Panangmatmat iti Lubong
Panangliway iti “Naindaklan nga Annongen”
Iti adun a tawen, tinukoy ti Kakristianuan ti pammilin ni Jesus kadagiti pasurotna a mangaramid iti adalan iti amin a nasion kas “Naindaklan nga Annongen.” Nupay kasta, sigun iti nabiit pay a surbey nga indauluan ti Institute for Research in Social Science idiay University of North Carolina, E.U.A., rumasrasay “dagiti Kristiano” idiay Estados Unidos ti mangmatmat a nakapatpateg daytoy nga annongen. Iti ruar dagiti Makin-abagatan nga estado, a kadawyan a narelrelihiuso, 32 porsiento laeng kadagidiay ibilangda ti bagida a Kristiano ti mamati a “nakapatpateg” ti annongenda iti iglesia a panangkomberte iti dadduma iti pammatida. Idiay Abagatan, dayta a bilang ket 52 porsiento laeng.
No Sadinot’ Yan ti Asuk Sadiay ti Yan ti Apuy
Kadagiti adu a naipadamag a peggad ti panagsigarilio, adda maysa a masansan a di madmadlaw: ti apuy. Sigun iti National Fire Protection Association ti E.U., dagiti nasindian a produkto ti tabako ti nakaigapuan ti ag-187,000 nga uram idiay Estados Unidos idi laeng 1991, a nangpapatay iti 951 a tattao (malaksid kadagiti bombero). No kasta, 25 porsiento kadagiti amin a natay iti uram kadagiti pagtaengan iti dayta a tawen ket maigapu iti panagsigarilio—ad-adu ti natay a maigapu kadagiti uram ngem ti aniaman a makagapu. Nangpataud met dagiti mainaig-panagsigarilio nga uram iti 3,381 a pannakadangran ken $552 milion a pannakadadael dagiti sanikua iti isu met la a tawen. Ti kadawyan unay a nalaka a mauram a materiales ket natakuatan a dagiti de-kutson a muebles, kutson, ken arpaw ti kama.
Nausig ti Kinaranggas ti TV
Kuna ti kontrobersial a kabbaro a panagadal nga agpapan iti amin a pungtot gapu iti kinaranggas iti TV ti America—ken agpapan kadagiti adu a kari dagiti network ti TV a mangkontrol iti dayta—aktual a kimmaro ti kinaranggas iti TV iti napalabas a dua a tawen. Ti panagadal ket indauluan ti Center for Media and Public Affairs ket nagun-odanna ti konklusionna babaen ti panangmonitorna iti programa ti sangapulo nga estasion iti maysa la nga aldaw sa indiligna iti linaon ti programa iti isu met la a petsa iti napalabas a dua a tawen. Natakuatanna a dagiti eksena ti kinaranggas, a nadepinar kas inggagara a gapuanan ti pisikal a puersa nga agbunga iti pannakadangran ti bagi wenno pannakadadael ti sanikua, ket immadu iti 41 porsiento iti napalabas a dua-tawen laeng. Dagiti eksena ti nakaro a kinaranggas ket nadepinar kas mamagpeggad-biag wenno mabalin a mangpataud iti nakaro a pannakadangran, ket immadu ti bilang dagitoy iti 67 porsiento. “Immadu ti promedio a kaadu ti naranggas nga insidente manipud 10 agingga iti nganngani 15 nga eksena iti kada channel kada oras,” ipadamag ti TV Guide.
Malnutrision iti Sangalubongan
Iti sangalubongan, adda agpadpada a naimbag ken dakes a damag maipapan iti malnutrision. Sigun iti Global Child Health News & Review, bimmaba ti porsiento ti amin nga ubbing nga agtawen iti nababbaba ngem lima nga agsagsagaba iti malnutrision manipud 42 porsiento idi 1975 agingga iti 34 porsiento idi 1990. Nupay kasta, immadu ti husto a bilang dagiti malnoris nga ubbing. Kalalainganna wenno nakaro ti kinalag-an ti ag-193 milion nga ubbing a nababbaba ngem lima ti tawenda kadagiti napanglaw a pagilian, ket nakaro ti kinamalnoris ti agarup kakatlo kadagidiay. Kuna ti periodiko a no kalalainganna ti kinamalnoris ti maysa nga ubing, doble ti peggad a matay gapu iti sakit. Triple ti peggad no kalalainganna ti kinamalnoris ti ubing. Iti ubing a nakaro ti kinamalnorisna, ti peggad a matay gapu iti sakit ket 11 a daras a nangatngato. Kadagiti nabaknang a dagdaga, ipadamag ti periodiko a ti kadawyan unay a kita ti malnutrision kadagiti ubbing isut’ kinalukmeg. Idiay Norte America, kas pagarigan, magun-odan ti ubbing ti ag-50 porsiento iti suplayda nga enerhia manipud kadagiti taba—a “doble ngem iti naisingasing a kaadu.”
