Asino ti Rumbeng a Mangikeddeng iti Kadakkel ti Pamilia?

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRAZIL

NUPAY tallo laeng nga aldawna, nabaybay-an ti ubing a lalaki iti plastik bag iti estasion ti subway. Ngem kinuna ti periodiko ti Brazil a sumagmamano a pamilia ti nangitukon a mangampon iti maladaga.

Nupay manmano dayta a partikular a kita ti insidente, umad-adu ti bilang dagiti di matarigagayan ken mabaybay-an nga ubbing iti intero a lubong. Masansan nga awanen ti responsable a kinanagannak. Ti kadi pananglapped iti panagsikog ti solusion? Dakes kadi ti mangiplano iti kadakkel ti pamilia ti maysa?

Sigun iti World Health Organization, saan a naiplano ti agarup 50 porsiento kadagiti panagsikog iti sangalubongan. Masansan a saan laeng a di naiplano no di ket di pay matarigagayan ti panagsikog.

Adu ti mangayat a mangliklik iti panagsikog, nalabit gapu iti salun-at, pagtaengan, wenno parparikut iti trabaho. Gapuna, gagangayen dagiti pamay-an a panglapped iti sikog, kas iti pildoras a pangkontrol iti panagsikog wenno condom. Mausar met ti panangiregreg ken panagpakapon kas pamay-an ti panangkontrol iti panagsikog. Maipapan iti panangiregreg idiay Brazil, ipadamag ti periodiko nga O Estado de S. Paulo: “Pattapattaen ti World Health Organization nga iti tinawen ti 5 a milion kadagiti 13 a milion a babbai nga agsikog idiay Brazil ipatinggada a sililimed ti panagsikog.” Kasta met, impadamag ti magasin a Time a 71 porsiento kadagiti babbai a taga Brazil a mabalinen nga agsikog ti edadna nga adda kabbalayna nga asawa ti manglaplapped iti panagsikogda. Kadagitoy, 41 porsiento ti agusar iti pildoras ket 44 porsiento ti nakaponen.

Ipakita ti surbey a 75 porsiento kadagiti taga Brazil ti mangipagarup a nasken nga iplano ti bilang dagiti annak. Dadduma ti manglaksid iti panagplano iti pamilia gaput’ panamati iti pagtungpalan wenno gapu iti panangpanunot a pagayatan ti Dios a ti pamilia maaddaan iti ‘uray mano nga annak nga ipaay ti Dios.’ Asino ti mangikeddeng iti kadakkel ti pamilia​—ti agassawa wenno dagiti interes ti nasion wenno relihion?

Pananglapped iti Sikog​—Apay a Mapagsusupiatan?

Nupay palubosanna ti pamay-an a ritmo, ti Iglesia Katolika Romana, ti kadadakkelan a relihion iti Brazil, kontraenna dagiti pamay-an a kontraseptibo, dagita man mangiregreg wenno saan. Kinuna ni Papa Paulo VI: “Tunggal aramid ti agassawa [masapul] a silulukat a mangyallatiw iti biag.” Kinuna ni Papa Juan Paulo II: “No ipato a buyogen ti panggep, dakes unay ti pananglapped iti panagsikog, ta pulos a di nainkalintegan dayta, iti aniaman a rason.” Kas resultana, agkedked ti adu a Katoliko a kedngan ti kadakkel ti pamiliada, ta ibilangda a basol ti pananglapped iti panagsikog.

Iti kasumbangirna, kuna ti medikal a pagbasaan a Lancet: “Minilion ti agbiag a saan a nakaadal, awanan iti trabaho, awanan iti nasayaat a balay ken saan a makagun-od iti kababaan a serbisio ti salun-at, tulong ken sanitasion, ket ti di nalapdan a panagadu ti populasion ti kangrunaan a makagapu.” Gapuna, iti panagamak iti sobra a populasion ken ti kinapanglaw, iparegta ti dadduma a gobierno ti panagplano iti pamilia, nupay agkedked ti iglesia. Kas pagarigan, “ti Costa Rica pinabassitna ti promedio a bilang dagiti annak [ti tunggal pamilia] manipud 7 agingga iti 3,” kuna ti biologo a ni Paul Ehrlich.

