Ipamatmat Dagiti Sabong nga Adda Mangipatpateg
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY COLOMBIA
Mangurnong ti naallukoy nga ubing iti sangapetpet a buttercup sa agtaray ken ni Inangna tapno ipakita ti nagpintas a nasarakanna. Iti maysa a puesto iti igid ti kalsada, mangpili ti nadungngo nga asawa a lalaki iti sangadosena a rosas para ken ni baketna, tapno ipakitana kenkuana ti kasta unay a panangipategna. Teleponuan ti manangapresiar a baro ti kaarrubada nga aglaklako iti kappuros a pompon tapno maparagsak ni inangna. Iparabaw ti nagaget nga agtagibalay ti bokey ti namaris a carnation iti pakitiendana a cart. Papintasendanto ti nagsayaat pannakadekorasionna a balayna.
PARAGSAKEN dagiti sabong ti puso dagiti agtutubo ken natataengan. Nagsayaatda a pangipeksa iti rikna nga “Adda mangipatpateg.” Kuna ti maysa a pagsasao dagiti Español: “Asinoman a di agyaman para iti maysa a rosas awan panagyamanna iti aniaman.” (Quien no agradece una rosa, no agradecerá ninguna cosa.)
Napigpigsa ti panaglako iti sabong ita ngem idi. Iti daytoy a panawen ti napartak a panagibiahe babaen iti eroplano, maimula itan dagiti sabong iti adayo kadagiti paglakuan, supermarket, ken puesto iti igid ti kalsada a sadiay allukoyenda ti mata dagiti aglabas. Kinuna ti magasin a Time a ti industria ti sabong ket “rumangrang-ay ken napartak ti panagbalbaliwna: umad-adu a maapit ti aggapu iti Northern Hemisphere—kangrunaanna iti Colombia, a maikadua iti Holland a kangrunaan nga aglaklako iti ballasiw-taaw.”
Naakkuban-Plastik a Greenhouse ken Artipisial a Dan-aw
Gapu ta nasurok a 25 a tawennan iti negosio, ti Colombia ti kangrunaan iti lubong nga aglaklako kadagiti carnation iti ballasiw-taaw, bayat a maikadua ti puestona iti malakuan iti amin a kita ti sabong. Idi 1964, inadal ti maysa nga estudiante ti unibersidad idiay California, E.U.A., babaen iti computer tapno maammuanna dagiti lugar a maibagay unay a pagmulaan iti sabong iti intero a tawen. Naammuanna a ti klima ken kangato ti lungog iti turod nga isut’ ayan ti Bogotá, iti amianan laeng ti equator ken nganngani 9,000 a pie iti tapaw ti Kabambantayan ti Andes, ket nagsayaat a lugar.
Ti nakaskasdaaw kinaberdena a kapanagan ti Santa Fe de Bogotá, a pakasarakan iti 92 porsiento iti ilaklako ti Colombia a sabong iti ballasiw-taaw, ket napattopattokan kadagiti artipisial a dan-aw ken naakkuban iti plastik a greenhouse. Iti uneg dagitoy nga estruktura a kayo wenno metal ti balabalada, ti kaslattay primavera nga aglawlaw a siaannad ti pannakakontrolna ti mangbibiag iti minilion a carnation, pompon, rosas, chrysanthemum, alstroemeria, ken adu a dadduma pay a kita, nga asidegen a mapuros ken maempake a mapaitulod idiay Amianan nga America, Europa, ken Asia.
Ti nagsayaat a temperatura iti panagmula kadagiti sabong ket nagbaetan ti 18 ken 20 degrees Celsius, ti kadawyan a temperatura ti aldaw iti intero a tawen iti kapanagan. Ditoy, naruay ti tudo, nadam-eg ti daga, ket nalaka ti tangdan ti trabahador. No rabii, bumaba ti temperatura agingga iti makaketter ken pasaray dandani naniebe a -2 degrees Celsius. Mangsalaknib iti lamiis dagiti smudge a masetera, napigsa ti boltahena a bombilia, wenno pangbisibis. Dagiti bombilia paatiddogenda met ti oras ti aldaw, tapno agtalinaed a siririing ken mapapardas ti idadakkel ti sumagmamano a mula.
