Baldado—Ngem Makabael nga Agmaneho
“MAKAPAGMANEHOAK iti kotse!” Mabalin a diyo ikankano dagitoy a sasao, ngem adda napateg nga epektoda kaniak. Ti 50 ti tawenna a lalaki a nagsao adda iti daga iti sanguanak. Agsipud ta nagsakit iti polio idi ubing pay, nagbabassit ti saksakana. Gapu ta babassit ken awan serserbida, naisikkawilda a nagsaadan ti bagina. Nupay kasta, nakapataud iti nabibileg a takkiag ken abaga gapu iti adu a tawen a panangigargarawna kadagiti imana. Ket ti naan-anay a kinaawan ti panangay-ayna iti bagina ti namagbain kaniak—nangnangruna ti naragsak a panagpannakkel ti timekna idi nagsao a kabaelanna ti agmaneho.
Ammoyo, nagsakitak iti polio idi agtawenak iti 28. Naupayak iti damag a diakon makapagna no awan ti crutches. Daytoy a simple a sasao ti lalaki ti nangtulong kaniak a mangparmek iti panaglidayko. Kinunak iti bagik a no isu, nupay nakarkaro ti kinabaldadona ngem siak, mapagballigianna ti an-annayenna, apay ngarud a diak maaramid ti kas kenkuana? Dagus idin nga inkeddengko nga uray siak ti makapagmanehonto manen!
Talaga a Saan a Nalaka
Daytat’ ngangngani 40 a tawenen ti napalabas. Idi, kasapulan ti maysa a tao a baldado ti tured nga agmaneho iti kotse. Nagsayaat nga alikamen ti nabalbaliwan a kotsek! Adda crutch a naisigo iti akinkannigid a kilikilik, a dumanon iti pedal ti clutch. Garawek ti clutch babaen ti panangyabantek iti akinkannigid nga abagak. Ti accelerator ti paandaren ti ima a lever manipud iti immuna a Model T Ford, ket agandar met ti preno babaen iti paandaren ti ima a lever. Mailadawandak kadi nga agmanmaneho? Aggaraw nga agliad ken agabante ti abagak, ket ti kannigid nga imak ti agmaneho ken agpreno, ket ti kannawan nga imak ti okupado nga agmaneho, a mangpapartak, ken agsenias! (Idiay Australia, agmanehokami iti kannigid ti dalan.) Idi, dagiti kotse awananda iti blinker a mangipakita iti panagsikko.
Agyamanak ta napalabasen dagidi nga aldaw ti panagmaneho nga addaan iti makariro nga alikamen. Ita, babaen iti automatic transmission ken ti talmegan laeng ti ramay a mangipamatmat iti panagsikko, napagbalinen a simple unay ti panagmaneho. Dagiti rinang-ayan ti teknolohia pinagbalinna a mabaelan ti adu a baldado a tattao ti agmaneho. Dadduma nga alikamen a gagangayen a maus-usar ti nadeskribir iti kahon iti panid 14.
Dagiti Personal a Rekomendasionko
No baldadokayo ket pampanunotenyo a balbaliwan ti maysa a kotse tapno makapagmanehokayo, sibibileg a balakadankayo nga umadanikayo iti maysa nga espesialista iti daytoy a tay-ak. Mabalin a mayurnosna a masukimat ti amin a makina tapno masalaknibankayo kas tsuper ken kasta met dagiti pasaheroyo. Gapu ta mabalin nga adda dagiti aksidente, napateg ti maaddaan iti nalawat’ saklawenna nga insurance manipud iti mabigbigbig a kompania ti insurance.
Kaaduanna, mabalin a nainsiriban a panagannad ti panangikuyog iti kadua no agmaneho. Nainsiriban nga ibalakad ti maysa a kadaanan a proverbio: “Ti dua naim-imbag ngem iti maysa, agsipud ta ad-adda nga epektibo a makapagtrabahoda nga agkadua. No matuang ti maysa kadakuada, ti sabali tulonganna a bumangon. Ngem no agsolsolo ket matuang, asi pay, agsipud ta awan ti tumulong kenkuana.” (Eclesiastes 4:9, 10, Today’s English Version) Mabalin a dakkel a tulong ti kadua no maaksidentekayo, maperdi ti makina, wenno ma-flat ti gomayo. Agitugot ti dadduma a baldado a tsuper ti cellular a telepono iti kotse. Ngarud mabalinda ti agmaneho nga agsolsolo, no nasken, a dakdakkel ti panagtalekda.
Nainkalintegan met para iti baldado a tsuper ti makikadua iti service organization agpaay kadagiti motorista iti kalsada tapno makaawagda ti dagus a tumulong kadakuada, iti aldaw wenno rabii. Kadawyan a nalaka laeng ti tinawen a bayad—bassit a gatad a pangbayad iti ipaayna a talged ti panunot.
