Panangmatmat iti Lubong
Ilawlawag ti Kardinal Dagiti Nasao ti Papa
Kas pasarunson ti nasao ni Pope John Paul a ti teoria ti ebolusion “ket saan laeng a teoria,” isingasing ni Cardinal O’Connor ti New York a “sabali la ketdi a kita” da Adan ken Eva, saan a lalaki ken babai. Kas naipadamag iti Daily News ti New York, kinuna ni O’Connor: ‘situtulok pay laeng ti Iglesia Katolika a mangusig kadagiti nasientipikuan a panangusig, ket pudno dayta iti kaso ti biolohikal nga ebolusion.’ Iti sermon a naited idiay St. Patrick’s Cathedral, kinuna ti kardinal: “Posible a no naparsua ti dua a tao a sarsaritaentayo kas Adan ken Eva, daytat’ sabali a kita, ket inangsan ti Dios ida iti biag, inangsanna ida iti kararua—daytat’ nasientipikuan a saludsod.” Sibabatad a kinuna ti paulo iti konserbatibo a periodiko ti Italia nga Il Giornale: “Kuna ti Papa a Mabalin a Naggaputayo Kadagiti Sunggo.”
Balakad Para iti Papa
Patien ti Italiano a Katoliko a periodista a ni Vittorio Messori a nakaad-adu ti masao dagiti miembro ti hirarkia ti moderno nga Iglesia Katolika. Isingasingna a pagbalinenda koma a ‘simple ken nabagas’ dagiti mensaheda. Iti maysa nga interbiu a naipadamag iti Adista, ti Katoliko nga ahensia ti panangipadamag, kinunana: “Ipalgak ti napardas a kalkulasion a nakapataud ti iglesia iti amin a benneg iti ad-adu a sao iti napalabas a 20 a tawen ngem iti napalabas a 20 a siglo. No ad-adu ti masao ti maysa a tao, basbassit ti maipangag. Insingasingkon ti pito-tawen a panagbalbaliw manipud iti kadawyan a ti iglesia rumbeng nga agulimek, manipud iti katulongan ti padi agingga iti Papa. . . . Amin dagitoy a simmabsabongan a palawag ken surat para iti kaaduan . . . basaek ida, ngem mano pay a sabsabali ti mangaramid iti kasta? Rumbeng nga isakripisiotay nga isubli ti nakayugalian dagiti papa sumagmamano a dekadan ti napalabas. Tallo laeng ti kaaduan idi nga iruarda a surat.”
Makapapatay a Ragsak
Lumatlatak idiay Francia ti bungee jumping, free climbing, skydiving, base jumping—dagiti isports a pagraragsakan. Inimtuod ti periodiko iti Paris a Le Monde ti sumagmamano nga eksperto no apay a nakalatlatak idiay Francia ti isports a pagraragsakan. Kinuna ni Alain Loret, direktor ti pagadalan iti pannakapataud dagiti baro nga isports, a ti maysa a rason ket dagiti kadawyan nga isports, agraman amin a makalikaguman a pagannurotan, disiplina, ken panagsanay, saandan a mayataday iti prinsipio dagiti agtutubo ita, nga ad-addan a mangipatpateg iti wayawaya ken pagraragsakan ngem iti kasapulan a disiplina. Sigun iti Pranses a sosiologo a ni David Le Breton, “ipakita ti ilalatak dagiti napeggad unay nga isports ti krisis dagiti nasayaat a prinsipio. Kinapudnona, saantay payen nga ammo no aniat’ pagbibiagantayo. Saan nga ibagbaga ti kagimongantayo a napateg ti biag. Gapuna a ti panangsapul iti ragsak . . . ti maawatanda kas wagas a pakagun-odan iti kaipapanan ti biag.” Nupay kasta, pagpegpeggaden ken pukpukawen ti umad-adu nga agtutubo ti biagda.
