Nabilang Kadin ti Al-aldaw ti Relihion?

“Ti daga mapnonto iti pannakaammo ken ni Jehova, a kas la kadagiti dandanum saknapanda ti baybay.”

ISAIAS, MAIKA-8-SIGLO K.K.P. NGA ISRAELITA A PROPETA.

IMPADTO ngarud ti Hebreo a propeta a ni Isaias a dumtengto ti aldaw a tunggal maysa ditoy daga agkaykaysadanto iti panagdayaw iti Mannakabalin-amin a Dios. Ita, nupay kasta, mabalin nga agparang a kasla nakaad-adayo pay ti kasta nga inanama.

Idi kattapog pay daytoy a siglo, kas pagarigan, pinati dagiti Komunista a rebolusionista a Ruso a nasken nga addang ti pannakadadael ti relihion iti pannakawayawaya dagiti trabahador. Ti ateismo, kunaenda, mabalin a ‘wayawayaanna ti adu a trabahador manipud iti dadagsen ti panangidumduma ken ti ulbod a panamati idi napalabas.’ Idi 1939, pinabassiten ni Stalin ti bilang dagiti Orthodox nga iglesia nga agan-andar idiay Union Soviet agingga iti 100, no idilig iti nasurok nga 40,000 sakbay ti 1917.

Minatmatan met ni Hitler ti relihion a kas lapped iti dalanna nga agturong iti naan-anay a pannakabalin. “Ti tao mabalin a Kristiano wenno Aleman. Di mabalin a dua ti dasigmo,” naminsan kinunana. Pinanggepna nga in-inuten a pukawen ti amin a porma ti panagdayaw a dina makontrol. Gapu iti dayta a kalat, pinataud dagiti Nazi ti bukodda a sinsinan a relihioso a karkararag, pipiesta, bautismo, ken uray pay dagiti serbisio ti pumpon. Ni Hitler ti mesiasda, ket ti daga a nakayanakanda ti diosda. Mabalin a maaramid ti aniaman kinadakes no pagayatan ni Hitler dayta.

Maudi nga Al-aldaw ti Relihion?

Napaay da Stalin wenno Hitler iti kampaniada a mangparmek iti relihion. Ngem ita, ti kinaaleng-aleng iti relihion ti kasla simmublaten iti kinarungsot. Para kadagiti estudiante ti Biblia, saan a pakasdaawan dagitoy a pasamak. Imbaga ni apostol Pablo ken ni Timoteo nga iti “maudi nga al-aldaw” agbalinto dagiti tattao a “managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios.”​—2 Timoteo 3:1-4.

Isuro kadi ti Biblia a maysanto a pakpakauna ti pannakapukaw ti amin a relihion dagitoy “maudi nga al-aldaw,” a tinandaan ti relihioso a kinaaleng-aleng? Saan. Imbes nga ipadtona ti panungpalan ti amin a relihion, ilawlawag ti Biblia a manungpalto ti ulbod a relihion​—a naikkan iti simboliko a nagan a Babilonia a Dakkel.a Kunaen ti libro nga Apocalipsis: “Maysa a napigsa nga anghel binagkatna ti maysa a bato a kasla dakkel a gilingan ket intappuakna iti baybay, a kunkunana: ‘Iti kasta a napartak a panangitappuak maipuruakto ti Babilonia a dakkel a siudad, ket saanto a pulos a masarakanen.’”​—Apocalipsis 18:21.

Ti pannakapukaw ti ulbod a relihion, nupay kasta, di agbanag iti awanan dios a lubong. Maisupadi ketdi, ipadto ti Salmo 22:27: “Amin dagiti pungto ti daga lumagip ken agpulangdanto ken Jehova. Ket amin a pamilia kadagiti nasion agruknoydanto iti saklangmo.” Panunotenyo laengen ti tiempo inton “amin a pamilia kadagiti nasion” agkaykaysadanto nga agdaydayaw iti maymaysa a pudno a Dios! Iti sidong ti turay ti Pagarian ti Dios, maaddaanto iti nadayag a kaitungpalan dayta a nakaskasdaaw a kari. (Mateo 6:10) Inton dumteng dayta a tiempo, nakapatpategton ti relihion​—ti pudno a relihion. Ngem ita ngay?