Nabatad a dakami a baldado a tsuper rumbeng a bigbigenmi dagiti limitasionmi ket agmanehokami a maitunos iti dayta. Di rumbeng nga agmanehokami a siaagresibo tapno paneknekan a makamanehokami a kas met iti dadduma. Imbes ketdi, addaan ti adu a baldado a tsuper iti pakaammo iti luganda a mabasa: “Baldado a Tsuper—Agannad,” wenno maysa nga umasping a sasao. Maysa laeng daytoy a pakaammo a ti baldado a tsuper mabalin a naannad ken mabalin nga agmaneho a nabambannayat ngem dagiti dadduma. Dina kaipapanan a dagiti dadduma [a tsuper] masapul a taginayonenda ti naisangsangayan a kaadayo iti lugan. Kinapudnona, iti kapadasak, ti baldado a tsuper manmano a mabaybayag ti panagprenona ngem ti saan a baldado a tsuper, nangnangruna nanipud idi dimteng dagiti moderno nga alikamen.
Agmaneho Wenno Saan—Responsable a Pangngeddeng
No baldadokayo ket kayatyo ti agmaneho iti kotse, rumbeng nga usigenyo ti banag a buyogen iti kasta unay a kinaserioso. Umuna, agkonsultakayo iti doktoryo ken kadagiti miembro ti pamiliayo. Mabalinyo met nga usigen dagiti saludsod a kas kadagitoy: Nasken kadi nga agmanehoak? Kabaelak kadi a tamingen ti posibilidad ti aksidente? Maparmekko kadi ti mabalin a panagamakko? Ania dagiti pagimbaganna? Ti kadi pannakabaelko nga agmaneho tulongannak a makasubli nga agtrabaho? Matulongannak kadi dayta nga ad-adda pay a makilangen iti dadduma a tattao?
Nasken met ti panangammo no kaano ti panagsardeng. Mabalin a dumtengto ti aldaw inton asinoman a tsuper, baldado man wenno saan, no kumapuyen ti pangngeddeng ken dagiti panaggunayda a masapul a mangaramiddan iti kasta a pangngeddeng. No dumtengton dayta a tiempo kadakayo, laglagipenyo a saan laeng a ti bagiyo ti usigenyo. Dagiti ngay ay-ayatenyo—ti pamiliayo ken kasta met ti kaarrubayo, ti padayo a tao iti kalsada? Ti kadi nakapuy a panagmanehoyo makaipaay iti pudno a peggad kenkuana?
Iti dadduma a pagilian, kas ti pagiliak nga Australia, tunggal baldado a tsuper a nasuroken nga 65 ti tawenna mabalinna laeng a pabaruen ti lisensiana nga agmaneho iti maminsan ti makatawen—ket [maipaay] daytoy kalpasan laeng a makagun-od nga umuna iti sertipiko ti doktor a mangibagbaga nga awan ti sakitna a mabalin a mangpakapuy pay iti kabaelanna nga agmaneho.
Ti Kotsek ken ti Ministeriok
Iti daytoy nakaparpartak a panawen, ti kotse nagbalinen a nasken unay kadagiti Kristiano iti dadduma a lugar. Dagiti kotse ti timmulong kadakuada a mangdanon kadagiti rinibu, nalabit minilion a tattao babaen iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. (Mateo 24:14) Nangnangruna a pudno unay daytoy kadagiti baldado a kas kaniak. Ti luganko, a nabaliwan agpaay iti personal a pakasapulak, ti namagbalin a kabaelak ti mangipakaammo iti dadduma ti pammatik nga adda maysa a baro a lubong a dandanin umay nga awananto kadagiti aksidente, sakit, ken amin a kinabaldado. (Isaias 35:5, 6) Dadduma a baldado a tattao nabaelanda pay ti agserbi kas amin-tiempo nga ebanghelisador.
Maysa kadagiti Saksi ni Jehova idiay Iowa, U.S.A., nga adda laengen iti wheelchair, nabaelanna ti nangaramid iti daytoy iti adu a tawen. Isalaysayna a ti luganna a van dakkel unay ti naitulongna kenkuana; maysa a padana a Saksi ti nangdisenio kadagiti naisangsangayan a kontrol, kas iti hoist a mangyuli kenkuana iti van. No addan iti uneg, umakaren iti tugaw ti tsuper manipud iti wheelchair. Kunana: “Iti kastoy a pamay-an nabaelak ti rummuar ken kanayon a sumarungkar kadagiti tattao iti pagtaenganda, ket gagangay a mabaelak ti mangikondukta iti adu a panagadal ti Biblia.”
Iti kasasaadko, nupay diak kabaelan ti agtrabaho iti amin-tiempo iti ministerio, ti nabalbaliwan a luganko ti maysa met a napateg nga alikamen iti trabaho a panangasaba. Iti adun a tawen, nagbalaybalayak babaen iti crutches, ngem bayat ti panaglabas ti tiempo, makadangran ti epektona kadagiti takiag ken abagak. Gapuna, nangaramidak iti nalaklaka a pamuspusan. Agtrabahoak man iti ili wenno kadagiti away, piliek dagiti balay nga addaan iti kalsada a mangipalubos iti panagmanehok agingga iti ruangan.
