Ti Namaris a Lubong iti Kadilian Dagiti Korales
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY PAPUA NEW GUINEA
GISTAY kadilian dagiti korales ti intero a kosta ti Papua New Guinea. Idi un-unana nga aldaw, minatmatan ida dagiti aglaylayag kas pagtaudan laeng iti peggad. Ngem kadagidiay nangsukisoken iti danum a nanglikmut kadakuada, dagiti kadilian ti korales ket ruangan iti lubong ti kasta unay a kinapintas, maris, ken kinatalinaay—kinanadumaduma iti uneg ti danum!
Talaga a karit ti panggep a mangretrato iti daytoy a lubong iti uneg ti danum. Ngamin, dagiti banag iti uneg ti danum kaslattay masarakan iti agarup tallo kakapat iti aktual a distansiada; narigat ngarud ti agipokus. Ti danum ket agagsep, agiwaras, ken mangbalbaliw iti lawag. Dakkel met ti pagdudumaan dagiti kolor depende iti panniempo, anggulo ti init, kaadda ti algae ken plankton, ti kinaadalem ti danum, ken ti kita ken kolor ti tukok ti baybay. Ti lallalo pay a mangparigat, agkaragaraw ti danum, ti banag a retratuen, ken ti retratista a mismo!
Nupay kasta, nagballigi ti dadduma a retratista itoy a banag. Naala dagiti retrato a makitayo ditoy kabayatan dagiti ekskursion iti uneg ti danum. Iyam-ammodakayo iti uppat kadagiti makaallukoy a parsua a naretrato iti kaunggan dagiti dalluyon.
Ti retrato 1 ipakitana ti nagpintas nga agin-indeg iti taaw a maawagan tiger cowry (Cypraea tigris). Karkarna daytoy a nagan agsipud ta labang, saan a garitgaritan ti nagpintas ti sukogna a shell. Ditoy ti pagnaedan ti tiger cowry, tangay mangmangan iti korales ken sponge. Nagustuan unay idi dagiti nagkauna a Tsino nga uray la inusarda ti shell-na kas maysa a kita ti kuarta. Ditoy Papua New Guinea, maus-usar pay laeng dagiti cowry shell kas bassit a pangsupli iti dadduma a tiendaan dagiti katutubo. Ngem kaaduanna, urnongen ida dagiti lokal a residente gapu laeng iti napintas a kinasilapda.
Ti retrato 2 ket ti nagpintas kolorna a tube worm (Spirobranchus giganteus). Mabalin nga agnanaed iti natay a korales wenno mabalin nga abutanna ti sibibiag a korales. No nakaintek, kasla sabong. Ngem no mabisin, kunikonenna dagiti gamatna tapno mabukel ti maysa nga “iket” a dagus a mangtiliw iti aglabas a saggabassit a taraon. Babaen kadagiti aggargaraw a muldotan a gamatna, kaslattay naintar a babassit a sumasala a mangipaypayapay kadagiti abanikoda. Sangapulo laeng a milimetro ti kaakaba daytoy nga specimen. Ngem masapul a naannad ti retratista tapno saan a mangaramid iti aniaman a kellaat a tignay. Iti damo a pannakadlawda iti peggad, nakaparpartak nga agsubli a dagus dagitoy a makaay-ayot’ kinabassitda a parsua iti iskeleton a pagtaenganda.
Ti retrato 3 ket ti sponge. Kaarngi bassit ti sintetiko a kita a tumtumpaw iti bathtub-yo. Kinapudnona, ti sponge ket maysa a sibibiag nga animal, saan a mula. Daytat’ abut-abut a ragup dagiti selula nga agtignay a siuurnos iti naisangsangayan unay a pamay-an. Kuna ti libro a The Undersea a “dagiti selula ti sponge saanda unay nga organisado wenno agpannuray iti maysa ken maysa. Gapuna, no mapirsay ti sibibiag nga sponge, tunggal maysa mangporma iti baro nga sponge inton agangay. Uray no nagsisina dagiti saggaysa a selula, agtignayda a kas kadagiti amoeba agingga nga agkaykaysada ket mangpormada manen ti sibubukel nga sponge.”
Saan a kas iti mula, a mangpataud iti bukodna a taraon, ti sponge “aganup” iti taraonna. Agsepenna ti danum iti aglawlawna ken sagatenna dayta para iti organiko a material. Kas iti aniaman a sabali nga animal, runawenna ti taraonna ken umibleng. Masarakam dagiti sponge a kimpet kadagiti bato wenno shell iti tukok ti baybay.
Kamaudiananna, iti retrato 4 adda sadiay ti nanumo a kappo. Saan nga aggargaraw ken nalaka a masarakan kadagiti bato ti korales wenno basta nakadisso iti tukok ti baybay. Kaaduan ti mangan babaen iti panangsagatda kadagiti plankton iti danum. Ti kappo maawagan nagakkub a mollusk agsipud ta dua ti shell, wenno valve-na. Nagkapet dagitoy babaen iti pennet ket agungap ken agserra babaen iti dua a nabileg a masel. No agkuti ti kappo, agungap ket iruarna bassit ti nalasag a sakana. Ngem no adda sumungad a kabusor, kumleb iti uneg ti shell-na ken ‘agkeppet’!
Dagitoy a retrato ti mangipasirpat laeng iti nadaeg a buya a makita kadagiti baybay ti korales—sabali manen a lugar a pakabuyaan iti managparnuay a sirib ni Jehova.—Roma 1:20.
[Dagiti ladawan iti panid 16, 17]
1. Maus-usar pay laeng ti tiger cowry kas kuarta
2. Agpayso a tube worm dagitoy a “sabong”
3. Animal ti sponge, saan a mula
4. Mangmangan ti kappo iti plankton (naipakita ti ngiwatna)