Maysaak Idi a Pugante

MAYO 1, 1947 idi, idiay Sicily. Nagtataripnong ti ag-3,000 a tattao, agraman babbai ken maladagada, iti maysa a dalan ti bantay para iti tinawen a pannakaselebrar ti Aldaw Dagiti Trabahador. Dida ammo ti nalmeng a peggad iti kabangibang a turturod. Nalabit nabasayo wenno nabuyayon kadagiti sine ti simmuno a trahedia. Naawagan ti masaker a Panangpapatay Idiay Portella della Ginestra, a nagresulta iti pannakatay ti 11 a tattao ken pannakasugat ti 56.

Nupay diak nakipaset iti trahedia, miembroak iti grupo dagiti separatista a manungsungbat iti dayta. Ni Salvatore Giuliano ti liderda, a kasadarko a dimmakkel iti bario Montelepre. Inauna la ngem siak iti makatawen. Idi 1942, idi agtawenakon iti 19, naayabanak nga agserbi iti buyot kabayatan ti Gubat Sangalubongan II. Iti nasapsapa a paset dayta a tawen, inayat ken inkasarko ni Vita Motisi. Idi agangay, naaddaankami iti tallo nga annak a lallaki; naipasngay idi 1943 ti inauna.

No Apay a Nagbalinak a Pugante

Idi 1945, ti tawen a nagpatingga ti Gubat Sangalubongan II, nakikaduaak iti western division ti Volunteer Army for Sicilian Independence (EVIS). Daytoy ti paramilitary a puersa ti separatista partido politika a pagaammo kas Movement for the Independence of Sicily (MIS). Ti nangato nga administrasion ti EVIS ken MIS ti nangtuding ken ni Salvatore Giuliano, a pugante idin, a mangaywan iti grupomi.

Nagkaykaysakami gapu iti ayatmi agpaay iti puromi a Sicily ken dagiti kailianmi. Ket makapungtotkami idi kadagiti napasaranmi a pannakailupitlupit. Isu nga inawatko ti prinsipio ti grupo ni Giuliano, nga isut’ pannakaisugpon ti Sicily iti Estados Unidos ti America kas ti maika-49 nga estadona. Adda kadi rason a pamatian a posible daytoy? Kinapudnona, adda, agsipud ta dagiti opisial ti MIS ti nangipasigurado kadakami nga adda nasinged a relasionda iti Washington, D.C., ket pabor ti presidente idi ti Estados Unidos a ni Harry S. Truman iti kasta a pannakaisugpon.

Aktibidad ti Pugante

Ti trabaho ti grupok buklen kangrunaanna ti panangkumaw ken panangilemmeng kadagiti pasubbotmi a nalatak a tattao. Babaen itoy a nakagun-odkami iti pondo a panggatang kadagiti kasapulanmi a suplay. Awan ti nadangran kadagidiay a nakumaw, nga inawaganmi kas “bisitami.” Idi nawayawayaandan, inikkanmi ida iti resibo a mausarda a pangisubli iti naawatmi a subbot a kuarta. Naibaga kadakuada a mausar ti resibo a pangisubli iti kuartada kalpasan a nagun-odanmi ti balligi.

Nakipasetak iti agarup 20 a panangkumaw, agraman iti de-armas a panangraut kadagiti baraks ti Carabinieri, ti nasional a puersa militar ti polisia. Nupay kasta, maragsakanak a mangibaga nga awan pulos napapatayko a tao. Nagpatingga ti panangraut ti grupomi iti minamaag nga aksion idiay bario ti Portella della Ginestra. Daydit’ inorganisar ti agarup sangapulo ket dua a lallaki iti grupo ni Giuliano ken direkta a naiturong a maibusor iti Partido Komunista.

Nupay di inggagara ti panangpapatay kadagiti ordinario a tattao​—agraman kaarruba ken manangsuporta​—impapán dagiti tattao a nangsuporta kadakami ken nangibilang iti bagida a salsalaknibanmi a liniputanmi ida. Sipud idin, kanayonen ti panangsapul iti grupo dagiti pugante ni Giuliano. Kalpasan dagiti panangsiim a maipadamag iti polisia, natiliw ti adu kadagiti kakaduami. Idi Marso 19, 1950, natiliw ken naarestoak. Ket iti dayta a kalgaw, napapatay ni Giuliano a mismo.

