Ti Panangsapulmi iti Kinahustisia
KAS INSALAYSAY NI ANTONIO VILLA
Idi 1836, amin a taga Texas a mangidepdepensa iti Alamo—nga agarup 200 ti bilangda—ti pinapatay ti armada ti Mexico a buklen ti agarup 4,000 a lallaki. Kalpasanna, nausar ti ikkis ti gubat a “Laglagipenyo ti Alamo” a mangrubrob iti laban para iti wayawaya, a nagun-odan idi arinunos daydi a tawen. Idi 1845, nagbalin a paset ti Estados Unidos ti dati a paset ti Mexico, ket nasarakan dagiti Mexicano ti bagbagida iti nauyong a teritoria. Dagiti pagdudumaan ti puli ket malaglagip pay laeng.
NAIPASNGAYAK idi 1937 iti asideg ti San Antonio, Texas, nga ayan ti Alamo. Kadagidi nga aldaw, dagiti pagdigusan, paginuman, ken dadduma a pasilidad a para iti publiko ti namarkaan iti “Puraw Laeng” ken “Dagiti Sabsabali.” Dagus a naammuak a “Dagiti Sabsabali” iramandakami a Mexicano.
No agbuyaak iti sine, mapalubosan dagiti Mexicano ken nangisit nga agtugaw iti balkonahe laeng, saan nga iti kangrunaan nga auditorium. Adu a restawran ken negosio ti saan nga agserbi kadagiti Mexicano. Naminsan, idi napan ni baketko a Velia ken ni adingna iti maysa a beauty shop, awan man la ti as-asin a kinuna dagiti makinkukua: “Saanmi nga awaten dagiti Mexicana ditoy.” Basta kinatawaanda la ida agingga a nabainan a pimmanaw da Velia ken ni adingna.
Dagiti puraw a lallaki—kadawyanna no nakainumdan—pasaray mangsapulda kadagiti Mexicana, nga ibilangda a siguden nga imoral. Pampanunotek, ‘Dida ipausar dagiti pagdigusan wenno paginuman kadakami, ngem makidennada met kadagiti Mexicana.’ Idi damo, dagitoy a panangilupitlupit ti nangupay ken namagbalin kaniak a nakarit idi agangay.
Dagiti Parikut Kadagiti Simbaan
Ti kinamanaginsisingpet ti relihion ti lallalo pay a kinagurak. Adda bukod a simbaan dagiti puraw, nangisit, ken Mexicano. Idi agsagsaganaak para iti damo a Komunionko kas Katoliko, inyawatannak ti padi iti sumagmamano a sobre a napetsaanen tapno itedko ken ni tatangko. Rumbeng nga isublimi ti maysa a sobre iti kada lawas a napakuyogan iti kontribusion. Di nagbayag kalpasanna, imbaga kaniak ti padi: “Nasaysayaat no ibagam ken ni tatangmo a saan a makagkagteng ditoy dagidiay a sobre.” Diak pulos malipatan dagiti makaunget a sasao ni tatang kaniak: “Interesadoda laeng iti—kuarta!”
Kadawyanna, adda dagiti eskandalo a nangitaray kano dagiti manangaskasaba iti babbai kadagiti kongregasionda. Dagiti kapadasan a kas kadagidiay maulit-ulit a pangikunaak iti: “Dua laeng ti panggep ti relihion—alaenna ti kuartam wenno ti asawam.” Isu a no sumarungkar idi dagiti Saksi ni Jehova, papanawek ida sa kunaek: “No kayatko ti relihion, siak a mismo ti mangsapul iti dayta.”
Ti Militar ken Panagasawa
Idi 1955, nagserbiak iti U.S. Air Force, a nangnamnamaak a no lalaingek ti trabahok, magun-odak ti panagraem a naipaidam kaniak gapu iti kina-Mexicanok. Babaen iti panagreggetko, nagun-odak ti pannakabigbig, a nakaitudingak idi agangay kas manangaywan iti quality control. Inraman daytoy ti pannakatingiting ti dadduma a departamento ti serbisio ti armada.
Idi 1959, inkallaysak ni Velia. Siguden a relihiosa ni Velia. Ngem naupay iti nadumaduma a simbaan a nakimisaanna. Maysa nga aldaw idi 1960, idi malmaldaang unay, inkararagna: “Pangngaasim, O Dios, no addaka, ipakaammom kadi. Kayatka a maammuan.” Iti dayta met la nga aldaw, adda immay a maysa kadagiti Saksi ni Jehova iti balaymi idiay Petaluma, California.