Kunaen ti publikasion ti UN a Facts for Life​—A Communication Challenge: “Kalpasan a naaddaan ti maysa a babai iti uppat nga annak, mangyeg ti dakdakkel a peggad agpadpada iti biag ken salun-at ti ina ken ubing ti kanayonan pay a panagsikog. Nangnangruna no saan a nasurok a dua a tawen ti baet dagiti napalabas a panagpasngay, nalaka laeng a mabannogan ti bagi ti babai babaen ti maulit-ulit a panagsikog, panagpasngay, panagpasuso, ken panangaywan iti babassit nga ubbing.”

Gagangay pay laeng dagiti dadakkel a pamilia a sadiay adu ti matmatay a maladaga, nangnangruna iti aw-away ti Africa, Asia, ken Latin America. Apay? Adu ti saan a makaammo kadagiti pamay-an a panglapped iti sikog. Ti maysa pay a rason iti dadduma a lugar mabalin a, kas kinuna ti maysa a managaramid linteg, “kaskasdi nga ibilang pay laeng ti maysa a lalaki ti bagina a talaga a lalaki no tinawen nga agsikog ti asawana.” Dakamaten ti Jornal da Tarde ti sabali pay a rason, nangnangruna manipud iti panangmatmat ti babai: “Dagiti annak ti maysa kadagiti manmano a gubuayan ti ragsak ken mangyeg iti personal a naaramidan.” Kasta met, kinuna ni Paulo Nogueira Neto, dati a sekretario ti aglawlaw idiay Brazil: “Ti ubing ti social security ti napanglaw a populasion.”

Ti Kunaen ti Biblia

Ammoyo kadi nga ipabiang ti Sao ti Dios, ti Biblia, iti asawa a lalaki ken babai ti panangikeddeng iti kadakkel ti pamilia? Ipakitana met a maitutop ti panagasawa nga agpaay iti panagpaadu wenno panangipakita iti panangipateg babaen ti nadayaw a seksual a kinasinged.​—1 Corinto 7:3-5; Hebreo 13:4.

Ngem saan aya nga imbaga ti Dios kada Adan ken Eva idiay Paraiso nga “agbungakayo, ket agadukayo, ket punnuenyo ti daga”? (Genesis 1:28) Wen, ngem awan ti ipakita ti Biblia nga addatayo iti sidong dayta met laeng a bilin ita. Impaganetget ti mannurat a ni Ricardo Lezcano: “Kasla maikontra ti panangyaplikar kadagiti [binilion a] tattao ti isu met la a pormula a nayaplikar idi iti dua laeng nga agindeg iti planeta.” Uray pay no ti keddeng isu ti saan a maaddaan iti anak, daytoy ti personal a keddeng a masapul a raemen.

Makapainteres, kuna ti New Catholic Encyclopedia a naibatay iti Biblia ti panangmatmat dagiti Saksi ni Jehova. Kunana: “Malaksid iti pananglapped iti panagsikog, nga ipabiangda iti bukod a keddeng ti agassawa, nakaing-inget ti relasion ken ti seksual a moralidad ti agassawa.” Inayonna: “Ibilangda ti Biblia a kas ti kakaisuna a gubuayan ti pammati ken pagalagadanda iti kababalin.”

Maitutop kadi ti amin a pamay-an ti pananglimitar iti kadakkel ti pamilia? Saan. Yantangay sagrado ti biag, ipaulog ti Linteg ti Dios iti Israel a matrato a kas mammapatay ti maysa a nangiregreg. (Exodo 20:13; 21:22, 23) Iti kaso a panangkapon, kas iti vasectomy, personal a konsiensia ti mangikeddeng, ta saan a direkta daytoy a dinakamat ti Biblia. “Tunggal maysa awitennanto ti bukodna nga awit.” (Galacia 6:5)a Ket tangay adda adu a nadumaduma a pamay-an ti pananglapped iti panagsikog, medikal a pannakaiwanwan ti makatulong iti agassawa a mangikeddeng no kayatda nga usaren ti maysa wenno saan.