Pannakaibalud ken Pannakasentensia

Idiay pagbaludan ti Palermo, a nakaipupokak nga agur-uray iti pannakabista, nagladingitak ti pannakaisinak iti agkabannuag nga asawak ken ti tallo nga annakko. Kaskasdi, ti tarigagay a lumaban iti patiek idi nga umiso ti nangsalaknib kaniak iti naan-anay a pannakaupay. Rinugiak ti agbasa a mangkumikom iti panawenko. Maysa a libro ti nangabbukay iti interesko a mangbasa iti Biblia. Daydit’ pakasaritaan ti biag ni Silvio Pellico, Italiano a naibalud iti napolitikaan a rason kabayatan ti maika-19 a siglo.

Insurat ni Pellico a kanayon idi nga adda diksionario ken Bibliana idiay pagbaludan. Nupay Romano Katolikoak ken ti pamiliak, talaga nga awan nadamdamagko maipapan iti Biblia. Isu a nagkiddawak kadagiti autoridad nga ikkandak iti maysa. Naibaga kaniak a maiparit, ngem naikkanak iti kopia ti Ebanghelio da Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan. Idi agangay, nakagun-odak iti kopia ti intero a Biblia, nga iduldulinko pay laeng kas pakalaglagipan.

Kamaudiananna, idi 1951, nangrugi ti pannakabistak idiay Viterbo, asideg ti Roma. Nagpaut dayta iti 13 a bulan. Nasentensiaanak iti dua nga agpaut-biag a sentensia agraman 302 a tawen! Kaipapananna a diak pulos makaruar iti pagbaludan bayat a sibibiagak.

Pannakaammo Kadagiti Kinapudno ti Biblia

Apagsublik iti pagbaludan idiay Palermo, naitudingak iti maysa a seksion a nakaibaludan met ti maysa a miembro ti grupomi a kasinsin ni Giuliano. Tallo a tawenen a naaresto nga immun-una ngem siak. Nasaksakbay a naam-ammonan idiay pagbaludan ti maysa kadagiti Saksi ni Jehova a taga Switzerland a nangipakaammo kenkuana maipapan kadagiti nakaskasdaaw a kari ti Biblia. Naaresto ti lalaki a kadua ti padana a Saksi a taga Palermo bayat a mangaskasabasa iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. (Mateo 24:14) Idi agangay imbagana kaniak a ti pannakaarestona ti dinurogan dagiti miembro ti klero.

Agpapan pay kadagiti maiparit nga aktibidadko, patiek ti Dios ken dagiti pannursuro ti iglesia. Isu a naklaatak idi maammuak a saan a nainkasuratan ti panagrukbab kadagiti maaw-awagan a sasanto ken maysa kadagiti Sangapulo a Bilin ti mangiparit iti panagusar kadagiti imahen iti panagdayaw. (Exodo 20:3, 4) Nagsuskribeak iti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! a nagbalin a nakapatpateg kaniak. Diak naawatan amin a nabasak, ngem bayat nga ad-adut’ basaek, ad-adda a nariknak a masapul a lumapsutak, saan nga iti pagbaludan, no di ket iti nakaibaludak a narelihiosuan a kinaulbod ken naespirituan a kinabulsek.

Idi agangay, naamirisko a tapno maay-ayok ti Dios, kasapulan nga ikkatekon ti daan a personalidadko ken ikaweskon ti baro​—daydiay naemma ken umasping ken Kristo Jesus. (Efeso 4:20-24) Nagin-inut ti panagbalbaliwko. Kaskasdi gistay dagus a rinugiak nga aramiden dagiti bambanag nga agpaay kadagiti padak a balud, ket pinadasko nga ibaga kadakuada dagiti agkakangayed a banag a naammuak. Isu nga idi 1953, nangrugin kaniak ti naragsak a tiempo. Ngem addada lapped.

Ibubusor ti Tsaplin

Innem a bulan kalpasan a nagsuskribeak iti Pagwanawanan ken Agriingkayo!, nasinga ti pannakaitulodda. Napanak iti sensor ti surat dagiti balud ket impakaammok ti banag kenkuana. Imbagana kaniak a ti tsaplin iti pagbaludan ti nangsuspende iti pannakaitulodna.