Di nagbayag, nupay kasta, din nakasarita ni Velia dagiti Saksi gapu iti panagbalbaliw ti nakaidestinuak kas militar. Idi laengen 1966 a kaaddak idiay Vietnam a nakiadal manen iti Biblia kadakuada idiay Seminole, Texas. Idi nagawidak manipud Vietnam idi kattapog ti simmaganad a tawen, naldaangak idi naammuak a makipagad-adal iti Biblia kadagiti Saksi.
Ti Nainget nga Ibubusorko
Patiek a ti relihion ti mangallilaw ken mangupayto laeng ken ni Velia. Isu a nakipagadal ken dimngegak tapno adda gundawayko a mangibutaktak iti kabassitan a madlawko a kinamanaginsisingpet. Idi kinuna ti babai a neutral dagiti Saksi no iti politika, simmampitawak: “Aniat’ trabaho ni lakaymo?”
“Agmulmula iti kapas,” kinunana.
“Ha!” silalastog a kinunak. “Naaramid manipud kapas ti uniporme dagiti militar. No kasta, supsuportaranyo dagiti gubat!” Ngimmato ti timekko ken din nainkalintegan dagiti imbagbagak.
Nupay adayo ti baro a nakaidestinuak kas militar idi Hunio 1967 idiay Minot, North Dakota, dagiti Saksi sadiay simmarungkarda ken ni Velia ken inyadalanda manen iti Biblia. Nangrugiak a bimmusor iti inuubingan a pamay-an. Igagarak ti sumangpet iti oras ti panagadal sa panalbaagek dagiti ridaw, agtabbugaak iti agdan, ibarsakko dagiti sapatosko iti suelo, ken mamin-aduk nga i-flush ti inidoro.
Ni Velia ket naalumamay nga agsasao ken natulnog nga asawa a pulos a di mangaramid iti aniaman nga awan pammalubosko. Nupay medio masuronak a namalubos iti panagadalna iti Biblia, ammona a dakdakkelen a parikut no tumabuno kadagiti gimong dagiti Saksi. No maidagadag nga aramidenna dayta, kanayon a sumungbat iti: “Nasaysayaat laengen no saan. Diak kayat a makaunget ni Tony.”
Nupay kasta, maysa nga aldaw nabasa ni Velia iti Biblia: “Dikay koma pagleddaangen ti nasantuan nga espiritu ti Dios.” (Efeso 4:30) “Aniat’ kaipapanan dayta?” dinamagna. Inlawlawag ti Saksi a mangyad-adal: “Bueno, ti nasantuan nga espiritu ti Dios ti nangipaltiing iti pannakaisurat ti Biblia. Isu a no ditay suroten ti kunaen ti Biblia, pagledleddaangentayo ti nasantuan nga espiritu ti Dios. Kas pagarigan, daddumat’ di makigimong, uray no ammoda a kunaen ti Sao ti Dios a rumbeng a makigimongtayo.” (Hebreo 10:24, 25) Daydi lat’ kasapulan ti napakumbaba a puso ni Velia. Manipud idin, makigimgimongen agpapan pay iti ibubusorko.
Agsaoak no kua iti makapasair: “Pimmanawka a dimo man la insagana ti pangrabiik iti lamisaan?” Dagus a nasursuro ni Velia a kanayon nga ipapudot ken isaganana ti pangrabiik. Isu a nangusarak iti dadduma a pambar: “Dinakam ay-ayaten nga agaama. Baybay-annakamin gapu kadagidiay a gimong.” Wenno no padaksek ti pammati dagiti Saksi ket siaalumamay nga ikagumaan ni Velia nga idepensa dagitoy, usarek ti boconak—“kinangiwatko”—nga awagak nga awan panagraemna, di natulnog a bocona.
Kaskasdi a tinabunuan ni Velia dagiti gimong a masansan a pumanaw nga agsangsangit gapu iti abusado a panagsasaok. Ngem adda sumagmamano a prinsipio a sursurotek. Pulos a diak kinabil ni baketko wenno pinanggep a panawan gapu iti baro a pammati a nasarakanna. Ngem ti talaga a pakadanagak di la ket ta adda guapo kadagidiay a gimong a nalabit nga aginteres kenkuana. Sangkapanunotko pay laeng a no relihion ti pagsasaritaan, ‘Interesadoda iti kuarta wenno asawa.’ Masansan nga agreklamoak no agrubrubbuat ni Velia a mapan makigimong: “Agpappapintaska para iti sabali ngem dika pulos agpappapintas para kaniak.” Isu nga idi damo nga inkeddengko ti makigimong, kinunak: “Mapanak—ngem tapno paliiwenka laeng!”
