Nalawag ti Pannakayebkas ti Sasao

TAPNO epektibo ti pannakisaritam, masapul a nalawag ti panagsaom. Mabalin a makapainteres ti kayatmo nga ibaga, napateg pay ketdi, ngem adu ti dida masurotan no narigat a maawatan ti panagsaom.

Saan a magutugot dagiti tattao no dida matarusan ti panagsaom. Uray no napigsa ti timek ti maysa a tao ken nalaka a mangngeg, no saan a nalawag ti panagsaona, saanna a magutugot dagiti sabsabali nga agtignay. Kas man la agsasao iti sabali a lenguahe, a di maawatan daydiay agdengdengngeg. (Jer. 5:15) Ipalagip kadatayo ti Biblia: “No ti trumpeta mangpaguni iti di nalawag nga awag, siasinonto ti agsagana a makibakal? Iti kasta met laeng a pamay-an, malaksid no babaen ti dila mangyebkaskayo iti sasao a nalaka a maawatan, kasanonto a maammuan no ania ti maisasao? Iti kinapudnona, agsasaokayto iti angin.”​—1 Cor. 14:8, 9.

Ania ti Makagapu iti Di Nalawag a Panagsao? Mabalin a gapu iti di pananginganga a naimbag iti ngiwat. No nairteng ti masel ti panga ken gistay di aggaraw ti bibig mabalin a di makasngaw ti panagsaom.

Ti napartak a panagsao mabalin nga agresulta met iti panagsao a narigat a matarusan. Mayarig dayta iti panangpatokar iti nairekord a diskurso a napaspaspas ngem iti nairanta a kapartakna. Mangngegmo dagiti sao, ngem adu ti di maawatan.

Iti dadduma a kaso, ti di nalawag a panagsao ket nainaig kadagiti depekto ti organo iti panagsao. Ngem uray dagidiay addaan iti kasta a problema dakkel ti maaramidanda tapno sumayaat ti panagsaoda babaen ti panangyaplikarda kadagiti singasing iti daytoy nga adalen.

Nupay kasta, masansan a ti di nalawag a panagsao ket maigapu iti panagngadal​—panangtarastas iti sasao isu a narigat a maawatan. Mabalin a maigapu daytoy iti panangbaktaw kadagiti silaba wenno kadagiti napateg a letra wenno panangtilmon kadagiti ngudo ti sasao. No tarastasem a baliksen dagiti sasao, mabalin a matiliw dagiti agdengdengngeg ti sumagmamano nga ideya ken grupo ti sasao ngem pugpugtuanda dagiti dadduma. Ti di nalawag a panangyebkas iti sasao sigurado a pakapsutenna ti kinaepektibo ti panangisuro ti maysa a tao.

No Kasano ti Nalawag a Panagsao. Maysa kadagiti tulbek ti nalawag a panagsao isu ti panangtarus iti pannakabukel dagiti sasao iti lenguahem. Iti kaaduan a lenguahe, dagiti sao ket buklen dagiti silaba. Dagiti silaba ket buklen ti maysa wenno ad-adu pay a letra a mayebkas a kas maymaysa a paset. Kadagita a lenguahe, gagangay a baliksem ti kada silaba no agsaoka, nupay saan nga agpapada ti pannakaipaganetgetda. No kayatmo a nalawlawag ti panagsaom, in-inayadem ken ikagumaam a baliksen ti tunggal silaba. Iti damo, kasla igagaram nga eksakto ti panagbalikasmo, ngem no maruamkan, agin-inutto nga agsubli ti naannayas a panagsaom. Tapno naannayas, nalabit a kayatmo a tarastasen ti sumagmamano a sasao, ngem masapul a liklikam daytoy no libegenna ti kababagas dagiti sasao.

Palagip: Tapno maparang-aymo ti panagbalikasmo, agensayoka nga igagaram ti agsao ken agbasa nga eksakto. Ngem dimo ipalubos nga agbalin dayta a kas gagangay a wagas ti panagsaom. Agbalinton nga artipisial ken saan a natural.