Kiniddawko a makipagkitaak iti tsaplin. Kabayatan ti panagsaritami, imbagak kenkuana ti bassit a pannakaammok iti Biblia, agraman dagiti teksto a kas iti Exodo 20:3, 4 ken Isaias 44:14-17 maipapan iti panagusar kadagiti imahen iti panagdayaw. Binasak met kenkuana ti sasao ni Jesus a naisurat iti Mateo 23:8, 9 a “dikay naganen nga amayo ti asinoman ditoy daga.” Tangay nasair, imbagana a diak maaw-awatan ti Biblia agsipud ta ignoranteak a tao.

Naimbag ta nasaksakbayen a binalbaliwak ti personalidadko​—ta no saan, diak la ammon no ania ti inaramidko. Sikakalma a simmungbatak: “Wen, pudno; ignoranteak. Ngem nagadalka, ket awan aniaman a naaramidam tapno suruannak kadagiti kinapudno ti Biblia.” Simmungbat ti tsaplin a tapno makagun-odak iti literatura dagiti Saksi ni Jehova, masapul a mangaramidak iti kiddaw iti Ministry of Justice tapno umikkatakon iti relihion a Katoliko. Dagus nga inaramidko dayta, ngem saan a napatgan ti kiddaw. Kalpasanna, nupay kasta, nabalinak nga impailista ti bagik kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova ket nakaawatak manen kadagiti magasin. Ngem masapul idi a napingetak.

Kingdom Hall Idiay Pagbaludan

Pasaray kiddawek idi iti direktor ti pagbaludan nga agtrabahoak tapno makaurnongak iti kuarta nga ipatulodko iti pamiliak. Sangkaibagana idi a no ikkannak iti trabaho, masapul nga ikkanna met dagiti sabsabali, ket saan a mabalin daydi. Ngem idi agsapa ti Agosto 5, 1955, naimbag ti impadamag kaniak ti direktor​—agtrabahoakon kas clerk iti uneg ti pagbaludan.

Ti trabahok ti nakagun-odak iti panagraem ti direktor ti pagbaludan, ket siaasi a pinalubosannak a mangusar iti bodega a pakaangayan dagiti gimong agpaay ti panagadal iti Biblia. Isu nga idi 1956, babaen ti panangusarko iti kayo manipud kadagiti din mausar a file cabinet, nangisaganaak kadagiti bangko a mausar iti maibilang a Kingdom Hall, kas awag iti paggigimongan dagiti Saksi ni Jehova. Sadiay a makitaripnongak kadagiti padak a balud kada Domingo, ket nadanonmi idi ti kangatuan a bilang ti timmabuno a 25 para iti panagsasaritami iti Biblia.

Idi agangay, naammuan ti tsaplin ti gimong nga ang-angayek, ket nakaunget. Isu nga idi kalgaw ti 1957, nayakarak manipud Palermo a napan iti pagbaludan ti Porto Azzurro iti puro ti Elba. Dakes ti pakasarsaritaan idi daytoy a lugar.

Nabautisaran iti Pagbaludan

Idi simmangpetak, naibaludak a naiputong iti 18 nga aldaw. Saanak man la a napalubosan a maaddaan iti Biblia sadiay. Kalpasanna, nagsuratak manen iti Ministry of Justice nga agkidddaw nga ikkatendakon iti relihion a Katoliko. Ngem iti daydi a tiempo, nagkiddawak iti tulong iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Roma. Kalpasan ti sangapulo a bulan, dimteng ti sungbat a nabayagen nga ur-urayek. Binigbig ti Ministry ti panangbaliwko iti relihion! Saanna laeng a kaipapanan a maaddaanak iti Biblia, dagiti magasin, ken dadduma a literatura iti Biblia no di pay ket kaipapananna a regular a sarungkarannak ti ministro dagiti Saksi ni Jehova.

Aglaplapusanan ti rag-ok idi sinarungkarannak ni Giuseppe Romano iti damo a gundaway, manipud iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova sadi Italia. Babaen iti pammalubos dagiti opisial ti pagbaludan, naaramid dagiti urnos tapno maisimbolok met laengen ti dedikasionko ken ni Jehova babaen ti bautismo iti danum. Idi Oktubre 4, 1958, iti imatang ti direktor ti pagbaludan, ti natudingan a komander ti disiplina, ken dadduma nga opisial, binautisarannak ni Kabsat Romano ken ti sabali pay a padak a balud, iti dakkel a tub a nausar a pagsibug iti hardin ti pagbaludan.

