Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Kanayon a Basolko?

“Adda allergy ni tatangko ken kasapulan a makipagtrabaho kadagiti mannigarilio. No agawid, no dadduma makaunget unay. Adda bambanag a mapukawna sa ipabasolna kaniak. No ibagak nga isut’ nakapukaw iti dayta, makapungtot sa ibagana a diak a rumbeng korkorehiren.”​—Maysa a balasitang.

MARIKNAM kadi sagpaminsan a sika ti kanayon a paglangdetan ti pamiliam? Sika kadi ti pagidas-alanda no adda aniaman a dakes a mapasamak? Kasla kastat’ mapaspasamak iti 14 ti tawenna a ni Joy. Agsolsolot’ nagannak ti pamiliana ket masansan nga aywananna dagiti addina. “No umulogakon, rugiandan ti agapa,” ireklamo ni Joy. “Agtigtignayda a nengneng ken awan nakemna, ngem no agawiden ni Tatang, siak ti bugkawanna agsipud ta awanak sadiay a manganawa kadakuada.”

No dagiti dadakkelmo awagandaka a napanuynoyan, sadut, wenno iresponsable wenno dadduma a birngas a kaslattay awanen ti pamalbaliwam, no dadduma, kaslattay kanayon a namnamaenda nga agkamalika. Ti pamilia ni Ramon ti mangawag kenkuana nga aleng-aleng a propesor​—birngas a pagsakitan unay ti nakemna. Mabalin a pagsakitan met ti nakemmo ti birngas wenno awag a mangipaganetget kadagiti pakapilawam, uray pay no nadungngo ti pannakaisawangna. Imbes a manggutugot kenka a rumang-ay, ti negatibo nga awag ti ad-adda a mangipaganetget iti rikna a sika ti kanayon a pagidas-alanda.

Ti pammabasol ket nangnangruna a nasakit no kasla daytat’ gapu iti paboritismo. “Siak ti agtengnga nga anak,” kuna ti maysa a tin-edyer nga agnagan Frankie, “ket kanayon a siak ti malangdet.” Kaslattay kanayon nga inosente dagiti kakabsatmo ngem sika ti mapabasol no tumaud pay la ti gulo.

No Apay Agidas-al Dagiti Nagannak

Siempre, normal laeng kadagiti nagannak a korehiren dagiti annakda no agkamalida. Ngamin, ti nasayaat, positibo a panangkorehir ti maysa kadagiti pamay-an a panangisuro dagiti managbuteng-Dios a nagannak tapno mapadakkelda ti annakda “iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.” (Efeso 6:4) Ngem no dadduma, uray dagiti kasasayaatan a nagannak, agunget wenno sidadarasudos nga agkonklusionda iti di umiso. Lagipenyo ti napasamak idi ubing pay ni Jesus. Iti daytoy a kasasaad, mapukpukaw idi ni Jesus. Ta gayam, adda idiay templo ti Dios a makisarsarita maipapan iti Biblia. Uray kasta, idi nasarakan dagiti dadakkelna, inyimtuod ni nanangna: “Anak, apay a kastoy ti panangtratom kadakami? Adtoy ni amam ken siak a mariribukan ti panunotna sinapsapuldaka.”​—Lucas 2:48.

Tangay perpekto ni Jesus, awan pagamkan nga agtignay a delingkuente. Ngem kas iti amin a naayat a nagannak, narikna ni inana a sungsungbatanna ti anakna ket nakaunget, nalabit a nagamkanna nga agpeggad ti nasayaat a kasasaadna. Umasping iti dayta, mabalin nga agunget dagiti dadakkelmo no dadduma, saan a gapu ta nakas-ang wenno naulpitda, no di ket gapu ta talaga a maseknanda kenka.

Bigbigem met nga agbibiagtay ngaminen iti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1) Gapu ta mangmangged ken as-asikasuenda ti agpaay iti pagtaenganyo, makumikom dagiti dadakkelmo, ket makaapektar daytoy iti panangtratoda kenka. (Idiligmo ti Eclesiastes 7:7.) Napaliiw ti maysa a mental-health worker: “Iti dadduma a pamilia, no adda krisis, mapukaw dagiti nagannak ti panagteppelda ket sidadarasudos nga agdesisionda uray pay no gagangay a nainkalinteganda a tattao.”

Mabalin a dagiti annakda ti ad-adda a pangipeksaan dagiti agsolsolo a nagannak iti pakaupayanda, agsipud ta awan asawada a pangisaritaanda iti bambanag. Agpayso a di makaparagsak ti agbalin a pagyebkasan iti pannakapaay ti naganak. Kuna ti 17 ti tawenna a ni Lucy: “No adda inaramidko ket rumbeng a madusaak, okay laeng. Ngem no madusaak gapu ta napudot ti ulo ni nanang, di nainkalintegan dayta.”

Ti paboritismo ti sabali pay a banag. Nupay masansan a dungdungnguen ti naganak amin nga annakna, gagangay a nadekdekket iti maysa nga anak.a (Idiligmo ti Genesis 37:3.) Nasakit no mariknam a saandaka unay nga ay-ayaten kas anak. Ngem no kasla saan a maikankano dagiti kasapulam wenno masansan a pagidas-alandaka kadagiti inaramid dagiti kakabsatmo, sigurado nga agsakit ti nakemmo. “Adda adingko a ni Darren,” kuna ti agtutubo a ni Roxanne. “Isut’ anghel para ken ni Nanang. . . . Kanayon a pagidas-alannak, ngem ni Darren pulos a saan.”