Nasakbay Unay a Maiprograma ti Produksion
Nasurok a 120,000 a trabahador ti mairaman iti panagtrabaho iti industria ti sabong iti Colombia. Mairaman kadakuada ti adu a Saksi ni Jehova nga agnanaed kadagiti komunidad a naiwaraswaras iti kapanagan. Agtartrabaho ni Benito Quintana, maysa a Kristiano a panglakayen iti maysa a kongregasion idiay Facatativá, kas superbisor ti produksion iti maysa a pagtaraknan iti mula. Ilawlawagna: “Adu a bulan sakbayna, rumbeng nga iprogramami ti produksion tapno maipaay ti naintiempuan a kasapulan dagiti aggatang. Aggapu idiay Holland wenno Italia dagiti mula a pagtaudan dagiti carnation, dagiti pompon ket aggapu idiay Florida. Siaannad a putden dagiti babbai ti babassit a saringit sada imula ida kadagiti inaray iti nabara a greenhouse a pakasibuganda iti kaslattay ulep nga angep agingga nga agramutda. Kasapulan dagiti pompon ti 12 nga aldaw iti 20 aginggat’ 35 degrees Celsius (68° aginggat’ 95°F.), agraman dua nga ekstra nga oras ti lawag no rabii. Kasapulan dagiti carnation ti 23 nga aldaw iti temperatura a 15 agingga iti 25 degrees Celsius (59° aginggat’ 77°F.), nga awan silaw no rabii. Kalpasanna iyakarmi ti babassit a mulmula kadagiti aray iti sabali a greenhouse a sadiayda a maganaganan, masuoban, ken masibugan agingga nga agsabongda, kalpasan ti innem a bulan para kadagiti carnation ken tallo a bulan kadagiti pompon.”
Narigat ti Trabaho no Katibukna
No dumteng ti panagpupuros, daytat’ tiempo a dagiti babbai ti kasayaatan nga agtrabaho, a kaykayatda nga awan guantesda ken nakadaldalus ti im-imada. Saan a kabaelan dagiti makina nga ipato ti kasasaad ti panagbukar ti busel wenno ti kinalinteg dagiti ungkay, bambanag a mangikeddeng iti kalidad ti sabong.
Ilawlawag ni Judith Corredor, a taga-Facatativá: “Adda kinaanus dagiti babbai ken ti kinaannad ti panangiggemda agraman ti kapartak ken kinasigo nga isut’ kasapulan. No sumrekkami kadagiti greenhouse no parbangon,” kuna pay ni Judith, “masansan a napno ti kapanagan iti angep; mabalin a nakalamlamiis, nga uray la makaketter. Adu kadagiti babbai ti nakadalungdong. No aldaw, nabaran, no dadduma makagteng iti nasurok a 32 degrees Celsius. Narigat ti trabaho, nangnangruna no katibukna a maapurakami ken kasapulan nga ag-over-time.”
Namaris ken Nabanglo a Mensahe
Kalpasan a mapuros, maipan dagiti sabong iti espesial a siled a nalamiis ken nalawag. Ditoy, pilien ken klasipikaren ida dagiti babbai sigun iti kalidad ti panagbukar dagiti sabong ken ti kinalinteg, kapuskol, ken kaatiddog dagiti ungkay. Kalpasanna, mabungon dagiti sabong iti nasaragasag a plastik, 25 iti tunggal punggos, a nakasaganan a maipakete. Dagiti laeng kasayaatan ti mapili a mailako iti ballasiw-taaw.
