Kaladladawan ti Dios Wenno Animal?

TI UMUNA a tao, ni Adan, naawagan “anak ti Dios.” (Lucas 3:38) Awan ti animal a nangsagrap iti kasta a nakaidumaan. Kaskasdi, ipakita ti Biblia a dagiti tattao adu ti pagpadaanda kadagiti animal. Kas pagarigan, dagiti tattao ken animal agpadada a kararua. Idi binukel ti Dios ni Adan, “ti tao nagbalin a kararua a sibibiag,” kuna ti Genesis 2:7. Umanamong ti 1 Corinto 15:45: “Ti umuna a tao a ni Adan nagbalin a sibibiag a kararua.” Dagiti tattao ket kararua, isu a ti kararua saan a kasla anniniwan a makalasat a sibibiag no matay ti bagi.

Maipapan kadagiti animal, kuna ti Genesis 1:24: “Patauden koma ti daga dagiti parsua a nabiag kas iti kakikitada, an-animal, ken agkarkarayam ken agkakarungsot iti daga kas iti kakikitada.” Isu a nupay intan-okna dagiti tattao babaen ti panangipalgakna a naparsuatayo a kaladladawan ti Dios, ipalagip met ti Biblia kadatayo ti nanumo a kasasaadtayo kas naindagaan a karkararua, a kapada dagiti animal. Ngem, adda pay pagpadaan ti tao ken animal.

Ilawlawag ti Biblia: “Ti mapasamak kadagiti annak dagiti tattao mapasamak kadagiti animal; maymaysa met laeng a banag ti mapasamak kadakuada: kas ti pannakatay ti maysa, kasta ti pannakatay ti sabali . . . Ti tao awanan iti kinasaysayaat ngem kadagiti animal . . . Isuda amin mapanda iti maymaysa a disso; isuda amin aggapuda iti tapok, ket isuda amin agsublida manen iti tapok.” Wen, iti ipapatay agpadpada met ti tao ken ti animal. Agpadpadada nga agsubli “iti daga,” “iti tapok,” nga isu ti naggapuanda.​—Eclesiastes 3:19, 20; Genesis 3:19.

Ngem apay a maladingitan unay ti tattao gapu iti ipapatay? Apay nga ar-arapaapentayo ti agbiag nga agnanayon? Ken apay a masapul a maaddaantayo iti panggep iti biag? Sigurado a naidumdumatayo kadagiti animal!

No Ania ti Nakaidumaantayo Kadagiti Animal

Naragsakka kadi nga agbiag no awananka iti panggep malaksid ti mangan, maturog, ken agpaadu? Makaupay ti kapanunotan uray pay iti kapipingetanen nga ebolusionista. “Ti moderno a tao, daytoy nalawlawaganen a managduadua ken agnostiko,” insurat ti ebolusionista a ni T. Dobzhansky, “uray kaskasano dina maiwaksi ti pribado a panangpampanunot kadagiti nabayagen a saludsod nga: Adda kadi kaipapanan ken panggep ti biagko malaksid iti panagtalinaed a sibibiag ken panangitultuloy ti panagsasaganad ti biag? Adda kadi panggep ti uniberso a pagbibiagak?”

Kinapudnona, ti panangilibak iti kaadda ti Namarsua dina pagpatinggaen ti panangbirbirok ti tao iti kaipapanan ti biag. Iti panangadawna ken historiador Arnold Toynbee, insurat ni Richard Leakey: “Daytoy a naespirituan a galad [ti tao] ti mangkondenar kenkuana iti ingganat’ tungpal-biag a panangitunos iti bagina iti uniberso a nakaipasngayanna.”

Ngem, agtalinaed dagiti kangrunaan a saludsod maipapan iti kababalin ti tao, ti tinaudantayo, ken ti espiritualidadtayo. Nabatad nga adda nagdakkel a yuyeng iti nagbaetan ti tao ken dagiti animal. Kasano kadakkel dayta a yuyeng?

Yuyeng a Naglawa a Rangtayan?

Ti kangrunaan a parikut iti teoria ti ebolusion ket ti naglawaan a yuyeng a mamaggidiat iti tattao kadagiti animal. Kinapudnona, kasano kalawa dayta? Usigenyo ti dadduma kadagiti banag a kinuna a mismo dagiti ebolusionista maipapan iti dayta.

