“Maysa a Simponia a Nagsayaatan ti Bansagna”
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY SOUTH AFRICA
NAKASKASDAAW ti panagsao ti tao. Agarup 100 a piskel iti barukong, karabukob, panga, dila, ken bibig ti agtrabaho a sangsangkamaysa a mangpataud iti adu a nagduduma nga uni. Tunggal piskel ket sangareppet a ginasgasut agingga iti rinibu a pennet. Ad-adu a selula ti utek ti mangkontrol kadagitoy ngem ti kasapulan a mangtignay kadagiti piskel ti gurong ti maysa nga atleta. Ti maysa a selula ti nerbio umdasen a mangpagaraw iti tunggal 2,000 a pennet ti piskel iti butoy. Maisupadi iti dayta, dagiti selula ti nerbio a mangkontrol iti voice box, wenno larynx, ti mabalin a naikabit iti dua wenno tallo laeng a pennet ti piskel.
Tunggal sao wenno ababa a sasao nga usarem addaan bukod a padron ti panaggaraw dagiti piskel. Amin nga impormasion a kasapulan a pangulit iti maysa a grupo dagiti sasao a kas iti “Komustaka?” maipempen iti lugar a pakaurnongan dagiti sasao iti utekmo. Daytoy kayatna kadi a sawen a ti utekmo usarenna ti naisangsangayan, di mabalbaliwan nga agsasaganad a programa ti piskel tapno maulit ti tunggal sao wenno grupo ti sasao? Saan. Ti pannakabalin nga agsao ad-adda pay a nakaskasdaaw ngem dayta. Kas pagarigan, mabalin nga adda sugat iti ngiwatmo a mangparigat iti panagibalikasmo kadagiti sasao iti naisangsangayan a pamay-am. Uray dika pampanunoten, tuladen ti utekmo dagiti panagtignay ti piskel ti panagsao, isu a makabalikaska iti kaasitgan a pamay-an iti gagangay a wagas ti panagsaom. Daytoy iparangarangna ti sabali pay a nakaskasdaaw a kinapudno.
Ti simple a kablaaw a “Komusta” makayallatiw iti nakaad-adu a kaipapanan. Ti tono ti boses mabalin nga iparangarangna no ti nagsao ket naragsak, madanagan, masikoran, agap-apura, mariribukan, naliday, wenno mabutbuteng ken nalabit ipalgakna dagiti nadumaduma a kasasaad dagita nga emosion. Wen, ti kaipapanan ti maymaysa nga ebkas mabalin nga agbaliw agpannuray iti panagtignay ken ti apagkanito a pannakaibansag iti adu a nadumaduma a piskel.
“Iti komportable a kapartak,” ilawlawag ni Dr. William H. Perkins iti librona nga Stuttering Prevented, “makayebkastayo iti agarup 14 nga uni iti tunggal segundo. Dayta ket mamindua a daras a kas iti kapartak iti panangtengngeltayo iti dila, bibig, pangatayo wenno aniaman a sabali pay a paset ti mekanismo ti panagsao no garawentay ida a sinaggaysa. Ngem no mapagtitiponda iti panagsao agandarda a kas ti pamay-an ti ramramay dagiti nalalaing nga agmakinilia ken dagiti pianista iti konsierto. Agsasanib dagiti panaggarawda iti simponia a nagsayaatan ti pannakaibansagda.”
Iti limitado a pamay-an, dadduma a tumatayab mabalinda a tuladen ti uni ti tao. Ngem awan ti animal a naiprograma ti utekna a mangpataud iti panagsao a kas iti pamay-an ti tao. Saan ngarud a nakaskasdaaw a dagiti sientipiko napaay iti panangikagumaanda a mangisuro kadagiti sunggo nga agsao a silalawag. Sigun ken neurobiologist Ronald Netsell, ti paglaingan a kasapulan tapno makapagsao mabalin nga ipadis “iti naisangsangayan a tao nga agtokar iti piano nga interamente a ‘babaen iti panagdengngeg.’” Wenno kas iti kinuna ni lexicograpo a Ludwig Koehler: “Ti panagsao ti tao ket maysa a palimed; daytat’ nadibinuan a sagut, maysa a milagro.”