Ipakete dagiti lallaki ti sabsabong iti espesial a kanalado [corrugated] a karton nga addaan nagan ti nakataraknanna—no carnation, 24 a punggos iti kada karton. Kuna ni Alejandro Quintana, a kabsat ni Benito, nga agtartrabaho iti pagipaketean: “Masapul a paspasanmi ti agtrabaho, tangay dagiti sabong ti maysa kadagiti kabiitan a maperdi kadagiti amin nga apit. Adda dua a bomba ti kompaniami a mangikkat iti nabara nga angin kadagiti karton, aggigiddan ti 112 a karton, bayat a maibomba ti nalamiis nga angin iti dua nga oras, tapno bumaba ti temperatura dagiti sabong iti sumagmamano a degree ti kinalamiisna. Kalpasanna, maserraan dagiti abut kadagiti kahon, ket maikabil dagiti sabong iti nalamiis a pagipempenan agingga a maikargada kadagiti trak a mangipan idiay eropuerto.”
Idiay El Dorado International Airport sadi Bogotá, mainspeksion dagiti sabong tangay maipan iti ballasiw-taaw ket kalpasanna maikabilda kadagiti nalamiis a pagipempenan iti sumagmamano nga oras agingga a maikarga dagiti tagilako iti dadakkel a jet nga agbiahe iti nadumaduma a pagiwarasan iti ballasiw-taaw. Iti sumagmamano laeng nga aldaw, agukradton dagitoy a sabong kadagiti pagtaengan, pagopisinaan, siled dagiti masakit, ken sadino man, a mangidanon iti namaris ken nabanglo a mensahe nga adda mangipatpateg.
Daydiay Agpayso a Mangipatpateg
Gistay iti amin a papanantayo ditoy daga, masarakantayo dagiti sabong a mangparagsak kadatayo. Masarakanda iti tapaw dagiti bambantay kadagiti igid dagiti tay-ak ti niebe ken glacier, iti kakaykaywan ken karuotan, iti igid dagiti waig ken karayan, idiay igid ti baybay, ken uray kadagiti nabara, namaga a disierto. Addan dagiti sabong nabayagen sakbay pay a nagparang ti tao ditoy daga. Pasingkedan dagiti botaniko a ‘dagiti agsabong a mula ti kangrunaan a pagbiagan ti amin nga animal ken tao. No awanda, awan dagiti animal ken tao.’
Buyogen pannakaawat nga inwaragawag ni Ari Solomon: ‘Inaramid ti Dios ti tunggal banag a naimnas iti panawenna.’ (Eclesiastes 3:11) Daytoy iramanna ti sagut ti Dios a sabsabong iti amin a nagduduma a kita ken kinapintasda. Manipud pay idi unana, pinaragsakdan ti puso dagiti ubbing ken nataengan. Kinapudnona, talaga a mangipatpateg ti Dios!
[Kahon iti panid 17]
Tapno Napapaut Dagiti Sabong
• Putden dagiti ungkay a pairay iti danum sakbay nga ikabil dagiti sabong iti plorera. Dagiti tedted ti danum a mabati iti murdong dagiti ungkay ti di mangpastrek iti angin ket iti kasta malappedan ti pannakaipauneg ti danum ken sustansia iti masanguanan.
• Adawen ti magasin a GeoMundo ti kunaen dagiti horticulturist ti Colombia a napapaut a mangpalangto kadagiti sabong ti maysa a tableta ti aspirin, sangakutsarita nga asukar, wenno bassit a cola a mailaok iti danum. Sukatan ti danum iti kada dua wenno tallo nga aldaw, nga usaren ti baro a danum a kalalainganna ti temperaturana, nupay mabalin nga usaren ti apag-anem-em a danum tapno nabibiit nga agbukar dagiti busel.
• Masansan a mapalangto dagiti medio nalaylayen a sabong babaen ti panangyuper kadagiti ungkay iti napudot a danum iti sangapulo a minuto bayat a warsian dagiti petalo iti nalamiis a danum. Iyadayoyo dagiti sabong iti pagtataudan ti pudot, pul-oy ti angin, ken iti direkta a pannakainit.