Panangpunno iti Naespirituan a Kinakawaw

Mayasping ti naespirituan a kinakawaw a nasaknapen ita idiay Europa iti kasasaad ti Imperio ti Roma idi umuna a siglo. Deskribiren ti historiador a ni Will Durant no kasano a sibaballigi nga impaay ti umuna-siglo a Kinakristiano ti naespirituan a kasapulan daydi a tiempo: “Iti moral a kinakawaw ti matmatayen a paganismo, iti kinalamiis ti Stoicismo ken ti kinadakes ti Epicureanismo, iti nakaro ti kinadangkok, kinaranggas, panangidadanesna a lubong, ken awanan iti pagalagadan iti sekso, iti naep-epen ti pungtotna nga imperio a kasla din makasapul iti kinalalaki wenno didios iti gubat, inyegna ti baro a moralidad ti panagkakabsat, kinamanangngaasi, kinadesente, ken talna.”

Ti moral ken naespirituan a kinakawaw iti biag dagiti tattao iti tiempotayo mabalin a punnuan ti isu met laeng a nabileg a mensahe nga inkaskasaban dagiti immuna a Kristiano iti intero nga Imperio ti Roma. Ket adda dagiti tattao a dumdumngeg. Adu a taga Europa, nupay no ti langada saan a relihioso, mariknada pay laeng a napateg ti akem ti Dios iti biagda. Mabalin a didan tumabuno kadagiti gagangay a serbisio ti iglesia, ngem dadduma pinunnoda ti naespirituan a kinakawawda iti sabali a lugar.

Nagadal idi iti eskuelaan a Katoliko ni Juan José, agtutubo a lalaki a taga Palma de Mallorca, España, ket nagserbi a sakristan agingga idi agtawen iti 13. Makimisa a Dinomingo a kadua ti pamiliana, ngem simmardeng a makimisa idi maysan a teenager. Apay? “Maysa a makagapu, makauma kaniak ti makimisa,” ilawlawag ni Juan José. “Maikabesadok ti ritual. Kasla maulit-ulit laeng ti amin a nangngegko idin. Kasta met, masansan a nagubsang ti panangtrato ti kura parokomi kadakami a sakristan. Ken pagarupek a di umiso a bayadan dagiti nakurapay a tattao ti padi a mangaramid iti serbisio ti pumpon.

“Mamatiak pay laeng iti Dios, ngem pagarupek a makapagserbiak kenkuana iti bukodko a pamay-an, a saan nga urnos ti simbaan. Kadua ti grupo dagiti gagayyem, pinadasko a tinagiragsak ti biag iti kasayaatan a kabaelak. Mabalin a pagarupenyo a ti panaglinglingay ti immuna a banag iti biagko.

“Ngem idi agtawenakon iti 18, rinugiak ti nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova. Ania ti maitukonda a diak nasarakan iti iglesia? Maysa a sigurado a pammati a naikugnal iti Biblia imbes nga iti tradision ken ‘dagiti misterio’ a diak pulos maawatan. Nupay kasta, ti baro a pammatik kaipapananna ti dadakkel a panagbalbaliwko. Imbes a busbosek ti tunggal ngudot’ lawas a mangorganisar kadagiti party ken discotheque, rinugiakon ti napan nagbalaybalay a mangiranud kadagiti kaarrubak iti baro a nasarakak a pammati. Ti aktibo a pannakipasetko iti panangtulong kadagiti sabsabali ti nangted iti pateg iti biagko. Iti napalabas a pito a tawen, maysaakon nga amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova.”

Saan laeng a dagiti agtutubo ti agbirbirok iti mangpunno iti relihioso a kinakawawda. Binusbos ni Antonia, baket a taga Extramadura, España, ti dandani amin a panagbiagna nga “agbirbirok iti Dios,” kas kunana. Bayat ti kina-teenager-na, inaldaw a makimisa ket kamaudiananna simrek iti kombento a Katoliko, tangay namati “a no saan a mabirokan ti Dios iti kombento, saan a mabirokan iti sadinoman.” Ngem tallo a tawen kalpasanna pinanawanna ti kombento, a mariknana nga ad-adda a naupay ken awan mamaayna.

Kamaudiananna, idi agtawen iti nasurok a 50, isut’ nagbalin a maysa kadagiti Saksi ni Jehova. “Maragsakanak unay idi sinarungkarandak dagiti Saksi ken sinungbatanda dagiti saludsodko manipud iti bukodko a Biblia,” ilawlawagna. “Nanipud idi nagbalinak a maysa kadagiti Saksi ni Jehova, addan panggep ti biagko. Addaanak kadagiti parikut, ngem mapagballigiak ida gapu ta nasarakakon ti pudno a Dios.”

