Panangmatmat iti Lubong
Polusion ken Inkayubingan a Kanser
Kalpasan ti pananganalisar iti 27 a tawen a pannakaadal ti 22,400 a Britano nga ubbing, natakkuatan ti maysa a timpuyog dagiti epidemiologist a dagiti ubbing a naipasngay iti uneg ti lima a kilometro manipud ti pagtataudan ti polusion ket 20 a porsiento nga ad-adda nga agpeggad a matay iti leukemia ken dadduma pay nga inkayubingan a kanser ngem ti dadduma nga ubbing a saan a naipasngay iti asideg ti pagtataudan ti polusion. Ipadamag ti The Times iti London a ti pannakaisarang iti itayab-angin a mangmulit “ti posible unay a pakaigapuan” ti ad-adu a kaso ti inkayubingan a kanser. Dagiti mangmulit a pakaigapuan agparang a ti angot ti gasolina wenno dadduma pay nga agawaaw nga organiko a kemikal nga impugso dagiti planta ti industria a kas kadagiti pagprosesuan iti lana, paktoria ti lugan, planta ti koriente a saan a paandaren ti nuklear, pagprosesuan ti asero ken semento. Impadamag pay ti panagadal a karaman kadagiti ubbing a naipasngay iti uneg ti uppat a kilometro kadagiti pagnaan ti lugan ken tren, immadu dagiti natay gapu iti kanser. Kuna dagiti autor ti report a ti gasolina ken diesel fuel ti makagapu.
Relihion Idiay Brazil
Ipadamag ti ENI Bulletin nga ipakita ti nabiit pay a surbey a “99 a por siento kadagiti taga Brazil ti mamati iti Dios.” Sigun iti pannakasurbey ti gistay 2,000 a tattao, 72 a porsiento ti nagkuna a Katolikoda, 11 porsiento ti nagkuna a Protestanteda, ken 9 a porsiento ti awanan iti aniaman a partikular a relihion. Isuaminen ket kameng ti relihion dagiti taga Brazil ken Africano-Brazil. “Idi napagsaludsodanda no napanda iti simbaan wenno narelihiosuan a patakder iti napalabas a ngudo ti lawas, 57 por siento ti simmungbat iti saan,” kuna ti ENI. Ag-44 a porsiento laeng ti mamati iti agnanayon a pannakadusa. Nupay 69 a porsiento kadagiti taga Brazil ti mamati iti langit, 32 a porsiento laeng ti mangnamnama a mapan sadiay.
Asino ti Mangig-iggem iti ‘Remote Control’?
Nabiit pay nga impablaak dagiti managsirarak idiay EURISPES (Institute for Political, Economic and Social Studies), idiay Italia, ti resulta ti pannakaadal dagiti ugali no agbuya iti TV. Agarup 2,000 a pamilia dagiti Italiano ti nainterbiu. Napagsaludsodanda, karaman kadagiti dadduma a nayimtuod, no asino iti pamilia ti kanayon a mangiggem ken mangusar iti remote control ti TV nga inawagan ti maysa nga artikulo ti periodiko a ti moderno-aldaw a setro iti pamilia. Iti kaaduan a kaso, ti ama ti nadakamat a mangig-iggem. Dagiti ubbing ti nagbalin a maikadua kas para desision no maipapan iti panagpili iti channel. Ti ina ti maudi iti dangadang a panangiggem iti remote control iti pamilia.
Panagdenna Dagiti Tin-edyer
Sigun iti periodiko ti Nigeria a Weekend Concord, natakkuatan ti nabiit pay a panagadal a “dagiti agtutubo a taga Nigeria ti karaman kadagiti agresibo unay iti sekso iti lubong.” Ag-68 a porsiento kadagiti lallaki ken 43 a porsiento kadagiti babbai iti nagbaetan ti edad a 14 ken 19 ti nangamin a nakidennadan “kalpasan la unay ti panangrugi ti pubertad.” Nagbunga daytoy iti adu a di-kinayat a panagsikog. Ipakita ti sabali pay a panagadal a “71 a por siento iti amin a matmatay nga agtutubo a babbai a nababbaba ngem 19 [ti edadda] idiay Nigeria ti mainaig iti komplikasion ti panagparegreg,” kuna ti Concord.
Krisis iti Panagbuggo iti Ima
Ti nabiit pay nga artikulo iti Pranses a periodiko ti medisina a Le Quotidien du Médecin intampokna ti nakadadanag nga uso a kasla kumarkaro—di panagbuggo iti ima sakbay ti pannangan wenno kalpasan ti panagusar iti kasilias. Sigun ken ni Dr. Frédéric Saldmann, daytoy a simple a kinaawan ti personal a kinadalus ti kangrunaan a pagpeggadan ti salun-at gapu iti namulitan a taraon ken kasla agsaksaknap a parikut. Dakamaten ti artikulo ti maysa a panagadal a sadiay dagiti malukong ti mani kadagiti pub house idiay Inglatera ti natakkuatan a napuligadan iti isbo ti 12 a nadumaduma a tattao. Ti sabali pay a panagadal iti maysa nga eskuelaan idiay America ti nangipalgak a ti regular a panagbuggo iti ima nga iwanwan ti maestra ti nangkissay iti 51 a porsiento iti panaglangan dagiti ubbing iti eskuelaan gapu iti sakit ti tian ken iti 23 a porsiento kadagidiay naglangan gapu iti sakit ti bara. Agngudo ti artikulo babaen ti panangipaganetget ti pannakaisuro dagiti ubbing kadagiti kangrunaan a pagannurotan iti kinadalus manipud kinamaladaga.