Nangisit a Baybay Wenno “Natay” a Baybay?
“Nagbalin ti Nangisit a Baybay kas karurugitan a baybay iti lubong ket agbugbugsoten ken patay.” Kasta ti impadamag ti Ruso a periodiko a Rossiiskaya Gazeta, iti panagkunana a kabayatan ti napalabas a 30 a tawen, ti Nangisit a Baybay “ket nagbalin a kanal ti kagudua ti Europa—lugar a pakaibellengan ti adu a kantidad ti phosphorus compounds, mercury, DDT, krudo, ken dadduma pay a makasabidong a basura manipud iti 160 milion a tattao nga agnanaed kadagiti kostana.” Nangpataud ti polusion iti sumagmamano a makapadanag a sintomas. Iti 26 a kita ti ikan a sigud a makalap dagiti dumadaklis idiay Nangisit a Baybay iti dekada ’60, 5 laengen ti nabati. Ti populasion ti dolphin (mamalia) ti baybay, a naminsan ket 1,000,000 ti kinalabonna, ti nagbalin laengen a 200,000. Adu kadagiti nabatbati a dolphin ti naakaran iti kolera ti baboy gapu iti nagadu a basura ti adu a pagtaraknan ti baboy a maibelleng iti Delta ti Danube.
Marihuana ken Pannakapukaw ti Memoria
“Iti kaunaan a gundaway,” ipadamag ti The Sydney Morning Herald ti Australia, “pinasingkedan dagiti managsirarak ti Sydney ti nabayagen nga at-atapen ti adu a tattao—a ti pannakapukaw ti memoria ken kinakurang ti panangipamaysa a maigapu iti panagsigarilio iti marihuana ket agtalinaed uray pay nabayagen nga isardeng dagiti tattao ti agusar iti droga.” Patalgedan ti panagsirarak, a naaramid idiay Macquarie University, a ti panangdangran nga ibunga ti marihuana ket kaasping ti kaadu ti nasigarilio ken ti kapaut ti bisio. Nakarkaro pay ti damag: “Mabalin a din maagasan dagitoy nga an-annayen.” Impakita ti panagadal nga agsagsagaba dagiti sigud a managusar iti umasping a “pannakadadael ti panagpanunot” a kas kadagidiay agsigsigarilio pay laeng iti marihuana. Saan laeng a memoria ti maapektaran, nangruna dagidiay nagusaren iti droga iti lima a tawen wenno nasursurok. Nabambannayat ti pananganalisar dagita nga indibidual kadagiti impormasion ken saanda unay a maipamaysa ti atensionda ken maliklikan dagiti pakasingaan. Ti konklusion ti report ket, sigun kadagiti napagtitipon nga ebidensia, ti panagsigarilio iti marihuana talaga a balbaliwanna ti panagandar ti utek.
Dagiti Tin-edyer ken Pornograpia a Video
Makapadanag a 77 porsiento kadagiti lallaki iti high school ken 24 porsiento kadagiti babbai iti high school idiay Japan ti agbuybuya kadagiti pornograpiko a video, sigun iti maysa a surbey nga indauluan ti Management and Coordination Agency ti Japan. Uray pay kadagiti adda iti maikatlo a tawen iti high school a lallaki a 13 wenno 14 ti tawenda, 25 porsiento ti agbuybuyan kadagita a video. Ket dagiti epektona? “Ipamatmat ti surbey,” impadamag ti Mainichi Daily News, “a dagidiay estudiante nga agbuybuya kadagiti pang-adulto a video ti saan unay a nasayaat ti pannakapatanor ti konsiensiada kadagiti krimen a mainaig iti sekso ken nababa ti panangipategda iti rikrikna dagiti biktima kadagita a krimen.” Ammo kadi dagiti nagannak ti kasasaad? Impalgak ti isu met la a surbey a 12 porsiento laeng kadagiti nagannak dagiti estudiante a napagsaludsodan ti nakaammo wenno agatap nga agbuybuya dagiti annakda kadagiti pornograpiko a video.
