Panangsukimat iti Science Fiction Itatta

LUGAN, telepono, computer​—iti napalabas a 130 a tawen, adda kadi asinoman a nakaipakpakaunan iti pannakaimbentoda? Naipakpakauna daytoy ti mannurat iti science-fiction (SF) a ni Jules Verne! Dagitoy a nakaskasdaaw a nasientipikuan a pannakaawat ket nasarakan iti nabiit pay a natakuatan a manuskrito ti nobela ni Jules Verne a napauluan Paris in the Twentieth Century. Iti daytoy a nobela a di naipablaak idi, inladawan pay ketdi ni Verne ti maysa nga alikamen a makapakellaat ti pannakayaspingna iti moderno a fax machine!a

Nupay kasta, napaay uray dagiti kalaingan a mannurat iti science-fiction a nagbalin a pudno a propeta. Kas pagarigan, makaallukoy a basaen ti Journey to the Center of the Earth ni Jules Verne, ngem ammo itan dagiti sientista nga imposible ti kasta a panagbaniaga. Uray pay ti pannakaimatangto ti tawen 2001 kadagiti imaneho ti tao a biahe nga agturong idiay Jupiter wenno dadduma a planeta, a kas iti nasapsapa nga impadles ti sumagmamano.

Napaay met dagiti mannurat iti science-fiction a mangipadles iti adu kadagiti makapakellaat a nasientipikuan nga irarang-ay a napasamaken. Iti maysa nga artikulo a nagparang iti The Atlantic Monthly, aminen ti mannurat iti science-fiction a ni Thomas M. Disch: “Usigenyo ti amin a pannakapaay ti SF a mangdarepdep iti tiempo ti [computer a] cybernetics . . . , ti epekto ti panagbara ti daga wenno ti pannakadadael ti ozone layer wenno ti AIDS. Usigenyo ti kabbaro a di kinatimbeng ti puersa iti relasion dagiti bambanag iti politika ken geograpia. Usigenyo amin dagitoy a banag, ket kalpasanna damagenyo no insuraten a nasaksakbay dagiti mannurat iti SF dagitoy a pasamak. Gistay awan ti masao.”

Science Fiction​—Dakkel a Negosio

Siempre, kadagiti agrayo, saan a bin-ig a siensia ti science fiction no di ket paglinglingayan. Nupay kasta, adda dagidiay mangkarit iti kinapategna iti dayta met la a banag. Ti reputasion ti science fiction kas basura a literatura ket nangrugi pay idi kattapog daytoy a siglo iti pannakaipablaak dagiti magasin a ti papelda ket nalaka ti klasena, a nangitampok iti science fiction. Nailako idi 1926 ti umuna kadagitoy, ti magasin nga Amazing Stories. Napadayawan ti namuangay iti dayta, ni Hugo Gernsback, iti panangimbentona iti sao a nagbalin kas termino a “science fiction.” Patien ti adu a bassit laeng, no adda man, ti aniaman a pagimbagan dagitoy a makaallukoy nga estoria ti pannakigasanggasat.

Nangrugi ti napinget a pannakautob ti science fiction kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Ti dramatiko a paset nga inaramid ti siensia iti dayta a gubat ti kabbaro a nangitan-ok iti siensia. Nagbalin a kasla napaypayson ti impadles dagiti mannurat iti science-fiction. Isu nga immadun dagiti komiks, magasin, ken naingpis ti akkubna a libro ti science-fiction. Nagbalinen kas kaaduan a mailako dagiti natangken ti akkubna a libro ti science-fiction. Ngem bayat nga inkagumaan ti science fiction a penken ti kalikagum ti kaaduan a managgatang, ti kalidad ti pannakaisuratna​—ken ti nasientipikuan a kinaumisona​—ti masansan a naisakripision. Isennaay ti mannurat iti science-fiction a ni Robert A. Heinlein a maipablaaken ti “aniaman a nalaka a basaen ken uray pay ti medio makalinglingay,” agraman ti “adu a nakapuy ti kalidadna a pattapatta laeng a nobela.” Kuna pay ti mannurat a ni Ursula K. Le Guin a maipablaaken uray ti “awan unay ti pategna.”

