masungbatan daytoy a saludsod, nasken nga usigentay nga umuna ti pakasaritaan ti science fiction. Sipud pay idi angged nayes-estorian ti tattao dagiti di nakapapati a sariugma tapno mangpasiddaaw, mangrayo, wenno basta manglinglingay. Nupay kasta, kabayatan ti maika-17 ken maika-18 a siglo, simrek ti Europa iti tiempo ti nasientipikuan ken namaterialan nga irarang-ay. Adu ti nangrugi a mangkarit kadagiti tradisional a kapanunotan ken autoridad. Iti daytoy a kasasaad, nangrugi a pinattapatta ti sumagmamano no kasano nga apektaran ti nasientipikuan nga irarang-ay ti sangatauan iti masakbayan.
Saan a masierto no asino ti eksakto a nangimbento iti science fiction. Insurat dagiti autor idi maika-17 a siglo a da Francis Godwin ken Cyrano de Bergerac dagiti estoria a fiction a pakainaigan ti panagbiahe iti law-ang. Idi 1818, ti libro ni Mary Shelley a Frankenstein, or The Modern Prometheus ti nangiladawan iti maysa a sientista nga addaan abilidad a mangparsua iti biag ken dagiti nakaam-amak a resultana.
Dadduma a mannurat ti nangusar iti daytoy a kita ti fiction tapno itampok dagiti pagkurkurangan ti natauan a kagimongan. Isu nga idi binabalaw ni Jonathan Swift ti kagimongan dagiti Ingles idi maika-18 a siglo, pinutarna ti pangbabalawna iti serye dagiti pinarparbo laeng a panagbaniaga. Ti resulta isut’ Gulliver’s Travels, maysa a mangsair nga estoria a napnuan simbolismo a naawagan ti “damo nga obra maestra nga estoria” a science fiction.
Ngem masansan a mapadayawan dagiti mannurat a da Jules Verne ken H. G. Wells iti panamagbalinda a moderno ti nobela a science fiction. Idi 1865, insurat ni Verne ti From the Earth to the Moon—maysa kadagiti nagsasagadsad a naballigi a nobela. Idi 1895, nagparang ti nalatak a libro ni H. G. Wells a The Time Machine.
Pumayso ti Science Fiction
Idi kattapog ti 1900’s, nangrugin a paypaysuen dagiti sientista ti sumagmamano kadagiti arapaap dagitoy a managsirmata. Sigun iti libro a Die Großen (Dagiti Nalaing), binusbos ti Aleman a pisiko a ni Hermann Oberth ti adu a tawen a nangikagumaan a pagbalinen nga agpayso ti arapaap ni Jules Verne a lugan iti law-ang a manehuen ti tao. Nakatulong dagiti kalkulasion ni Oberth a mangipasdek kadagiti nasientipikuan a pangikugnalan iti panagbiahe iti law-ang. Nupay kasta, saan la nga isu ti sientista nga inimpluensiaan ti science fiction. Kunaen ti nalatak a mannurat iti science-fiction a ni Ray Bradbury: “Ni Wernher von Braun ken dagiti kaduana idiay Alemania ken isuamin idiay Houston ken Cape Kennedy ti nangbasa iti estoria da H. G. Wells ken Jules Verne idi ubbingda pay. Inkeddengda nga inton dumakkelda, pagbalinendanto amin dayta nga agpayso.”
Kinapudnona, ti science fiction ti nakaikugnalan ti pannakaimbento ti adu a banag. Kunaen ti autor a ni René Oth a sumagmamano [laeng] nga “imbension wenno natakuatan ti di nasapsapa nga impadles ti science fiction.” Dagiti submarino, robot, ken imaneho ti tao a rocket ket kadawyan amin nga elemento ti science fiction sakbay a nagbalinda nga agpayso. Isu nga ipatangken ti mannurat iti science-fiction a ni Frederik Pohl a “ti panangbasa iti science fiction isut’ panamagbalin iti panunot a nasariwawek.”
Siempre, saan nga isuamin a science fiction ti talaga a maipapan iti siensia. Ti sumagmamano kadagiti kalatakan a libro ken pelikula a science-fiction ti aktual a kita ti aw-awagan ti dadduma a science fantasy. Iti science fiction, masansan a ti nasientipikuan a kinanainkalintegan isut’ kangrunaan a pakabigbigan, idinto ta dagiti parbo nga estoria ti limitaran laeng ti imahinasion ti autor-da. Mabalin nga adda pay ketdi paset ti magic ken panagsalamangka.
Ngem kasano ti kinaumiso dagiti panangmatmat ti science fiction iti masanguanan? Makagunggona kadi a basaen ken buyaen ti isuamin a science fiction? Lawlawagan dagiti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.
[Ladawan iti panid 3]
Dakkel ti naaramidan ti nobela ni Jules Verne a “From the Earth to the Moon” a nangrubrob iti panaginteres iti panagbiahe iti law-ang
[Picture Credit Line iti panid 3]
Rocket Ship: General Research Division/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations