“Agkanta a Torre” ti Australia
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! ITI AUSTRALIA
MASANSAN nga agkakadua ti arte, teknolohia, ken siensia iti tay-ak ti musika tapno mangpataud iti nagduduma nga instrumento a naisangsangayan ti kalidadna. Ngem nupay mabalin a nalatak dagiti biolin ni Antonius Stradivarius ken dagiti plauta ni Theobald Böhm, kaaduanna bassit laeng ti naammuan maipapan iti natan-ok a carillon.
Ngem ania ti carillon, ken kasano a matokar dayta? Ti isasarungkar iti maysa kadagiti kangrunaan a carillon iti lubong mabalin a makaparagsak ken nalabit paunegenna ti panangapresiartayo iti kinanaisangsangayanna.
Nagdakkelan nga Instrumento
Mairaman ti carillon kadagiti kadadakkelan nga instrumento ti musika iti lubong ket kadaanan ti nagtaudanna. Gagangay a maisaad dayta iti maysa a torre ti kampana ket ngarud siuumiso a natukoy kas maysa nga “agkanta a torre.” Ti carillon ken torre ti kampana idiay Canberra, kabesera ti Australia, ket maysa a regalo iti jubileo manipud iti gobierno ti Great Britain idi 1963 a mangrambak iti pannakaipasdek ken pannakanagan ti siudad 50 a tawen sakbayna. Masarakan ti carillon iti Aspen Island iti tengnga ti nagpintasan a Lake Burley Griffin.
Daytoy a 50 metro ti kangatona a torre ti kampana buklen ti raay ti tallo a trianggulo a poste, a tunggal maysa ti nayabay iti maysa a makintengnga a padapada ti sikiganna a trianggulo. Iti tuktokna ken nakabitin iti nagbaetan dagiti tallo a poste isu dagiti kadsaaran a nagyanan ti carillon a mismo.
Ti elevator iti torre ti mangipan kadakami iti umuna a kadsaaran, a sadiay kinablaawannakami ti dua a dadakkel a clavier, wenno keyboard, nga umasping kadagiti adda iti organ. Ti umuna agpaay laeng iti carillonneur, kas pangawag iti agtoktokar, a pangensayuan iti panagtokarna. Ti hammer daytoy a keyboard ti basta mangbagting iti tuning bar.
Iti likudan laeng ti pagsanayan a keyboard isu ti pudno a carillon clavier. Ngem saan nga ordinario a keyboard daytoy, ta adda dakkel, nagtimbukel a teklado a naaramid iti oak a dandani dua a sentimetro ti diametrona. Ti makinngato nga intar dagiti teklado irepresentarna ti pagaammo unay a nangisit a teklado ti piano wenno organo. Tumadolda iti agarup siam a sentimetro, ngem tumadol iti agarup 17 sentimetro ti makimbaba nga intar (a mangirepresentar iti puraw a teklado ti piano). Iti pannakaidumana iti pianista wenno organista, nupay kasta, ti carillonneur dina usaren dagiti ramayna ngem agtokar a nakagemgem. Isu a nalawa ti nagbabaetan dagiti teklado—tapno saan a masagid ti agtokar ti dadduma a teklado.
Talaga a Nakatantan-ok a Mekanismo
Manipud iti tuktok ti kangrunaan a clavier, umuli dagiti barut agingga iti suelo iti ngato, ket tunggal teklado dagiti uppat ket kagudua nga octave ti naikonektar iti naisina a barut nga asero nga addaan iti naisangsangayan a pagtemplaan ti kairtengna. Tapno makita no sadino ti pagturongan dagitoy amin a barut, aglugankami iti elevator a mapan iti sumaganad a kadsaaran. Ditoy, nakatantan-ok a nakabitin ti dua a nagdadakkel a kampana, nga agdagsen iti agarup innem a tonelada ti tunggal maysa. Kalpasanna, no kumitaka iti nagbaetan dagitoy a kampana, makitatayo a nakabitin iti ngatuenda ti sabali pay a 51 a kampana nga agin-inut nga agpabassit agingga iti kababassitan a kampana, nga agdagsen laeng iti 7 a kilo.
Naiplano a naimbag ti pannakaikabil dagiti kampana tapno malapdan ti aniaman a panagallungogan, a sagpaminsan a patauden dagiti napigpigsa a tono ti dadduma kadagiti kampana. Tunggal kampana, nga addaan iti nalukneng a metal a pangbagting iti uneg, ti tignayen ti barut nga asero a naikonekta iti tunggal teklado iti clavier iti baba. Ti kinairteng siuumiso a matempla a maibagay iti talmeg ti tunggal maysa a carillonneur agraman ti agdama a kasasaad ti panniempo.
Dadduma a Makapainteres a Kinapudno
Napanday dagiti kampana iti carillon ti Canberra iti pagpandayan ni John Taylor and Company iti Inglaterra ket nagsayaatda a pagarigan iti maika-20-siglo a kadaanan nga arte. Maikallangogan dagiti kampana ti makaawis nga unida a mangngegan agingga iti 300 a metro iti ballasiw ti danum ti dan-aw ken kadagiti kabangibang a hardin ken parke.
Daytoy a carillon saan nga isu ti kadadakkelan iti lubong, ngem babaen iti 53 a kampanana, maibilang dayta a maysa a kadadakkelan, ngem kaaduan a carillon addaan iti baet ti 23 ken 48 a kampana. Nupay kasta, adda idiay New York City ti kadakkelan a carillon. Daytat’ addaan iti 74 a kampana. Dayta met ti kapigsaan ti unina a kampana iti lubong. Agdagsen daytoy a kampana iti nasurok a 18 a tonelada ken nabangag ti unina a C, no idilig iti carillon ti Canberra a nabangag nga F sharp.
Gapuna tagiragsakentayon ti konsierto nga ipaay ti carillonneur. Agtugawtayo man idiay hardin iti aglawlaw? Saantayo laeng a mangngeg ditoy ti nakapimpintas a musika ti “agkanta a torre” no di ket maigiddato a tagiragsakentayo dagiti pagsidsiddaawan ti panamarsua a nanglikmut kadatayo. Ti kinatalinaay ti angin iti rabii ken ti nakaskasdaaw a kangato dagiti kampana agtitiponda a mangpataud iti kasla nailangitan a musika, a mangpunno kadagiti pusotayo iti panagyaman iti nadibinuan a sagut ti musika.
[Ladawan iti panid 25]
Dagiti kampana iti torre