Nupay gistay kanayon nga adalek Ti Pagwanawanan a kadua ti dadduma a padak a balud, maymaysaak a nangrambak iti tinawen a Panglaglagip iti ipapatay ni Kristo iti seldak agsipud ta maangay daytoy a selebrasion kalpasan ti ilelennek ti init. Agkidemak idi ken agkararag, a dardarepdepek a naitiponak kadagiti padak a Saksi.

Panangaramid Ad-adalan iti Pagbaludan

Idi 1968, nayakarak idiay pagbaludan ti Fossombrone, iti probinsia ti Pesaro. Sadiay a tinagiragsakko dagiti naimbag a resulta ti panangisarsarita iti dadduma maipapan kadagiti kinapudno ti Biblia. Nagtrabahoak iti infirmary, a sadiay ti nalaka a nangalaak iti gundaway a mangasaba. Naisangsangayan ti rag-o a makita ti irarang-ay ti maysa a padak a balud, ni Emanuele Altavilla. Kalpasan ti dua a bulan a panagadal, naamirisna a kasapulan nga iyaplikarna ti balakad ti Aramid 19:19 ken dadaelenen ti librona maipapan iti an-anito. Idi agangay, nagbalin ni Emanuele a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.

Iti simmuno a tawen, nayakarak iti pagbaludan iti isla ti Procida, iti deppaar laeng ti baybay manipud Naples. Gapu iti nasayaat a kababalinko, natudinganak manen iti infirmary. Sadiay a naam-ammok ni Mario Moreno, maysa a padak a balud a nakompirmaanen kas Katoliko. Nangato met ti saadna, nga agtartrabaho iti accounting department.

Maysa a rabii, nagkiddaw ni Mario kaniak iti mabasa, ket inikkak iti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana.a Dagus a naawatanna ti kinapateg ti basbasaenna, ket rinugianmi nga adalen ti Biblia. Insardeng ni Mario ti panagsigariliona iti tallo a pakete a sigarilio iti kada aldaw. Kanayonanna, naamirisna a masapul nga agbalin a mapagpiaran uray iti accounting a trabahona iti pagbaludan. Nangrugin a kinasabaanna ti nobiana, ket inawatna met dagiti pannursuro ti Biblia. Di nagbayag kalpasanna, nagkasarda iti uneg ti pagbaludan. Iti maysa a kombension idiay Naples idi 1975, nagpabautisar ti asawa ni Mario. Kasta unay ti rag-ona idi nadamagna a nabautisaran ni lakayna iti isu met la nga aldaw iti pagbaludan!

Napalubosanak a makisarita iti linawas kadagiti Saksi a simmarungkar kaniak idiay Procida. Napalubosanak met a mangisagana iti taraon ken mangiranud iti dayta kadakuada iti visitors’ hall. Agingga iti sangapulo ti pasaray dumar-ay. Idi simmarungkar dagiti agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova, nakagun-odak iti pammalubos a mangipabuya kadagiti presentasionda nga slide. Naminsan, naragsakanak a nangidaulo iti panagadal ti Pagwanawanan kabayatan ti isasarungkar ti 14 a Saksi. Kasla naan-anayen ti panagtalek dagiti autoridad kaniak. Kadagiti naituding nga aldaw, agingga iti rabii, mangasabaak iti nadumaduma a selda.

Idi 1974, kalpasan ti panangbusbosko iti 24 a tawen iti nadumaduma a pagbaludan, sinarungkarannak ti maysa a hues a nangiparegta a mangyuliak iti petision a mapakawanak. Diak imbilang nga umiso ti panangaramidko iti dayta agsipud ta bigbigek no kuan a naikalamiatak iti panangpapatay idiay Portella della Ginestra, ket awan met ngarud ti pannakainaigko iti dayta.

Dagiti Nakaragragsak nga Okasion

Idi 1975, impaulog ti baro a linteg a mapatgan dagiti permiso a rummuar iti pagbaludan iti sumagmamano a tiempo. Iti kasta, naaddaanak iti gundaway a tumabuno, iti siudad ti Naples, iti damo a kombension dagiti Saksi ni Jehova. Tinagiragsakko ti lima a di maliplipatan nga aldaw, bayat a naam-ammok ti ad-adu pay a Kristiano a kakabsat ngem iti sigud.

Ti nangyeg iti naisangsangayan a rag-ok isut’ kamaudiananna, kalpasan iti adu a tawen, naikaykaysaak manen iti pamiliak. Nagtalinaed a matalek kaniak ti asawak a ni Vita, ken babbaron dagiti annakko nga agtawen iti 20’s ken 30’s.