Milagro Wenno Mikrobio?
“Mabalin a ti maysa kadagiti agdindinamag a milagro ti iglesia Katolika ket gapuanan ti mikrobio a saan a gapuanan ti Dios,” impadamag itay nabiit ti magasin a New Scientist. Ti maipagarup a “milagro ti Bolsena” napasamak idi 1263, idi nangala ti maysa a padi a taga Bohemia iti maysa nga ostia iti pannakaselebrar ti Misa. Sigun iti sariugma, ut-utobenna no talaga a ti ostia ket agbalin a bagi ni Kristo kas ti isursuro ti Iglesia Katolika. Kalpasanna, iti nakasdaawanna, nakitana nga adda nagtedted manipud iti ostia a kasla dara! Nupay kasta, nabayagen a pinattapatta dagiti sientista a ti karkarna a pasamak ket gapuanan ti nakalablabbasit, agtedtedted a fungus nga agbiag laeng kadagiti aduan arina a taraon iti nabara a klima. Nabiit pay a tinulad ni Johanna Cullen ti George Mason University idiay Virginia, E.U.A., ti umasping a kasasaad idi ugma ken nagpaadu iti kita dagiti maatap a bakteria iti ostia. Limmabbasit a talaga a kas iti dara.
AIDS Manipud Dara?
Ania dagiti gundaway a mayakar ti AIDS manipud iti pannakayalison ti dara wenno manipud kadagiti produkto ti dara? Sigun iti periodiko a The Star ti Johannesburg, 600,000 a tattao iti sangalubongan—wenno 15 porsiento iti amin a naakaran—ti naaddaan iti virus ti AIDS manipud iti dara wenno produkto ti dara sipud idi pannakaipabigbig ti AIDS. Iti agdama, adu a tiempo ti mabusbos ken nangina ti pannakasukimat ti HIV. Ti konklusion ti dadduma ket masapul a maipasidong ti dara iti uray pito a nadumaduma a panagsukimat. Masansan nga awan kuarta wenno pannakasanay dagiti napanglaw a pagilian a mangipaalagad kadagitoy a panagsukimat. Uray pay kadagiti nabaknang a pagilian, a sadiay maipapaalagad dagiti panagsukimat, adda panagkamali. Bigbigen ni Paul Strengers, hepe ti medisina iti serbisio a panangyalison iti dara kadagiti Olandes: “Dimi maibaga a 100 porsiento ti kinatalged ti aniaman a produkto ti dara no virus ti HIV wenno hepatitis ti pagsasaritaan.”
Manmano a Sangaili
Opisial a binigbig ti International Astronomical Union idi simmaganad nga Enero ket pinanagananda iti McNaught-Russel ti maysa a bandus a napaliiw dagiti astronomo idiay Australia ken Francia idi Marso 1993. Ngem mabalin a dagiti astronomo nga Insik ti damo a nakapaliiw iti dayta—ag-14 a siglon ti napalabas! Sigun iti magasin a New Scientist, pinattapatta ti maysa nga astronomo a karkarna ti kinabayag daytoy a bandus a mangrikus iti init: 1,419 a tawen. Makapainteres, ipakita dagiti kadaanan a rekord a pinaliiw dagiti astronomo nga Insik ti agalla-alla a “bituen” a mabalin a daytoy ti isu met la a bandus. Inrekordda ti nakitada idi maikatlo a tawen ti panawen a naawagan Keen Tih, kabayatan ti maikadua a bulan, iti aldaw a naawagan Woo Woo—wenno idi Abril 4, 574 K.P. Manamnama a ti bandus ket sumarungkar manen iti sangakaarrubaan ti sistema solartayo inton agarup tawen 3412.