No kasla di makasngaw ti panagsaom, ingatom bassit ti ulom ket iyadayom ti timidmo iti barukongmo. No agbasaka iti Biblia, medio ingatom dayta tapno saanka unay a nakadumog inton kitaem dagiti agdengdengngeg. Nalawlawagto ti pannakayebkas dagiti saom.

Maparang-aymo met ti panagsaom no sursuruem nga irelaks ti nairteng a riknam. Pagaammo unay a dagiti nairteng a masel ti rupa wenno dagiti masel ti pagangsan pakapuyenna ti mekanismo ti panagsao. Ti kasta a kinairteng singaenna ti naannayas a panagtutunos ti isip, dagiti organo iti panagsao, ken ti panaganges​—ti panagnanaig a rumbeng koma a naannayas ken natural.

Masapul a nakarelaks dagiti masel ti panga tapno sidadaan nga agpaiturong iti utek. Nakarelaks met koma dagiti bibig. Sidadaanda koma nga agungap ken agkaem a daras tapno mayebkas dagiti adu nga aweng nga agtaud iti ngiwat ken iti karabukob. No nairteng ti panga ken dagiti bibig, saan nga umiso ti panagnganga ti ngiwat, ket mapuersa ti aweng a rummuar kadagiti ngipen. Agbanag daytoy iti banarbar, di makasngaw, agngadal a panagsao. Ngem ti panangirelaks iti panga ken dagiti bibig dina kayat a sawen a nabuntogka nga agsao. Masapul a mabalanse daytoy iti ugali a panangbukel kadagiti aweng tapno nalawag ti panagbalikas.

Iti pananganalisar iti kasasaadmo, makatulong no pigsaam ti agbasa. Paliiwem a naimbag no kasano ti panangusarmo kadagiti nakaskasdaaw nga organo iti panagsao. Umdas met la aya ti panagngangam tapno nabulos a rummuar dagiti aweng ti sasao? Laglagipem a saan laeng a ti dila ti organo a mausar iti panagsao, nupay maysa dayta kadagiti masansan a mausar. Agtrabaho met ti tengnged, makimbaba a panga, dagiti bibig, dagiti masel ti rupa, ken dagiti masel ti karabukob. No agsaoka, kasla saan aya nga aggargaraw ti rupam? No wen, ngarud dakkel ti posibilidadna a di nalawag ti panagsaom.

No adda mausarmo a tape recorder, irekordmo ti timekmo bayat nga agsasaoka iti natural a wagas, a kasla makisarsaritaka iti tay-ak ti ministerio. Irekordmo iti sumagmamano a minuto ti panagsaom a kasla makisarsaritaka. Ti panangdengngeg iti inrekordmo tulongannaka a mangilasin iti aniaman a sasao a di nalawag ti pannakaibalikasna. Siputam no adda sasao a nagbeddalam, dimo nayesngaw, wenno pinaababam, ket takuatem ti makagapu. Masansan a maparmek ti pagkapuyan babaen ti panangipakat kadagiti punto a nadakamat iti ngato.

Agbeddalka aya no agsaoka? Sursuruem nga inganga pay bassit ti ngiwatmo ngem iti gagangay a panangingangam, ket padasem ti naan-annad a panangibalikas. Punnuem dagiti baram no umangeska, ket ibambannayatmo ti agsao. Idi kastoy ti inaramid dagiti adu nga agbeddal, limmawag ti panagsaoda. No agat-atka, iyatrasmo ti dilam manipud iti makinsango a ngipenmo no baliksem ti aweng ti letra nga s ken z. Nupay saan a naan-anay a marisut ti problemam, dika maup-upay. Laglagipem a nupay mabalin nga agbeddal ti panagsao ni Moises, isu ti pinili ni Jehova a mangipakaammo kadagiti napateg a mensahe, agpadpada iti nasion ti Israel ken ni Faraon ti Egipto. (Ex. 4:10-12) No situtulokka, usarennaka met, ket pagballigienna ti ministeriom.