Kasano ti Kababalinyo iti Telepono?

“Karaman iti panangipateg iti pamilia, salun-at, ken ti ayat iti trabaho, adda pay kadi aniaman a makatulong unay iti kinaragsak ti biag, mangisubli ken mangpangato iti panangipategtayo iti bagi, a kas iti makaay-ayo a panagsao?”

ITI panangyimtuodna iti dayta, itamtampok idi ti pimmusay nga Americano nga autor ken edukador a ni Lucy Elliot Keeler ti kinapateg ti personal a ragsak ken pannakapnek a magun-od manipud iti pannakisao, maysa nga abilidad a siaayat a naited iti tao idi pannakaparsuana.​—Exodo 4:11, 12.

Ti makatulong unay iti irarayray ti panagsao ti tao iti napalabas a 12 a dekada isut’ naimbento ni Alexander Graham Bell a telepono. Ita, para iti binilion nga agin-indeg iti daga, ti telepono, mausar man iti negosio wenno pagraragsakan, dakkel ti maitulongna iti panagsinnarita ti tattao.

Ti Telepono ken Dakayo

Iti ania a pamay-an a maparang-ay ti telepono ti kalidad ti biagyo? Dikay kadi umanamong a ti sungbatyo iti dayta a saludsod agpannuray nga ad-adda iti tattao a nainaig imbes a ti instrumento a mismo? Kinapudnona, naintiempuan nga iyimtuodtayo, Kasano ti kababalinyo iti telepono?

Ti kababalin iti telepono saklawenna dagiti benneg a kas iti kababalin ti panunot, kalidad ti panagsao, ken abilidad a dumngeg. Napateg met ti banag no kasano nga usaren ti telepono ken dagiti pamay-an iti pannakilangen kadagiti makapasuron nga awag.

Naayat a Konsiderasion iti Sabsabali

Pudno a kas iti amin a panagsinnarita ti tao, agtaud iti pannakipagrikna ti naimbag a kababalin iti telepono. Nagsurat ni apostol Pablo: “Kitaenyo ti interes ti sabali ken saan laeng a ti bukodyo.”​—Filipos 2:4, The New English Bible.

Idi nasaludsodan iti, “Ania ti napadasam a kadawyan unay a pagarigan ti di makaay-ayo a kababalin iti telepono?,” simmungbat ti aduanen iti kapadasan a switchboard operator ti telepono a ti kangrunaan iti listaanna isu ti “umawag nga agkuna iti, ‘Ni Maria daytoy’ (Mano ti am-ammom a Maria?) wenno, nakarkaro pay, ‘Siak daytoy,’ wenno ‘Pugtuam no asino daytoy.’” Dagita a di man la natandaan, nupay nalabit nasayaat panggepda a panglukat iti saritaan ti pakaigapuan iti pannakaibabain ken di panaganus. Intuloy ti operator: “Apay a dikay umawag iti naragsak a panangrugi babaen ti nalawag a panangyam-ammoyo iti bagiyo ken kanayonanna, kas konsiderasion iti aw-awagan, damagenyo no kombiniente ti tiempo nga agsinnaritakayo?”

Ngem laglagipenyo a nupay saan a makita ti ekspresion ti rupayo, agminarto ti ugaliyo. Kasano a kasta? Babaen iti tono ti bosesyo. Ti di panaganus, panagsikor, pungtot, di panangikankano, kinapudno, kinaragsak, kinamanangtulong, ken kinabara​—agminarto amin. Pudno, makasuron ti natural a reaksion no madisturbo ti tao. Gapu iti naimbag a kababalin, padasenyo ti agtuken ken nayonan ti timekyo iti “isem” sakbay a sumungbat. Posible ti agkedked a di mausar ti di makaay-ayo a tono.

Ti kombinasion ti naayat a konsiderasion ken makaay-ayo a tono ti boses ti agresulta iti pagsasao a “naimbag a maipaay a pangpabileg kas kasapulan” ken ti panangiranud iti “mainugot kadagiti managdengngeg.”​—Efeso 4:29.

Kalidad ti Panagsao

Wen, napateg ti us-usarentayo a kita ti panagsao. Umanamongkayo kadi ken tungpalen dagiti sumaganad a pagannurotan? Agsaokayo iti natural, nalawag, ken maawatan. Dikay agbeddabeddal. Dikay agriaw​—uray iti long-distance nga awag. Dikay agsao iti makapainsulto. Liklikanyo ti naalas a panagsao a mangpaababa wenno manglaktaw kadagiti silaba; liklikanyo met “dagiti ipus ti sasao” ken panagsublisubli, a makariro ken makapaluksaw. Liklikanyo ti panangusar iti makapatuglep, napamaysa a tono. Ti panangipaganetget iti kababagasna ken panagbaliw ti tono ti mamagbalin iti panagsao a napnuan kaipapanan, nabiag, ken makapabang-ar. Laglagipenyo met a saan a mangpasayaat iti kalidad ti panagsao wenno mangipamatmat iti nasayaat a kababalin ti pannangan bayat a makisarsarita iti telepono.

