Ti Suyaab Dagiti Atap
No adda agsuyaab iti publiko, mabalin nga ipagarup ti tattao nga awan daydayawna—wenno matuokan unay ngamin. No mailaksid dagiti pagannurotan ti etiketa, kinapudnona ti suyaab talaga nga adda nasayaat a maaramidanna. Ti suyaab ket di mapakpakadaan a panaganges. Kadawyan nga agsuyaabtayo no rabii a nabannogtayo kadagiti aktibidad iti agmalem wenno iti agsapa kalpasan a mariingtayon. Ti nauneg a panagsuyaab agserbi a mangnayon iti suplaytayo nga oksihena ken mabalin a mangbang-ar kadatayo iti apagapaman; masansan a daytat’ paset ti proseso ti panagriing.
Ngem ammoyo kadi nga agsuyaab met dagiti animal, nupay saan a kanayon nga agpaay iti nasaysayaat a bentilasion? Masansan a talaga a makapainteres ti rason nga aramidenda dayta. Dagiti sunggo, kas pagarigan, agsuyaabda no dadduma tapno iyallatiwda ti maysa a mensahe. Ti panagnganga a naimbag no agsuyaab ken ti narungsot a panangipakita iti ngipen ket pamay-an ti panangpakdaar iti karibal a kalakian a sunggo wenno ti umay-koma-mangraut. Ti mensahe: ‘Nakaam-amak ti panagkagatko. Dinak as-asitgan!’
Napaliiw met a dagiti pusa a mangan iti padada nga animal kadagiti kapanagan ti Africa masansan nga aginat ken agsuyaabda sakbay a mapanda aganup. Kas iti tattao, ti suyaab dagiti pusa ket agserbi kas pisiolohikal a tignay—a daytat’ panangipauneg iti kanayonan nga angin iti bara. Daytoy nayonanna ti oksihena iti dara. Kalpasanna, ti puso iyallatiwna dayta a sidadaras iti dadduma a paset iti bagi, ket mangted iti giddato nga enerhia para iti apagbiit a napartak a panangkamat.
Ket no napaliiw nga agsuyaab uray ti ikan! Ti libro nga Inside the Animal World saritaenna a no dadduma, ti ikan “agsuyaab kas pangrugian ti napartak a panaggaraw. . . . Mabalin nga agsuyaab met ti ikan no magagaran wenno no makakita iti kabusor wenno taraon, amin nga okasion a kasapulan ti napartak a panagtignay.”
Nalabit ti kapintasan a buyaen iti amin a suyaab ket ti suyaab ti hippopotamus, wenno Behemoth. Mainganga daytoy a nagdakkelan a parsua ti nagdakkel a ngiwatna iti ekstraordinario a 150 degree! Ti suyaab ti pangipakitaan ti lakay a hippo iti amin nga adda iti paglubnakan no asino ti amo. Agserbi met dayta kas maanamongan a pakdaar iti aniaman a rumaut a situtured nga agbasakbasak iti teritoriana a karayan.
Nupay saan a kaasping ti kinadramatiko ti ngernger ti leon, ti suyaab—makaturturog man a suyaab, mamutbuteng a suyaab, wenno basta mangpaganaygay a suyaab—talaga nga adda makagunggona a panggepna. Daytat’ maysa laeng a pagarigan ti nakaskasdaaw a kinasaririt ti Nangdisenio iti pagarian dagiti animal!