Insurat ti nalatak a mangitantandudo iti teoria ti ebolusion idi maika-19 a siglo a ni Thomas H. Huxley: “Awanen ti ad-adda pay a kombinsido ngem siak maipapan iti kalawa ti yuyeng iti nagbaetan . . . ti tao ken dagiti animal . . . , ta isu laeng ti agikut kadagiti nakaskasdaaw a galad ti kinalaing ken nainkalintegan a panagsao [ken] . . . maitan-ok iti dayta a kas adda iti tapaw ti bantay, nga adayo a nangatngato ngem dagiti nanumo nga animal.”

Kuna ti ebolusionista a ni Michael C. Corballis nga “adda nakadidillaw a pakaidumaan dagiti tattao ken dagiti dadduma a primate . . . ‘Ti utektayo mamitlo a daras a dakdakkel ngem ti inanamaentayo [nga utek] ti primate a kas iti kadakkeltayo.’” Ket ilawlawag ti neurologo a ni Richard M. Restak: “Ti utek ti [tao] ti kakaisuna a paset ti bagi iti naammuanen nga uniberso a mangikagumaan a makaawat iti bagina met laeng.”

Umanamong ni Leakey: “Ti sipupuot a kasasaad pagparikutenna dagiti sientipiko, a patien dagiti dadduma a di masolbar. Nagsayaat ti pannakaammo ti tunggal maysa iti bagina met laeng ta lawaganna ti isuamin a panunoten ken aramidentayo.” Kunana pay: “Kinapudnona ti lenguahe pataudenna ti yuyeng iti nagbaetan dagiti Homo sapiens [tattao] ken dagiti dadduma [a parsua] iti lubong a nakaparsuaan.”

Iti panangitudona iti sabali pay a pagsidsiddaawan iti isip ti tao, insurat ni Peter Russell: “Di pagduaduaan a ti memoria ti maysa kadagiti kapapatgan a naisigud a kalidad ti tao. No awan dayta awan ti pannakasursuro . . . , saan nga agkurri ti kinalaing, saan a maadal ti lenguahe, wenno aniaman a kalidad . . . a kaaduanna a mainaig iti kinatao.”

Kasta met, awan ti animal nga agdaydayaw. Gapuna, kuna ni Edward O. Wilson: “Ti pagannayasan a mamati iti relihion ti karikutan ken kabilgan a puersa iti panunot ti tao ken nalabit a saan a pulos a mapukaw a paset iti kababalin ti tao.”

“Ti kababalin ti tao mangipaay iti adu a sabali pay a misterio iti [teoria] ni Darwin,” bigbigen ni ebolusionista a Robert Wright. “Ania dagiti panggep ti kinaparato ken panagkatawa? Apay nga agkompesar dagiti tattao no agngangabitdan a matay? . . . Ania a talaga ti panggep ti panagladingit? . . . Ita ta natayen ti tao, kasano a makagunggona ti panagladingit kadagiti gene?”

Aminen ni ebolusionista nga Elaine Morgan: “Uppat kadagiti naisangsangayan unay a misterio maipapan kadagiti tao ket: (1) apay a magnada babaen iti dua a sakada? (2) apay nga awan dutdotda? (3) apay nga addaanda kadagiti dadakkel nga utek? (4) apay a nakasursuroda nga agsao?”

Kasano a sinungbatan dagiti ebolusionista dagitoy a saludsod? Ilawlawag ni Morgan: “Dagiti kadawyan a sungbat kadagitoy a saludsod ket: (1) ‘Ditay pay ammo’; (2) ‘Ditay pay ammo’; (3) ‘Ditay pay ammo’, ken (4) ‘Ditay pay ammo.’”

Di Mapagtalkan a Teoria

Kuna ti mannurat iti libro a The Lopsided Ape a ti panggepna ket “mangipaay iti pangkaaduan a pannakailadawan ti ebolusion ti tao bayat ti panaglabas ti tiempo. Adu kadagiti konklusion ket pattapatta laeng, a naibasar a nangnangruna iti sumagmamano a daanen a ngipen, tultulang, ken batbato.” Kinapudnona, uray pay ti immuna a teoria ni Darwin ket saan nga awaten ti adu. Kuna ni Richard Leakey: “Ti bersion ni Darwin maipapan iti ebolusiontayo ti nangdominar iti siensia ti antropolohia iti sumagmamano a tiempo iti napalabas, ket napaneknekan a biddut dayta.”