Nasarungkaran Manen ti Kadaanan nga Alexandria
Umuna, inyanunsio dagiti arkeologo ti pannakatakuatda iti Pharos, 2,200 ti tawennan a parola, a maysa kadagiti pito a pagsidsiddaawan ti kadaanan a lubong, iti takdang ti Alexandria, Egipto. Ita, kunada a nasarakandan “dagiti rebbek ti kadaanan a pasdek ti Alexandria iti kauneg nga agarup innem a metro [20 pie] a danum iti daya a deppaar ti kadaanan a sangladan ti Alexandria,” kuna ti The Vancouver Sun. Sigun iti Pranses nga arkeologo iti marino a ni Franck Goddio, adda iti disso dagiti rebbek ti pagtaengan ken templo ni Mark Antony ken palasio ni Cleopatra, agraman ti basehas ti arak, granito nga adigi, nasemento a kalye, ken dadduma a tedtedda ti kadaanan a siudad. Natakuatan dagiti managsirarak ti “nagpintas a sangladan a salsalakniban ti atiddog a pier a nasayaat pay laeng ti kasasaadna kalpasan ti 2,000 a tawen, ngem nalapunos iti danum,” kinuna ni Goddio. Naipanagan ti Alexandria ken ni Alexander the Great, nga idi nakitana ti nangayed a sangladan idi 332 K.K.P., inkeddengna a daytat’ agbalin a siudad. Daytat’ nagbalin a sentro ti kultura ken komersio a nangatiw iti Atenas ken Roma. Masarakan sadiay ti agdindinamag a libraria ti Alexandria. Ngem idi Edad Media, awanen ti kaaduan iti kadaanan a siudad, gapu iti ginggined ken uram ken pananglapunos ti baybay.
Kaano a Mangrugi ti Milenio?
Inton tengnga ti rabii ti Disiembre 31, 1999, adu a tattao iti intero a lubong ti mangselebrar iti panangrugi ti baro a milenio, ket maar-aramiden dagiti plano para iti nalabor a padaya. Ngem nupay “natural para iti tawen nga addaan iti kasta a kompleto a numero” tapno selebraran, kuna ti maysa a komentario manipud iti Royal Greenwich Observatory, iti Cambridge, Inglatera, “no kinaumiso ti pagsasaritaan, selebrarantayto ti maika-2,000 a tawen, wenno ti maudi a tawen ti milenio, saan a ti panangrugi ti baro a milenio.” Rumsua ti pannakariro gapu iti panagbalbaliw manipud iti K.K.P nga agbalin a K.P. nga inkeddeng ni Bede, maysa a historiador ken teologo idi maikapito a siglo, a nangikagumaan a mangaramid iti petsa dagiti pasamak a maitunos iti pannakaipasngay ni Jesus. Awan nairaman a sero a tawen, isu a maysa laeng a tawen ti nagbaetan ti umuna nga aldaw ti 1 K.K.P. ken umuna nga aldaw ti 1 K.P. Isu a mangrugi ti umuna a milenio iti umuna nga aldaw ti 1 K.P. ken agpatingga iti maudi nga aldaw ti 1000 K.P. Gapuna a nangrugi ti maikadua a milenio idi Enero 1, 1001. “Nalawag ngarud a ti panangrugi ti baro a milenio ket inton 1 Enero 2001,” kinuna dagiti managsirarak. Aniaman ti kasasaad, maibatayto ti selebrasion iti Gregorian a kalendario laeng ken saan nga iti aktual a pannakaipasngay ni Jesus, a pagaammo itan a naipasngay sumagmamano a tawen a nasaksakbay.
Di Unay Matarigagayan a Rekord
“Ti Estados Unidos ti addaan iti kaaduan a saksakit a mayakar iti sekso iti amin a narang-ay a pagilian iti lubong ket awanan iti epektibo a nasional a sistema a mangparmek iti epidemia [kuna] ti maysa a gunglo dagiti eksperto iti salun-at,” kas naipadamag iti The New York Times. Sigun iti komite ti Institute of Medicine, maysa a sanga ti National Academy of Sciences, ti nagadu a sakit a mayakar iti sekso nga addan kadagiti Americano ket malapdan ngem agtultuloy a mangpataud kadagiti nakaro a parikut iti salun-at, kas iti kanser, ket rinibu ti matmatay iti kada tawen. Kalpasan ti 18-bulan a panagadal, natakuatan ti 16-miembro a komite nga iti kada $43 a nabusbos iti panangagas ken dadduma a gastos, $1 laeng ti nabusbos a panglapped iti saksakit. Kuna ti reportda a kakapat ti mapattapatta a 12 milion a baro a kaso iti kada tawen iramanna dagiti agtutubo. No saan a maagasan, dagiti sakit—a pakairamanan ti herpes, hepatitis B, chlamydia, gonorrhea, ken syphilis—makapalupes, mangpataud iti depekto ti panagpasngay, pannakaalis, kanser, ken ipapatay. Malaksid iti gastos ti iyakar ti sekso nga HIV, ti virus a mangpataud iti AIDS, dagitoy a saksakit ti manglugi iti nasion iti agarup $10 bilion iti kada tawen.