Dagitoy dua a kapadasan saan a kakaisuna a kapadasan. Maisupadi iti relihioso a pagturongan, umad-adu a bilang dagiti tattao ti makikadkadua kadagiti Saksi ni Jehova ket nasarakandan a mangipaay iti pateg ken panggep ti biag ti panagbiag a maitunos iti pammatida ken ti panangasaba kadagiti dadduma.

Napatpateg Pay ti Pudno a Relihion

Nupay agbibiagtayon iti tiempo nga adu ti agkedked iti relihion, saan a nainsiriban nga ikeddeng nga awanan pateg ti amin a relihion. Pudno, iti maika-20 a siglo, ik-ikkaten dagiti tattao ti awan mamaayna a ritual ken saanen nga uso ken di nainkasuratan a sursuro, ket karurodda ti makimisa tapno agpammarang laeng a relihioso. Ti Biblia, kinapudnona, isingasingna a liklikantayo ti managinsisingpet a relihion. Impadto ni apostol Pablo a bayat ti “maudi nga al-aldaw,” dadduma a tattao ‘addaandanto ti langa ti nadiosan a debosion, ngem libakenda ti pannakabalin dayta.’ Dagita a tattao aglanglangada a relihioso, ngem libaken ti kababalinda ti kinapudnona. Kasano koma ti panagtignaytayo iti kasta a relihioso a kinamanaginsisingpet? “Umadayoka manipud kadagitoy,” imbalakad ni Pablo.​—2 Timoteo 3:1, 5.

Ngem kinuna met ni Pablo a “dakkel ti magunggona iti relihion.” (1 Timoteo 6:6, New English Bible) Saan a sarsaritaen ni Pablo ti maipapan iti aniaman a kita ti relihion. Eu·seʹbei·a ti sao a Griego a naipatarus ditoy a kas “relihion,” a kaipapananna “debosion wenno panagraem iti Dios.” Ti pudno a relihion, ti maitunos iti kinapudno a nadiosan a debosion, “addaan kari a biag ita ken daydiay umayto.”​—1 Timoteo 4:8.

Kas ipakita dagiti nadakamaten nga immuna a pagarigan, makaipaay iti panggep iti biagtayo ti pudno a relihion ken tulongannatayo a mangsaranget kadagiti parikut a buyogen ti kinatibker. Saan la a dayta, ipanamnama ti pudno a relihion ti agnanayon a masakbayan. Napateg a suroten dayta a porma ti panagdayaw, tangay maipanamnama kadatayo a kamaudiananna ‘punnuenna[nto] ti daga.’b (Isaias 11:9; 1 Timoteo 6:11) Awan duadua, itan ti tiempo a napatpateg pay ngem idi ti pudno a relihion.

[Dagiti Footnote]

[Kahon/Dagiti ladawan iti panid 10]

Sarsarita iti Dua a Patakder

Napno ti España kadagiti relihioso a patakder, ngem kasla napukawen ti kinapinget idi a mangibangon kadagiti nangingina a cathedral. Kas pagarigan, idiay Mejorada del Campo, iti pagbeddenganen ti Madrid, maibangbangon ti makaawis a simbaan a Katoliko. Rinugian ni Justo Gallego Martínez, dati a mongha a Benedictine, ti proyekto agarup 20 a tawen ti napalabasen. Ngem maysa pay laeng nga ongaong a balabala ti patakder. Ni Martínez, ti agsolsolo a mangibangbangon, agtawenen iti 60’s, isu a kasla dinton maturpos ti simbaan. Nupay kasta, 300 a kilometro iti abagatan, naiduma ti mapaspasamak.

“Iyakar ti Pammati Dagiti Bantay” ti panangdeskribir ti periodiko iti lugar iti dua-aldaw a panagibangon iti maysa a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova idiay Martos, Jaén, España. “Kasano a posible,” inyimtuod ti periodiko iti lugar, “nga iti daytoy agdama a lubong a naibatay iti kinamanagimbubukodan, awanan-agum nga agbiahe dagiti boluntario manipud iti nadumaduma a rehion [iti España] a mapan idiay Martos tapno mangibangonda iti patakder a nanglab-aw iti kasayaatan a naaramidan iti kapartak, kinanaan-anay, ken organisasion?” Iti panangsungbat itoy a saludsod, inadaw ti artikulo dagiti sasao ti maysa a boluntario: “Ti pakaidayawan agpannuray laeng iti kinapudno a dakami ti tattao a sinursuruan ni Jehova.”

[Dagiti ladawan iti panid 10]

Mejorada del Campo

Kingdom Hall idiay Martos