Ti Panangmatmat ti Biblia
Agtunos Kadi ti Siensia ken ti Biblia?
MANIPUD kadagiti eroplano ken bomba atomika agingga kadagiti selula a kontrolen ti genetic engineering ken ti cloning dagiti karnero, ti maika-20 a siglotayo ket tiempo a dinominaranen ti siensia. Dagiti sientipiko naipandan ti tao idiay bulan, naikkatdan ti burtong, nabaliwandan ti agrikultura, ken nakaipaaydan iti antemano, sangalubongan a komunikasion iti binilion. Isu met la gayam a no agsao dagiti sientipiko, dumngeg dagiti tattao. Ngem ania met, no adda man, ti makuna dagiti sientipiko maipapan iti Biblia? Ket ania met ngay ti ibagbaga ti Biblia kadatayo maipapan iti siensia?
Dagiti aya Milagro ket di Nasientipikuan?
“Patien dagiti nasientipikuan ti panunotda a tattao ti panagnaig ti ‘puon-ken-gapu.’ Patienda nga adda naan-anay a pakaigapuan iti amin,” kuna ti maysa a moderno nga encyclopedia. Patien met dagiti estudiante iti Biblia dagiti naipasdeken a nasientipikuan a prinsipio. Nupay kasta, mabigbigda, a masansan a sarsaritaen ti Biblia dagiti napasamak a milagro a di mailawlawag ti siensia sigun iti agdama a pannakaammo. Dagiti pagarigan ket ti panagintek ti init idi panawen ni Josue ken ti pannagna ni Jesus iti rabaw ti danum. (Josue 10:12, 13; Mateo 14:23-34) Nupay kasta, napasamak dagitoy a milagro gapu iti pannakabalin ti Dios a nagtignay idi iti supernatural a pamay-an.
Napateg daytoy a banag. No kinuna ti Biblia a mabalin idi a magna dagiti tattao iti rabaw ti danum nga awan man la ti tulong ti Dios wenno masinga ti agparang a panagtignay ti init iti langit nga awan gapgapuna, kasla maikontra dayta kadagiti nasientipikuan a kinapudno. Nupay kasta, no ipagapuna dagita a pasamak iti pannakabalin ti Dios, ngarud, imbes a kontraenna ti siensia, mangiruangan ketdi dayta iti kasasaad a di pay laeng maawatan ti siensia.
Kontraen Kadi ti Biblia ti Siensia?
Iti kasumbangirna, kasano ngay dagiti pasamak iti Biblia a salaysayenda ti kadawyan a kabibiag ti tattao wenno ti ipapatay dagiti mula, animal, wenno natural a pasamak? Makapainteres ta awan mapaneknekan a pagarigan a konkontraen ti Biblia dagiti pagaammon a nasientipikuan a kinapudno kadagita a kaso no konteksto dagiti salaysay ti pagsasaritaan.
Kas pagarigan, masansan nga usaren ti Biblia ti naidaniw a lenguahe a mangyebkas iti kapanunotan ti tattao a nagbiag rinibribun a tawen ti napalabas. Idi saritaen ti libro ni Job ti panangbatil ni Jehova wenno panangiwarasna iti tangatang “a napigsa a kas iti sinukog a sarming,” nalawag a deskribirenna ti tangatang kas sarming a metal a mangiruar iti lawag. (Job 37:18) Ti ilustrasion di rumbeng a matmatan a literal, a kas iti literal a saanmo a pannakakita iti ilustrasion maipapan iti daga nga addaan “pamuon” wenno “bato a pasuli.”—Job 38:4-7.
Napateg daytoy agsipud ta adu a komentarista literal nga impaulogda dagita nga ilustrasion. (Kitaenyo ti 2 Samuel 22:8; Salmo 78:23, 24.) Ipapanda nga isursuro ti Biblia ti kas kadagiti sumaganad, a naadaw iti The Anchor Bible Dictionary.