Agpapan pay iti kasta a pammabalaw, nagtenganen ti science fiction ti baro a tukad ti kinalatak, nakaawaten iti naisangsangayan a pannakaitandudo, saan a babaen kadagiti sientista, no di ket babaen ti industria ti pelikula.

“Maipelikulan” ti Science Fiction

Addan dagiti pelikula a science-fiction sipud pay idi 1902 idi a nangaramid ni Georges Méliès iti pelikula nga A Trip to the Moon. Kinayawan ti Flash Gordon ti kaudian a kaputotan dagiti agtutubo a managbuya iti sine. Ngem idi 1968, makatawen sakbay a naglanding ti tao idiay bulan, nakaawat ti pelikula a 2001: A Space Odyssey iti artistiko a pannakabigbig ket dakkel met ti nasapulanna. Nangisangraten ti Hollywood iti dadakkel a badyet agpaay kadagiti pelikula a science-fiction.

Idi arinunos ti 1970’s ken kattapog ti 1980’s, kagudua iti amin a nasapulan manipud kadagiti nailako a tiket idiay E.U. ti nagun-odan kadagiti pelikula a kas iti Alien, Star Wars, Blade Runner, ken ET: The Extraterrestrial. Agpayso a ti science fiction ti nangipaay iti maysa kadagiti kababalligian a pelikula iti amin a tiempo, ti Jurassic Park. Kakuykuyog ti pelikula ti panagdissuor ti agarup a 1,000 a produkto ti Jurassic Park. Isu met la a nakiuso metten ti TV. Ti nalatak a pabuya a Star Trek ti nangituggod iti pannakapataud dagiti kanayonan a programa maipapan iti makinruar a law-ang.

Nupay kasta, patien ti adu a gapu iti panangpennek iti kalikagum ti kaaduan, insakripision ti sumagmamano a mannurat ti science-fiction dagiti kalidad a mangitan-ok koma iti kinapateg ti science fiction. Akuen ti Aleman nga autor a ni Karl Michael Armer a ti ‘science fiction ita ti basta maysa laengen a nalatak nga etiketa a mabigbigen saan a babaen iti linaonna no di ket babaen kadagiti wagas ti pannakailakona.’ Isennay ti dadduma a saan a tattao dagiti pudno nga “artista” kadagiti pelikula a science-fiction ita, no di ket special effects. Kunaen pay ketdi ti maysa a kritiko a ti science fiction ket “makarimon ken makailaw-an iti nakaad-adu a pannakaiparangarangna.”

Kas pagarigan, adu a maaw-awagan a pelikula a science-fiction ti saan nga agpayso a maipapan iti siensia wenno masanguanan. Dagiti lugar iti masanguanan ket mausar no dadduma kas background laeng ti nabatad a kinaranggas. Mapaliiw ti mannurat a ni Norman Spinrad nga iti adu nga estoria ti science fiction ita, adda “mapaltogan, mabagkong, bigla nga agpukaw, mapapatay babaen iti laser, makuplatan, maalun-on, wenno mapabettak.” Iti adu a pelikula maipabuya iti nakaam-amak a pamay-an daytoy a manayon a pannakadangran!

Ti sabali pay a benneg a pakaseknan isut’ supernatural nga elemento a maitampok iti adu a libro ken pelikula ti science-fantasy. Nupay ibilang ti dadduma a tattao a dagita nga estoria ti basta simboliko laeng a dangadang ti naimbag ken dakes, nakalablabes ngem ti simboliko ti dadduma kadagitoy nga aramid ken mangitandudo iti espiritistiko nga ar-aramid.

Kasapulan ti Kinatimbeng

Siempre, saan a kondenaren ti Biblia dagiti kasta a mangpadarepdep a paglinglingayan. Iti pangngarig ni Jotam maipapan kadagiti kayo, nailadawan dagiti di makapagtignay a mula nga agsasaritada iti maysa ken maysa​—nga agkikinnumplot ken agpalplanoda pay ketdi. (Oc-ocom 9:7-15) Nangusar met ni mammadto Isaias iti mangpadarepdep nga estratehia idi inladawanna dagiti nabayagen a pimmusay nga agtuturay ti nasion nga agtutungtongda idiay tanem. (Isaias 14:9-11) Uray pay ti dadduma kadagiti pangngarig ni Jesus ti naglaon kadagiti elemento a pulos a di mapasamak iti literal. (Lucas 16:23-31) Nagserbi dagita a mangpadarepdep nga estratehia, saan a basta manglinglingay, no di ket mangbilin ken mangisuro.