Dagiti Nariribuk a Pamilia

Kadagiti nasayaat a pamilia, mabalin a manmano a rumsua ti di nainkalintegan a panagidas-al. Ngem kadagiti nariribuk a pamilia, mabalin a nakayugalianen dagiti nagannak ti agipabasol, mangpabain, ken mangtagibassit. No dadduma ti panagidas-al mapakuyogan pay ketdi iti “makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao.”​—Efeso 4:31.

Mapabasol kadi ti agtutubo iti kasta a panagpungtot ti nagannak? Agpayso a “liday” ti naganak ti nasukir nga anak. (Proverbio 17:25) Nupay kasta, dagiti nagannak ti nangikunaan ti Biblia: “Dikay rurruroden [iti literal, “gargarien nga agpungtot”] dagiti annakyo.” (Efeso 6:4) Kas kadagiti amin a Kristiano, masapul a kanayon nga agteppel ti naganak, “nga itultuloyna a medmedan ti bagina iti sidong ti dakes.” (2 Timoteo 2:24) Isu a no ti naganak din makapagteppel, saan a mabalin nga idas-alna dayta iti pagkurkurangan ti anakna.

Ti panagbassawang mabalin a pammaneknek dayta a ti naganak ket marirriribukan, malmaldaang, wenno bassit ti panagraemna iti bagina. Mabalin met nga ipamatmatna dagiti parikut kas iti nariribuk a panagasawa wenno alkoholismo. Sigun iti maysa a gubuayan, ti annak dagiti adikto a nagannak masansan a mapaglangdetan. “Awan aramidenda nga umiso. Maawaganda iti ‘nengneng,’ ‘dakes,’ ‘agum,’ ken dadduma pay. Iturong ngarud dagiti miembro iti pamilia ti atensionda iti dayta nga anak (wenno annak) kas ti mabigbig a ‘parikut’ ken didan iturong iti atensionda kadagiti mismo a dakes a rikna ken parikutda.”

Panangtaming iti Di Nainkalintegan a Panagidas-al

Insurat ni Dr. Kathleen McCoy: “Ti panangbirngas, panangtagibassit ken panangbabalaw iti personalidad ti ubing . . . mabalin a mangpababa iti panagraem ti agtutubo iti bagina, mangpaleddaang ken di makikomunikar.” Wenno kas kunaen ti Biblia, ti naulpit a panangtrato ti ‘mangparurod’ iti annak ken ‘pakaupayan[da].’ (Colosas 3:21) Mabalin nga ipagarupmo nga awan serserbim. Mabalin a makapataudka payen iti negatibo a rikrikna kadagiti dadakkelmo. Mabalin nga ikonklusionmo a bassit ti maar-aramidam a mangay-ayo kadakuada isu nga awanen ti rason nga agreggetka pay. Mabalin a makaunget ken agsakit ti nakemmo, isu nga ilaksidmon ti aniaman a disiplina​—uray pay ti makagunggona a pammabalaw.​—Idiligmo ti Proverbio 5:12.

Kasanoka a makadaer? Adut’ agpannuray iti partikular a kasasaadmo. Apay a dika agpanunot ken utobem nga agpayso? Kas pagarigan, agpayso kadi a kanayon a sikat’ pagidas-alan? Wenno medio nakaro laeng ti panangbabalaw dagiti dadakkelmo ken makasaoda iti dakes? “Maitibkoltayo amin iti adu a daras,” kuna ti Biblia, ket dayta iramanna dagiti nagannak. (Santiago 3:2) Isu a nupay pasaray ungtandaka dagiti dadakkelmo, rumbeng kadi nga agungetka metten? Mamalakad ti Biblia idiay Colosas 3:13: “Itultuloyyo nga anusan ti maysa ken maysa ken sibubulos a pakawanen ti maysa ken maysa no ti asinoman adda pangidarumanna iti sabali. Kas iti sibubulos a panangpakawan ni Jehova kadakayo, kasta met ti aramidenyo.”

Ti pannakipagriknam kadagiti dadakkelmo ti makatulong kenka a mangaramid iti daytoy. Kuna ti Proverbio 19:11: “Ti kinamanagpanunot ti tao pagbalinenna a nabannayat nga agpungtot, ket ti dayawna ti panangpalabas iti kaniwas.” No karkarna ti kinaarsagid ni tatangmo no agawid manipud pagtrabahuan sa pagdas-alannaka iti banag a dimo met inaramid, rumbeng kadi a padakkelem dayta nga isyu? Ti panangamiris a nalabit agpulkok wenno nabannog ti nalabit tumulong kenka a ‘mangpalabas iti kaniwasna.’

Ngem, kasanon no kanayon ti di nainkalintegan a panagidas-alda kenka ket daytat’ saan laeng a gapu ta pasaray masuronda? Lawlawaganto ti masanguanan nga artikulo dagiti wagas a pangpasayaat iti kasasaadmo.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 19]

Nainkalintegan a mangted dagiti nagannak iti mangkorehir a balakad no kasapulan