Panangsapul iti Di Namulitan nga Antarctic
Agpapan pay iti temperatura no kalgaw a 14 laeng a degree Fahrenheit, nagdoble ti bilang dagiti sangaili ti Antarctica iti napalabas a sangapulo a tawen. Sangapulo a ribu a tattao ti nagpalista kadagiti bakasion nga aggatad iti $9,000 tapno makita daytoy murdong ti abagatan a kontinente agraman dagiti penguin, seal, ken ti nakaskasdaaw a lima milion milia kuadrado a yelo a napintas ti buyana. Ngem nadaras dagitoy natured a biahero nga agreklamo iti rebbek nga imbati dagiti nasion nga agtartrabaho sadiay—dagiti abandonado a kalapaw, dram ti krudo ken gasolina, basura, ken uray dagiti naibasuran a computer, kuna ti The Independent ti London. Kuna ni Dr. Bernard Stonehouse, ti Scott Polar Institute, idiay Cambridge, Inglatera, a nangipablaak iti umuna a pagsurotan ti panagbiahe iti lugar, maipapan kadagitoy a mangmulit: “Talaga a dida man la naseknan idi a mangisinup, ngem ita matignaydan a maseknan. Agrekreklamo dagiti turista ken bisita a dida nagbayad tapno buyaen ti maysa a pagtambakan iti basura.”
Abaken Dagiti Loteria ti Simbaan
Ad-adu ti busbosen dagiti Americano iti loteria ngem ti ikontribusionda iti simbaanda, kuna ti Associated Baptist Press. Kas naipadamag iti Christian Century, ipakita ti panamagdilig kadagiti bilang manipud iti report ti Census Bureau ti E.U. ken ti Yearbook of American and Canadian Churches nga idi 1994, nakabusbos dagiti Americano iti $26.6 a bilion iti loteria ti gobierno ngem nagkontribusionda laeng iti $19.6 bilion iti simbaanda.
Saan a Para Lamok
Saan nga agkurri iti lamok dagiti bug zapper, dagidiay de-koriente nga alikamen nga agbitbitin iti ruar a mangatrakar kadagiti insekto no rabii ken nauni a mangpapatay kadakuada. “Talaga nga awan serserbi dagitoy nga alikamen,” kuna ni George B. Craig, Jr., maysa a propesor iti entomology. Saan a maatrakar ti kaaduan a lamok iti lawag ken no agsawarda maipaay iti kanenda, dagiti kabaian—nga isuda ti kumagat—ti mangsapsapul iti ammonia, carbon dioxide, bara, ken dadduma a rummuar iti kudil a di maipaay dagiti bug zapper. Tangay dida masarakan dagitoy, pumanawda. Malaksid pay, ti panangpadas a mangpapatay iti lamok babaen kadagiti zapper ket kas iti “panangpadpadas a mangdalus iti baybay babaen iti kutsarita,” kuna ni Dr. Craig. Makapataud ti kabaian a lamok iti nasurok nga 60,000 a kabaian iti sumagmamano laeng a bulan. Impakita ti tallo-bulan a panagadal nga iti ordinario a rabii, kabaian a lamok ti 3 porsiento laeng kadagiti insekto a pinatay dagiti zapper. Kuna ni Craig a dagiti zapper, “rumbeng a mailako iti paset ti tiendaan a paglakuan iti pagpalpaliwaan iti balay, saan nga iti panghardin.”