Iti damo nga isasarungkarko, gagangay nga ibatik ti kotse, magnaak a mapan iti akinsango a ruangan babaen iti crutches, ket ilawlawagko iti apagbiit ti panggep ti isasarungkarko. No mangipakita ti interes iti mensahe ti bumalay, padasek ti makigayyem tapno kadagiti sumaganad nga isasarungkar mabalinkon a pagbusinaen ti kotse a mangipakaammo iti kaaddak—ket isudanto metten ti rummuar nga umay kaniak.
Agkurri a naimbag daytoy a pamay-an. Imbes a marurodda, adu a bumalay ti umanamong nga agtugaw iti kotse a kaduak iti sumagmamano a kanito tapno makapagsaritakami a sinanam-ay, a nakalinong. Kanayon nga adda bumalay a mayat a sarungkarak ken inanamaenda a pagsaritaan ti maysa a makaparegta a mensahe ti Biblia ken mangala iti kaudian a ruar dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo!
Siempre, naiduma ti kasasaad ti tunggal baldado a tao. Ngem nalabit ti panagmaneho mangyegto iti isu met laeng a gunggona kadakayo a kas iti inyegna kaniak—napabaro a panagtalek, kinawaya, ti gundaway a tumulong iti dadduma, ken ti dakkel unay a ragsak iti panangikuna, “Agmanehoak!”—Kas insalaysay ni Cecil W. Bruhn.
[Kahon iti panid 14]
No Kasano a Mabalbaliwan Dagiti Kotse
KAADUAN kadagiti baldado a tsuper usarenda ti imada a mangaramid iti saan a maaramidan ti sakada. Maysa a kita ti pangkontrol babaen iti ima ti naisangsangayan ti pannakausarna. Daytat’ maysa a lever a nagsayaatan ti pannakaisaadna iti sirok ti manibela ket tumud-aw manipud iti steering column. Maysa nga asero a tubo ti naikabit nga agpababa manipud ditoy a lever agingga iti pedal ti preno. Ti panangiduron iti pedal nga agabante pagandarenna ti preno.
Manipud itoy met laeng nga alikamen, naikabit ti maysa a kable nga agturong iti accelerator. Ti lever adda dua a panaggarawna: agabante tapno agpreno ken agpangato tapno pumartak. Kasapulan daytoy ti bassit a pigsa. Ti talaga a pagimbagan daytoy a kita ti kontrol ti ima isu ti dina pananglapped iti dadduma a mangmaneho iti lugan iti gagangay a pamay-an. Kanayonanna pay, daytoy nga alikamen nalaka laeng a mayakar iti dadduma a kotse.
Agpaay kadagidiay saan a napigsa ti imada, adda sabali a kita daytoy a kontrol ti ima a magun-odan. Pareho met laeng ti panagandarna, nga agabante ti panaggaraw ti preno, ngem iduron nga agpababa ti panangpapartak tapno ti laeng dagsen ti ima pagandarennan ti accelerator.
Dagiti Ngay Wheelchair?
Adda nainayon a parikut a maipasango iti baldado a tsuper: Aniat’ rumbeng nga aramidenna iti wheelchair? Adu nga agtutubo a tsuper ti gumatang iti duat’-ruanganna a coupé [duat’ ruanganna a kotse nga adda nailasin a paggianan ti karga iti likudan] a mangipalubos iti panangikabilda iti wheelchair iti likudan ti tugaw ti tsuper. Siempre, daytoy sapulenna a napigsa unay dagiti takiag ken abaga. Dagiti nakapuy masapul nga urayenda ti mannakigayyem a lumabas a mangyuli iti wheelchair iti lugan.
Maysa a pamuspusan isu ti wheelchair loader, dakkel a kahon a fiberglass a naikabil iti atep ti kotse. Babaen laeng ti panangitalmeg iti buton, in-inut nga ipatakder ti bassit a motor ti kahon tapno maikarga ti wheelchair iti dayta babaen iti pulley. Apaman a naikargan, makuppit manen ti kahon. Ti kasta a pagikarga a magun-odan idiay Australia silalaka a maisaksak iti pagsindi ti sigarilio iti kotse.
Ti maysa a pagdaksan ti pagikarga ti wheelchair nayonanna ti panangiguyod ti angin iti kotse, isu a mangpaadu iti konsumo iti gasolina iti 15 agingga iti 20 porsiento. Mainayon iti dayta, ti gatad ti alikamen a mismo mabalin a nakaam-amak ti nginana. Nupay kasta, adut’ mangibilang pay laeng iti alikamen a pagikarga a napateg gapu iti panagwaywayas nga ipaayda. Kinuna ti maysa a baldado a babai: “Ita mabalinkon ti mapan iti sadinoman a bukodko nga uray awan ti mangkuyog kaniak wenno awan ti sumabat kaniak a tumulong a mangibaba iti wheelchair idiay papanak.”
[Ladawan iti panid 13]
Kabaelak ti mangasaba iti kotsek