Rumangrang-ay nga Ekonomia ken Kinapanglaw
Nupay rimmang-ay ti ekonomia ti lubong iti 40 a porsiento manipud 1975 agingga iti 1985, “immadu iti 17% ti bilang dagiti napanglaw a tattao iti intero a lubong,” kuna ti HCHR News, maysa a pagiwarnak ti Office of the High Commissioner for Human Rights. Ita, iti 89 a pagilian, nakarkaro ti kasasaad dagiti tattao iti ekonomia ngem ti kasasaadda sangapulo wenno nasursurok pay a tawenen ti napalabas. Iti 70 a napanglaw a pagilian, ti tukad ti mabirokan ket nababbaba pay ngem iti napalabasen a 20 a tawen, ket iti dadduma a kaso, 30 a tawen. “Sumagmamano a pagilian” laeng ti nagunggonaan iti irarang-ay ti ekonomia, ikonklusion ti HCHR News.
Napeggad nga Estruktura Idiay Italia
Kabayatan ti napalabas a siglo, dagiti ginggined ti nangkettel iti biag ti nasurok a 120,000 a biktima idiay Italia. Kaskasdi, agarup 25 a milion nga Italiano ti agnanaed iti luglugar nga “64 a porsiento kadagiti pasdek ket di natalged no agginggined,” ipadamag ti Corriere della Sera. Karaman kadagiti di natalged nga estruktura ket dagiti ospital, estasion dagiti bombero, ken dadduma a pasdek nga agbalin a sentro ti emerhensia no adda dumteng a kalamidad. Mabusbos ti promedio a 7,000 bilion a lira ($4 bilion, E.U.) iti kada tawen idiay Italia a pangtarimaan iti nadadael a gapu kadagiti kalamidad ti geolohia ken industria. Ilawlawag ti maysa nga eksperto a “masansan a dagidiay adu unay a kantidad a mabusbos kalpasan ti didigra . . . ti nausar a pangibangon [kadagiti pasdek] iti isu met laeng a di umiso a pamay-an ken iti isu met laeng a napeggad unay a lugar.”
Dara ken Pannakaimpektar iti HIV
Iti gistay 22 milion a tattao a nakaptan iti HIV⁄AIDS iti sangalubongan, nasurok a 90 a porsiento ti agnanaed kadagiti napanglaw a pagilian. “Agingga iti 10 a porsiento kadagiti baro a nakaptan iti HIV kadagiti napanglaw a pagilian ket gapu iti pannakayalison ti dara,” ipadamag ti Panos, nakabase idiay London nga organisasion a mangipapaay iti impormasion. Iti adu a pagilian, saan a natalged dagiti suplay a dara agsipud ta saan a naan-anay a mapangnamnamaan ti panageksamen dagiti laboratorio para iti HIV. Idiay Pakistan, kas pagarigan, awan pay kagudua iti amin a banko ti dara ti addaan alikamen a pangeksamen iti HIV. Kas resultana, 12 porsiento iti amin a kabbaro a nakaptan iti HIV ti maigapu iti pannakayalison ti dara. Sipud idi naipadamag dagiti immuna a kaso ti AIDS iti napalabas a 15 a tawenen, gistay 30 a milion a tattao iti sangalubongan ti nakaptanen iti HIV, ti virus a pakaigapuan ti sakit.
Napalaus a Panagbuteng iti Dios
Iti nabiit pay a panagadal, nainterbiu dagiti ubbing a taga Brazil nga agsagsagaba iti panagpulkok. Natakkuatan a sigun iti ENI Bulletin, a dakkel a porsiento kadagiti ubbing ti malmaldaangan gapu iti napalaus a panagbuteng iti Dios. Nupay 25 a porsiento kadagiti ubbing ti mariribuk gapu kadagiti parikut ti pamilia wenno ipapatay ti kabagian, 75 a porsiento ti nangipakita kadagiti pagilasinan ti panagleddaang agsipud ta matmatanda ti Dios kas managibales a persona a panggepnat’ mangdusa. Ti panagadal “paregtaenna dagiti nagannak nga isuroda kadagiti annakda a ti Dios matulongan ken maawatanna ida,” ipadamag ti ENI.
Pannakikomunikar ti Elepante
Nagdadakkelan dagiti kuerdas bokales ti elepante ta ti kangrunaan a frequency dagiti uni a pataudenda ket 20 a siklo iti kada segundo wenno kurang pay a maysa a segundo—nababbaba ngem iti maallingag ti tao. Nalawag a mangngegda dagita a nabangag a dumaranudor nga uni, ket mailasin ida dagiti elepante manipud iti 1.5 a kilometro. Mailasinda met ti aginggat’ 150 a nadumaduma nga awag, a sumungbatda a sipopositibo kadagiti awag dagiti miembro ti pamilia ken dagidiay kimmadua iti grupoda. Masansan a di ikankano dagiti elepante ti awag dagiti estranghero wenno makaungetda no mangngeganda ida. Kalpasan dagiti panagsirarak idiay Amboseli National Park, sadi Kenya, inlawlawag ti mangad-adal iti kababalin dagiti animal a ni Dr. Karen McComb, iti University of Sussex idiay Britania, a “saan pay a nakita iti aniaman a dadduma a mamalia ti kasta a nalawa a network ti mangngegan a komunikasion,” kuna ti The Times ti London.