Mabalin a maiparbeng ti panangusar ti dadduma a mannurat ita iti lugar iti masanguanan tapno mangbilin wenno manglinglingay. Ngem, laglagipen koma dagiti naannad a Kristiano a managbasa, a balakadannatay ti Biblia nga ipangrunatay ti atensiontayo kadagiti banag a nadalus ken makagunggona. (Filipos 4:8) Palagipannatay pay: “Ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19) Agserbi ti dadduma a pelikula ken libro ti science-fiction a mangitandudo kadagiti ideya ken pilosopia a maikontra iti Biblia, kas iti ebolusion, di ipapatay ti tao, ken reinkarnasion. Pakdaarannatay ti Biblia a ditay pakayawan iti “pilosopia ken awan kapapay-anna a panangallilaw.” (Colosas 2:8) Isu a kasapulan ti panagannad no maipapan iti science fiction, a kas met la iti isuamin a kita ti paglinglingayan. Rumbeng nga agbalintay a napili no ania ti basaen wenno buyaentayo.​—Efeso 5:10.

Kas nadakamat itayen, adu a nalatak a pelikula ti naranggas. Makaay-ayonto aya ken ni Jehova ti panangbuyatayo iti awan arnasna a panangibukbok iti dara, a kenkuana naikuna: “Ti agayat iti kinauyong guraen ti kararuana”? (Salmo 11:5) Ket tangay kondenaren ti Kasuratan ti espiritismo, kayat ngarud nga ipakita dagiti Kristiano ti nasayaat a panagdesision no maipapan kadagiti libro wenno pelikula a mangitampok kadagita nga elemento kas iti magic wenno panagsalamangka. (Deuteronomio 18:10) Amirisenyo met a nupay mabalin a nalaka la a mailasin ti maysa nga adulto ti parbo manipud kinapudno, saan nga amin nga ubbing ti makaaramid iti kasta. Tapno maipaganetget, kayat ngarud dagiti nagannak ti agbalinto a nasiput no kasano ti pannakaapektar ti annakda iti basaen ken buyaenda.b

Mabalin nga ikeddeng ti dadduma a kaykayatda ti dadduma a kita ti babasaen ken paglinglingayan. Ngem saan a rumbeng nga agbalin dagita a tattao a manangbabalaw iti sabsabali maipapan iti daytoy a banag wenno pagbalinen nga isyu dagiti banag a mainaig iti personal a panagpili.​—Roma 14:4.

Iti kasumbangirna, masapul a laglagipen a naimbag dagiti Kristiano a mangpili a mangtagiragsak iti nadumaduma a kita ti fiction kas pasaray pagpalpaliwaan ti pakdaar ni Solomon: “Iti panangaramid iti adu a libro, awan ti gibusna, ket babantot ti lasag ti napalalo a debosion kadakuada.” (Eclesiastes 12:12) Adu iti daytoy a lubong ti nabatad a napalalon ti debosionda kadagiti libro ken sine a science-fiction. Immadun dagiti science-fiction club ken kombension. Sigun iti magasin a Time, impamaysan dagiti managrayo iti Star Trek iti lima a kontinente ti panangsursuro iti pinarparbo a pagsasao a Klingon iti Star Trek, a naipabuya iti TV ken sine. Saan a maitunos iti balakad ti Biblia idiay 1 Pedro 1:13 ti kasta a nalabes a kababalin: “Sipupuotkayo a naan-anay [“kanayon a natimbeng,” footnote].”

Di mapennek uray pay dagiti kasayaatan a science fiction ti panagusioso ti tao maipapan iti ipagteng ti masanguanan. Masapul nga agpannuray iti sigurado a gubuayan dagidiay talaga a mayat a mangammo iti masanguanan. Lawlawaganmi daytoy iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Masapul nga iwanwan dagiti nagannak ti paglinglingayan dagiti annakda

[Ladawan iti panid 7]

Masapul a napili dagiti Kristiano no maipapan iti science fiction