Adu nga ebolusionista, sigun ken Elaine Morgan, “ti saanen nga agtalek kadagiti sungbat a pagarupenda nga ammodan iti tallopulo a tawen a napalabas.” Isu a saan a nakaskasdaaw a narbek ti dadduma a teoria a salsalimetmetan idi dagiti ebolusionista.

Dagiti Nakalkaldaang a Nagbanagan

Nasarakan ti dadduma a panagadal a ti bilang dagiti kabaian nga asawaen ti kalakian nga animal ket mainaig iti kadakkel ti nagdumaan ti bagi dagiti kalakian ken kabaian. Manipud iti daytoy, kuna ti dadduma a rumbeng nga umasping ti ugali ti tao maipapan iti sekso iti ugali dagiti chimpanzee, ta dagiti kalakian a chimpanzee, kas kadagiti katupagda a tattao, ket daddadakkelda la bassit ngem dagiti babbai. Isu a kuna dagiti dadduma a kas kadagiti chimp, mapalubosan koma dagiti tattao a maaddaan iti ad-adu a kapareha iti sekso. Ken, kinapudnona, adu a tattao ti kasta.

Ngem ti kasla pagsayaatan dagiti chimp kaaduanna napaneknekan a pakadidigraan ti tattao. Ipakita dagiti kinapudno a ti kinalulok ket maysa a dalan nga agturong iti pakariribukan a napno unay kadagiti nasinasina a pamilia, aborsion, sakit, mental ken emosional a trauma, panagimon, kinaranggas iti pamilia, ken nabaybay-an nga annak a dumakkel a di naurnos ti panagbiagda, a mangitultuloy iti makadangran a siklo. No agpayso a makipada ti tao iti animal, apay a masaktan ti emosion [dagiti tao]?

Pagduaduaan met ti ebolusionario a kapanunotan ti kinasagrado ti biag ti tao. Ania ti pakaibatayan ti kinasagrado ti biag ti tao no ibagatayo nga awan ti Dios ket matmatan ti bagbagitayo a kas nangatngato la bassit ngem dagiti animal? Nalabit ti kinaintelihentetayo? No agpayso dayta, ngarud maitutop unay ti saludsod a naibangon iti libro a The Human Difference: “Nainkalintegan kadi a matrato dagiti tattao a napatpateg ngem dagiti aso ken pusa gapu laeng ta addaantayo kadagiti amin a nakaidumaan iti [ebolusion]?”

Bayat nga agsaknap ti kabarbaro a panagpampanunot ti ebolusion, “pudno a dakkelto ti epektona iti moral a panagpampanunot,” kuna ti libro a The Moral Animal. Ngem naranggas ti moral a naibasar iti pagarup a nabukeltayo babaen iti “natural selection,” a babaen iti dayta a proseso, kas kinuna ni H. G. Wells, “ti napigsa ken ti nasikap gundawayanna ti nakapuy ken ti managtalek.”

Narban ti nakaad-adu a teoria dagiti ebolusionista a nangdadael iti moralidad bayat dagiti adu a tawen sakbay ti idadateng ti sumaganad a baro a kapanunotan dagiti managpanunot. Ngem ti pagdaksanna ket nagtalinaed ti panangdadael dagita a teoria.

Panangdayaw iti Pinarsua Wenno iti Namarsua?

Ti ebolusion iturongna ti maysa a manggun-od iti sungbat iti pinarsua, saan nga iti Namarsua. Ti Biblia, iti kasumbangirna, iturongnatayo iti pudno a Dios maipaay iti pagalagadan iti moral ken iti panggep ti biag. Ilawlawagna met no apay nga ikagumaantayo a liklikan ti agaramid iti dakes ken no apay a dagiti laeng tattao ti madanagan iti ipapatay. Kasta met, agpayso ti panangilawlawagna no apay nga agannayas iti dakes ti isip ken puso ti tao. Awisendakayo a mangusig iti dayta a makapnek a panangilawlawag.

[Dagiti ladawan iti panid 7]

Kasano kadakkel ti yuyeng iti nagbaetan ti tao ken animal?