Mangaramidkayo Kadagiti Pangngeddeng a Maanduranyo

Saan a maiplano ti isuamin a banag iti biag. Ngem gumatangka aya iti maysa a kotse wenno balay a dika pampanunoten a naimbag no ania ti ramanen dayta? Mabalin a mailako manen ti kotse wenno balay, ngem saan a maisubli dagiti annak. No agplano nga agsikog, ngarud, saan kadi a rumbeng a matingiting ti kabaelan ti asawa a lalaki ken babai a mangipaay kadagiti kasapulan iti biag?

Sigurado a ditay kayat a saan a nasayaat ti pannakataraon ti pamiliatayo, wenno kayattayo ti agbalin a dadagsen ti sabsabali. (1 Timoteo 5:8) Maigiddan iti dayta, malaksid iti taraon ken pagtaengan, kasapulan dagiti annak ti edukasion, moral a pagalagadan, ken ayat.

Mainayon iti panangpattapatta iti kasapulan a trabaho, kuarta, ken anus, rumbeng a matingiting met ti salun-at ti asawa a babai. Ti nainsiriban pannakaitiempo ti panagsikog ispalenna dagiti biag ken ad-adda a pasayaatenna ti salun-at. Kuna ti Facts for Life: “Ti panagplano iti panawen ti panagpasngay ti maysa kadagiti epektibo unay a pamay-an a mangkissay iti peggad ti panagsikog ken panagpasngay agpadpada iti ina ken iti ubing. Ad-adu dagiti peggad iti panagpasngay no ti ina ket awan pay iti edad a 18 wenno nasurok a 35, wenno naaddaanen iti uppat wenno nasursurok a napalabas a panagsikog, wenno adda nagbaetan a nakurang a dua a tawen nanipud iti naudi a panagsikog.”

Rumbeng nga usigen dagiti agassawa nga agpampanunot a maaddaan iti annak a, kas impadto ti Biblia, nalikmuttayo iti lubong a napno iti krimen, bisin, gubat, ken pagduaduaan nga ekonomia. (Mateo 24:3-12; 2 Timoteo 3:1-5, 13; Apocalipsis 6:5, 6) Ti pudno nga ayat kadagiti annak tumulongto kadagiti agassawa nga agbalin a napudno maipapan iti lubong a pagbibiagantayo, nga apresiarenda a dakkel a karit iti tiempotayo ti panangpadakkel iti annak. Isu nga imbes nga ipalubos a mapasamak lattan dagiti bambanag ken bay-an a maaddaan iti adu nga annak, a manginanama a nasayaatto ti pagbanaganna, adu ti mangpili no kasano kadakkel ti pamiliada tapno tagiragsaken dagiti annakda ti ad-adu a ragsak ken kinatalged.

Malaksid iti panangtulongna kadatayo a mangaramid kadagiti nainsiriban a pangngeddeng maipapan iti bambanag iti pamilia, ipaay kadatayo ti Sao ti Dios ti natibker nga inanama iti masanguanan. Ipakita ti Biblia a ti panagbiag nga agnanayon iti talna ken kinaragsak iti maysa a paraiso a daga ti panggep ti Namarsua kadagiti tattao. Tapno maibanag daytoy, iti mabiiten dadaelenton ti Dios daytoy dakes a sistema dagiti bambanag. Kalpasanna, iti nalinteg a baro a lubong nga awan ti kinapanglaw ken sobsobra a populasion, saanto a maibellengen dagiti ubbing gapu ta saanda a matarigagayan.​—Isaias 45:18; 65:17, 20-25; Mateo 6:9, 10.

Nabatad, ti konsiderasion iti maysa ken maysa ken kadagiti ubbing, agraman ti natimbeng a panangmatmat iti panagpaadu ti tumulongto iti agassawa a mangikeddeng iti kadakkel ti pamiliada. Imbes a basta bay-an a mapasamak dagiti bambanag, rumbeng a sikakararag a sapulenda ti panangiwanwan ti Dios. “Ti bendision ni Jehova​—ti mangpabaknang; ket saanna nga anayan iti ladingit.”​—Proverbio 10:22.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 12]

Minilion nga ubbing ti mabaybay-an

[Ladawan iti panid 13]

Kasapulan dagiti ubbing ti naayat a panangaywan