“Ti daga a pagtataengan ti sangatauan maipagarup a nagtimbukel, solido a banag, nalabit maysa a patad a timbukel, a tumtumpaw iti awan patinggana a tangatang a danum. Ti kaabay daytoy a makimbaba a bagi ti danum ket ti maikadua a bagi ti danum, nga awan met laeng ti patinggana, iti tangatang, a pagayusan ti danum babaen iti porma a tudo babaen kadagiti abut ken kalasugan a sumarut iti nailangitan a tangke. Nakaintek ti bulan, init, ken dadduma a silaw iti langit iti nagkurba nga estruktura a nagarko iti ngatuen ti daga. Daytoy nga estruktura isut’ pamiliar a ‘tangatang’ (rāqîa‛) sigun iti deskripsion dagiti papadi.”
Daytoy a deskripsion nalawag a di maitunos iti moderno a siensia. Ngem nainkalintegan kadi daytoy a panangusig iti isursuro ti Biblia maipapan iti langlangit? Pulos a saan. Kuna ti The International Standard Bible Encyclopaedia a dagita a deskripsion maipapan iti uniberso dagiti Hebreo “kinapudnona ad-adda a naibasarda kadagiti ideya a nagraira idi idiay Europa kabayatan ti Nariribuk a Panawen imbes nga iti aniaman nga aktual a salaysay ti D[aan a] T[ulag].” Nagtaudan dagidiay nga ideya kadagidi Edad Media? Kas ilawlawag ni David C. Lindberg iti The Beginnings of Western Science, ad-adda a naibasarda iti kosmolohia ti kadaanan a Griego a pilosopo a ni Aristotle, a dagiti gapuananna ti nakaibasaran ti adu a naisuro idi Edad Media.
Awan serserbi ken makariro no impaisalaysay ti Dios ti Biblia iti lenguahe a makaallukoy iti maika-20 a siglo a sientipiko. Imbes a nasientipikuan a pormula, aglaon ti Biblia iti adu a nabiag nga ilustrasion a naadaw iti inaldaw a kabibiag ti tattao nga immun-una a nangisurat kadakuada—deskripsion a mangim-impluensia pay laeng agingga ita.—Job 38:8-38; Isaias 40:12-23.
Pannakaammo Manipud Nangatngato a Gubuayan
Ngem makapainteres ta dadduma a reperensia iti Biblia agparang nga ipasimudaagda ti nasientipikuan a pannakaammo a di ammo dagiti tattao nga agbibiag idi. Deskribiren ni Job ti Dios a “yukradna ti amianan iti rabaw ti awan nagyan, ket ibitinna ti daga iti rabaw ti awan.” (Job 26:7) Ti ideya a ti daga nakabitin “iti awan” naiduma unay kadagiti sariugma ti kaaduan a tattao idi unana, a kunada a naiparabaw kano dayta kadagiti elepante wenno pawikan ti baybay. Aglaon ti Linteg Mosaico kadagiti pagannurotan iti kinadalus nga ad-adelantado nga amang ngem iti medikal a pannakaammo idi a tiempo. Sigurado a nangispal iti biag ti adu nga Israelita dagiti pagannurotan a maikuarantina ti tattao a maatap nga agkukutel ken ti pannakaiparit a masagid ti bangkay. (Levitico 13; Numeros 19:11-16) Kas nalawag a naggidiatanna, nadeskribir ti panangagas idi dagiti Asiriano kas “naglalaok a relihion, panagipadles, ken panamati kadagiti demonio” agraman panangagas babaen iti takki ti aso ken isbo ti tao.
Kas mabalin a namnamaen ti tao iti libro nga impaltiing ti Namarsua, aglaon ti Biblia kadagiti umiso a nasientipikuan nga impormasion a nalawag nga ad-adelantado, nupay pulos a di bin-ig a nasientipikuan a panangilawlawag a mabalin nga awan kaes-eskanna wenno makariro kadagiti nagkauna a tattao. Awan linaon ti Biblia a mangkontra kadagiti pagaammon a nasientipikuan a kinapudno. Iti kasumbangirna, aglaon ti Biblia iti adu a kumontra kadagiti awan pruebana a teoria, kas iti teoria ti ebolusion.
[Blurb iti panid 27]
Ti komento ni Job a ti daga ‘naibitin iti rabaw ti awan’ ipasimudaagna ti pannakaammo a di pay idi ammo dagiti kasadarna
[Picture Credit Line iti panid 26]
NASA