Nupay kasta, ti agpayso a panggepko ket tapno mangsapul iti pangpadaksak kadagiti Saksi. Iti maysa kadagiti damo a gimong a tinabunuak, naipalawag maipapan iti pannakiasawa ‘laeng iti Apo.’ (1 Corinto 7:39) Idi nakaawidkamin, nasakit ti nakemko a nagreklamo: “Makitam! Agpapadada met la amin—mangidumdumada iti saanda a kapammatian.” Sieemma a kinuna ni Velia: “Ngem saan nga isuda ti nagkuna, daytat’ ibagbaga ti Biblia.” Dagus nga immingarak babaen ti panangdanogko iti diding sa inriawko: “Kaslaka manen bocona!” Kinaagpaysona, masuronak agsipud ta ammok nga isut’ umiso.
Intultuloyko ti nakigimong ken nagbasa iti literatura dagiti Saksi, ngem ti panggepko ket padasen ti mangsapul iti pamilawak iti dayta. Nagkomentoak payen kadagiti gimong—ngem tapno ipakitak laeng kadagiti tattao a saanak a “nengneng a Mexicano.”
Nabirokak met Laengen ti Kinahustisia
Idi 1971, ti karerak iti militar ti nangidestino kadakami idiay Arkansas. Intultuloyko ti nakigimong a kadua ni Velia, nga idi Disiembre 1969 ket nabautisaranen kas simbolo ti dedikasionna ken ni Jehova. Diakon binusor, ngem diak pulos nagpayadal iti Biblia. Dakkel ti rimmang-ayan ti pannakaammok kas resulta ti panagbasbasak iti literatura ti Biblia. Ngem, pannakaammo laeng dayta—bunga ti tarigagayko nga agbalin a kalaingan iti aniaman nga aramidek. Nupay kasta, ti pannakitimpuyogko kadagiti Saksi ni Jehova ti in-inut a nangtukay iti pusok.
Kas pagarigan, napaliiwko a makipaspaset dagiti nangisit iti panangisuro iti gimgimong ti kongregasion. Ngem idi damo, kinunak iti bagik, ‘Wen, ar-aramidenda laeng dayta iti uneg ti paggigimongan.’ Idi tinabunuanmi ti kombension iti dakkel nga istadium ti baseball, nupay kasta, nasdaawak a nakakita nga adda met dagiti nangisit nga addaan paset iti programa. Masapul a bigbigek a di mangidumduma dagiti Saksi. Al-alagadenda ti pudno a kinahustisia.
Naapresiarko met nga adda pudno nga ayat dagiti Saksi ni Jehova iti maysa ken maysa. (Juan 13:34, 35) Ket idi nakipagtrabahoak iti pannakaibangon ti Kingdom Hall-da, mapaliiwko nga ordinarioda laeng a tattao. Nakitak ida a mabannog, agkamali, ken medio agsisinnungbat no dakes ti mapasamak kadagiti bambanag. Imbes nga immikayak gapu kadagitoy a kinaimperpekto, nataltalged ti riknak no kaduak ida. Nalabit naamirisko nga adda namnamak agpapan pay iti adu a pagkamkamaliak.
Natukay met Laengen ti Pusok
Idi 1973 ti damo a nakaamirisak a rumusrusingen ti pannakirelasionko ken ni Jehova, idi nga inlawlawag Ti Pagwanawanan a ti panagsigarilio ‘makatulaw iti lasag’ ken basol a pakailaksidan. (2 Corinto 7:1) Agsigsigarilioak idi iti maysa agingga iti dua a kaha iti kada aldaw. Namin-adun a pinadasko nga isardeng ngem diak nabaelan. Ita, nupay kasta, no makasigsigarilioak, agkararagak a siuulimek ken ni Jehova tapno tulongannak a mangisardeng iti narugit a bisio. Iti nakasdaawan ti amin, pulos a diak nagsigarilion.
Nagretiroak iti militar idi Hulio 1, 1975. Naamirisko a no kayatko nga aramiden ti isursuro ti Biblia, rumbeng nga idedikarko ti biagko ken ni Jehova. Pulos a diak pay inadal a mismo ti Biblia, isu a talaga a nakigtot dagiti panglakayen iti kongregasion idi Hunio 1975 nga imbagak kadakuada a kayatkon ti agpabautisar apaman nga agpatinggan ti karerak iti militar. Inlawlawagda a rumbeng a matungpalko pay laeng ti bilin ni Jesus a makiraman iti trabaho a panangasaba. (Mateo 28:19, 20) Inaramidko daytoy iti umuna a Sabado ti Hulio. Iti dayta met la nga aldaw, napanak iti maysa a panglakayen ket sinungbatak dagiti saludsod iti Biblia a maikalikagum kadagiti kandidato iti bautismo. Tallo a lawas kalpasanna, nabautisaranak.