Iti simmuno a tawen​—bayat a tagtagiragsakek ti bakasionko manipud pagbaludan iti namin-adun a daras​—naisingasing nga agaplikarak iti pannakawayawaya manipud pagbaludan. Iti report ti probation magistrate maipapan kaniak, inrekomendana a maawat ti aplikasionko. Insuratna: “Maikunan nga awanan a pulos iti panagamák​—a sabali itan a tao ni Mannino, no idilig iti mawaw-dara idi nga agtutubo a nangitungpal kadagiti pammilin ni Giuliano; isut’ naan-anayen a nagbalbaliw.”

Idi agangay, kiniddaw dagiti autoridad iti Procida ti pannakapakawanko. Kamaudiananna, napatgan ti pannakapakawan, ket idi Disiembre 28, 1978, nawayawayaanakon iti pagbaludan. Anian a rag-o, kalpasan ti nasurok a 28 a tawen a pannakaibalud, nawayawayaanakon a tao!

Ti Kakaisuna a Namnama ti Kinahustisia

Kas manangkumaw babaen ti pammilin ni Salvatore Giuliano, inrupirko ti patiek idi a makaipaay iti pudno a wayawaya para iti pamiliak ken dagiti kailiak. Ngem naammuak manipud Biblia nga agpapan pay iti mabalin a kinapasnek ti tattao, pulos a dida maipaay ti kinahustisia a tartarigagayak unay idi kas agtutubo. Naimbag laengen ta ti pannakaammo iti Biblia ti timmulong kaniak a makaawat a ti laeng Pagarian ti Dios iti im-ima ti Anakna, ni Jesu-Kristo, ti makaipaay iti kasapulan unay a bang-ar manipud pannakailupitlupit.​—Isaias 9:6, 7; Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10; Apocalipsis 21:3, 4.

Adu a periodiko ti nangipadamag iti panagbalbaliw ti personalidadko a nagapuanan ti kasta a pannakaammo iti Biblia. Kas pagarigan, inadaw ti Paese Sera ti warden iti pagbaludan ti Procida a nagkuna: “No amin a balud ket kas ken ni Franck, napukaw koman dagiti pagbaludan; di mapagduaduaan ti kababalinna, pulos a di nakiap-apa, ket pulos a di nakaawat iti kalalag-anan a pannubngar.” Kinuna pay ti sabali a periodiko, ti Avvenire: “Naisangsangayan ti kinamapaguadanna kas balud. Pulos a di manamnama ti panagbalbaliwna. Managraem kadagiti institusion ken opisial iti pagbaludan ken naisalsalumina ti espiritualidadna.”

Makagunggona a Biag

Sipud 1984, nagserbiakon iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova kas panglakayen ken payunir, kas pannakaawag dagiti amin-tiempo a ministro. Idi 1990, tineleponuannak ti maysa a guardia iti pagbaludan a nangiranudak iti pannakaammok iti Biblia 15 a tawenen ti napalabas tapno ibagana nga isu ken amin a pamiliana ti nagbalinen a Saksi ni Jehova.

Ngem dimteng idi Hulio 1995 ti kararagsakan a kapadasak. Dayta a tawen, dakkel ti rag-ok a timmabuno iti panagbautisar ti patpatgek nga asawa a ni Vita. Kalpasan ti adu a tawen, inawatnan dagiti pannursuro ti Biblia. Nalabit addanto aldaw a ti tallo a babbarok, a diak pay la kadua ita iti pammatik ti mangawatto metten iti nasursúrok manipud iti Sao ti Dios.

Dagiti kapadasak a timmulong iti sabsabali a makaammo kadagiti kinapudno ti Biblia ti nangted kaniak iti awan kaaspingna a kinaragsak. Anian a makagunggona ti pannakagun-od iti kinapudno a mangituggod iti biag nga agnanayon ken iranud dayta kadagiti nasingpet panagpuspusoda a tattao!​—Juan 17:3.​—Kas insalaysay ni Franck Mannino.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

Ti dalan iti bantay idiay Sicily a nakapasamakan ti panangpapatay

[Ladawan iti panid 19]

Idi nagkasarkami, 1942

[Ladawan iti panid 21]

Masansan nga iranudko idi dagiti kinapudno ti Biblia kadagiti guardia iti pagbaludan

[Ladawan iti panid 23]

Dakam ken ni baketko