Napateg met nga usigen ti panangpili iti sao. Kasapulan ti pannakaawat. Mangusarkayo iti nabatad, simple a sasao a nalaka a maawatan. Adda nadumaduma a kaipapanan ti sasao. Mabalin a naasi wenno naulpit, makaliwliwa wenno nagubsang, makaparegta wenno makapaupay. Kanayonanna, mabalin a naparato ti maysa a tao a di kasapulan nga agbalin a makasair, prangka a di kasapulan nga agbalin a direkta ti panagsaona wenno saan a nadayaw, ken naannad a di kasapulan nga agbalin a manangliklik. Kanayon a maawat dagiti nadayaw a balikas kas iti “pangngaasim” ken “pagyamanan.” Dagiti sao a naasi, nakonsiderasion, ken makaay-ayo ti pampanunoten ni apostol Pablo idi nagsurat: “Ti panagsaoyo kankanayon koma a mabuyogan iti kinaparabur, natemplaan iti asin, tapno ammoyo no kasano ti rebbengyo nga isusungbat iti tunggal maysa.”​—Colosas 4:6.

Agbalinkayo a Nasayaat a Managimdeng

Adda pakasaritaan ti maysa a baro a nangkiddaw ken ni tatangna nga ibagana ti sekreto ti nasayaat a mannakisao. “Dumngegka anakko,” ti sungbat. “Dumdumngegak,” kinuna ti agtutubo. “Ibagayo pay ti dadduma.” “Awanen ti maibagak,” insungbat ti ama. Kinapudnona, ti panagbalin nga interesado, mannakipagrikna a managimdeng isut’ kangrunaan a ramen iti putahe agpaay iti nasayaat a kababalin iti telepono.

Ti saan a panangtungpal iti simple a pagannurotan agresulta iti pannakaibilangyo kas makapasikor iti telepono. Ania dayta? Dikay bukodan ti saritaan. Dikay saklawen, kas pagarigan, ti awan-patpatinggana, sao-por-sao a salaysay ti dadduma a saritaan a pakainaiganyo iti nalikaw a personal a salaysay maipapan kadagiti saan a grabe a parikut iti salun-at. Maminsan manen, adda mayaplikartayo, ababa a pagannurotan iti Biblia iti daytoy a kasasaad manipud ken ni adalan a Santiago. ‘Masapul a nasiglatkayo koma maipapan iti panagdengngeg, nainayad maipapan iti panagsao.’​—Santiago 1:19, Jerusalem Bible.

Pangserra a Pagpampanunotan

Tamingentayon ti dua a maudi a saludsod a mainaig iti kababalin iti panagtelepono. Aniat’ maikuna kadagiti pamay-an ti panangusar iti telepono? Adda kadi sumagmamano a maisingasing a pagannurotan iti panangsungbat kadagiti di manamnama nga awag?

Kabayatan ti pannakisarita iti telepono, nadlawyo kadin a medio kumapkapuy ti timek ti kasarsaritayo? Daytoy ti mangipalagip kadakayo nga agsaokayo iti pagsaoan ti auditibo, a pagtalinaedenyo a 2 a sentimetro dayta manipud iti bibigyo. Kanayonanna, nadayaw no kontrolenyo dagiti mangriribuk nga uni. No agteleponokayo, ag-dial-kayo a siaannad tapno maliklikan ti panang-dial iti kamali a numero; ket no nalpaskayon a nagtelepono, siaannad nga ikabilyo ti auditibo iti paggiananna.

Nagbalinkayo kadin a biktima ti makapasuron nga awag? Nakalkaldaang ta agparang a lumanlanlan dayta. Dagiti di nadayaw, mangiparipirip, wenno naalas a panagsao ti agkasapulan laeng iti maymaysa a sungbat​—panangisardeng iti awag. (Idiligyo ti Efeso 5:3, 4.) Pudno met laeng dayta no agkedked ti immawag a mangyam-ammo ti bagina. No adda rasonyo a pagduaduaan ti immawag, isingasing ti publikasion a How to Write and Speak Better a “dikay sumungbat no damagen ti karkarna a timek, ‘Asino ti agsasao?’” ket dikay ibagbaga ti planoyo iti dikay am-ammo.

Anian a nagsayaat a maammuan a kamaudiananna, ti panangyaplikar iti nasayaat a kababalin iti telepono saanna a kalikaguman ti atiddog a listaan dagiti pagannurotan wenno regulasion! Kas ti pannakilangen iti amin a tattao, dagiti makaay-ayo ken makagunggona a relasion agtaud iti pannakayaplikar ti kadawyan a maaw-awagan a Nabalitokan a Pagannurotan. Kinuna ni Jesu-Kristo: “Isuamin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) Para iti maysa a Kristiano, adda met ti tarigagay a mangay-ayo iti Daydiay nangipaay iti tao iti regalo a panagsao. Inkararag ti salmista: “Dagiti sasao toy ngiwatko ken ti pampanunot toy pusok makaay-ayoda koma iti saklangmo, O Jehova a Batok ken Mannubbotko.”​—Salmo 19:14.