Idi nakitadak a nagpabautisar, dagiti tallo nga annakmi—da Vito, Venelda, ken Veronica—sipapartak a rimmang-ayda iti naespirituan. Iti unos ti simmaganad a dua a tawen, nabautisaran ti dua nga in-inauna, a sinaruno ti buridek uppat a tawen kalpasanna. No makisarsaritaak iti tattao a makaammo iti kinapudno ti Biblia ngem dida mangaramid iti aniaman maipapan iti dayta, masansan nga ibagak kadakuada dagiti ibunga ti dida panagtignay. Ibagak kadakuada nga uray di ibaga dagiti annakda dayta, pampanunotenda, ‘No ti kinapudno saan unay a napateg ken ni Amang, saan met ngarud a napateg kaniak.’
Iseserrek iti Amin-Tiempo a Ministerio
Nangrugi ti pamiliami iti amin-tiempo a ministerio kas payunir idiay Marshall, Arkansas. Nangrugikam ken ni Velia idi 1979, ket nakikadua dagiti annakmi kabayatan ti tawtawen a nagturpos tunggal maysa iti high school.
Idi kattapog ti dekada ti 1980, nadamagmi a mawaw iti pannakaammo ti Biblia dagiti umili ti Ecuador, Abagatan nga America, ket inaramidmi a kalat ti umakar sadiay. Idi 1989, dadakkelen dagiti annakmi ket kabaelandan nga aywanan ti bagbagida. Isu nga iti dayta a tawen, simmarungkarkami idiay Ecuador tapno “agsimisim iti daga.”—Idiligyo iti Numeros 13:1, 2.
Simmangpetkami idi Abril 1990 idiay Ecuador, ti baro a taengmi. Tangay limitado ti makukuartami—ti pensionko iti kinamilitar ti pagbibiagmi idi—masapul nga ibadyetmi a naimbag ti pondomi. Ngem ad-adu ti rag-o ti amin-tiempo a ministerio iti daytoy nabunga iti naespirituan a teritoria ngem iti aniaman a pinansial nga insakripisiomi. Idi damo, nagtrabahokami iti sangladan a siudad ti Manta, a sadiay tunggal maysa kadakami ti nakaidaulo iti agarup 10 agingga iti 12 a panagadal iti Biblia iti linawas. Kalpasanna, idi 1992, nangrugiak a nagserbi kas agdaldaliasat a manangaywan, a kaduak ni baketko. Sinarungkaranmi ti nadumaduma a kongregasion iti kada lawas.
Inton Naan-anayen nga Adda Kinahustisia
No lagipenmi, makitami ken ni Velia a dagiti panangilupitlupit a napasaranmi idi dumakdakkelkami ti tumultulong itan kadakami iti ministeriomi. Nangnangruna a pagannadanmi a pulos a di tagibassiten ti asinoman a mabalin a napangpanglaw wenno saan unay a nakaadal ngem kadakami wenno iti asinoman a naiduma ti pulina ngem dakami. Makitami met nga adu kadagiti Kristiano a kakabsatmi ti makapaspasar kadagiti panangilupitlupit ti kagimongan a nakarkaro ngem dagiti napasaranmi. Ngem saanda nga agrekreklamo. Kanayon a matmatmatanda ti sumungsungad a Pagarian ti Dios, ket daytat’ nasursuromi nga aramiden. Nabayagen nga insardengmi a sapulen ti kinahustisia iti daytoy a sistema; ngem ketdi, us-usarenmi ti biagmi a mangisuro kadagiti tattao maipapan iti kakaisuna a solusion ti panangilupitlupit, ti Pagarian ti Dios.—Mateo 24:14.
Naamirismi met a dagidiay a sensitibo unay kadagiti panangilupitlupit ti rumbeng nga agannad a dida koma namnamaen ti naan-anay a kinahustisia iti ili ti Dios. Ngamin, imperpektotay amin ken agannayas nga agaramid iti dakes. (Roma 7:18-20) Ngem, sipupudno a maikunami a nasarakanmin ti naayat, agsasabali ti nasionalidadna a timpuyog dagiti agkakabsat a mangikagkagumaan a mangaramid iti naimbag iti amin a kabaelanda. Inanamaenmi a kas iti ili ti Dios iti sadinoman, sumrekkaminto iti baro a lubong ti Dios a pagtaenganton ti kinalinteg.—2 Pedro 3:13.
[Blurb iti panid 20]
Dagus nga umingarak idi babaen ti panangdanogko iti diding
[Ladawan iti panid 21]
Dakami ken ni Velia idi addaak iti air force
[Ladawan iti panid 23]
Dakami ken ni Velia idi 1996