No Kasla Nakamulengleng ti Isuamin Kenka

“Panangtuok” ti sao nga inusar ni Jerry a mangiladawan iti dayta. “Kada sumrekak iti klase,” kunana, “agkalimduosanak, kasla napekpek iti kapas ti ngiwatko, ket pagarupek a diak makapagsao​—uray no agpannuray ti biagko iti dayta. Kalpasanna mariknakon nga agpangato daytoy nakaro a pudot kadagiti takiag ken saka ken rupak ket agarindaraenak​—a kasla arindaraen ti intero a bagik.”

AGSAGSAGABA ni Jerry iti social phobia, maysa a kasasaad a nakaro a panagbuteng iti panangsukimat dagiti sabsabali ken mapabainan iti publiko. “Patien ti tao nga addaan iti social phobia a nakamulengleng ti isuamin kenkuana,” kuna ti bokleta nga impablaak ti Anxiety Disorders Association of America. “Ti danag mabalin nga agtungpal iti pannakataranta agraman dagiti sintoma a kas iti napartak a panagbitek ti puso, pannakatalimudaw, di pannakaanges, ken ti panagkalimduosan.”

Mabalin nga iyaleng-aleng ti dadduma ti panagbuteng dagiti addaan iti social phobia, a kunada a basta dida ikankano ti kinamanagbabainda ken “mapanda makiam-ammo kadagiti tattao.” Ipapantayon a karaman iti panangparmek iti social phobia ti panangtaming kadagiti pagam-amkam. Nupay kasta, dakkel ti nakaidumaan ti kinamanagbabain ken ti social phobia. “Saan a kas iti kadawyan a kinamanagbabain,” kuna ni Jerilyn Ross, “ti social phobia ket nakaro unay ta apektaranna ti inaldaw a panagbiag, idiay panggedan, idiay eskuelaan, ken iti dandani amin a personal a relasion.”

Ipamatmat dagiti naannad a panangsukimat a daddadaelen ti social phobia ti biag ti minilion a tattao.a Amirisenyo ti dadduma a panagbuteng a nainaig iti daytoy a makabaldado a kasasaad.

Dagiti Pagbutngan Gapu iti Social Phobia

Panagbitla iti publiko. Malagip ni Doug ti pannakatarantana bayat ti ababa a panagbitlana iti maysa a grupo dagiti lokal nga umili. “Kellaat nga agkalimduosanakon,” kunana. “Nakaro ti panagbitek ti pusok. Agpigpigergerak, agkuykuyegyegak. Kasla agserra ti karabukobko, isu a marigatanakon nga agsao.” Ipapantayon a dandani isuamin ket agnerbios no agtakder iti sanguanan ti tallaong. Ngem ti addaan iti social phobia makarikna iti nakaro ken di agressat a panagamak, ken di maparmek babaen iti pannakairuam. Kinapudnona, minatmatan ti Doug ti uray kababassitan a gundaway nga agbitla a kasla pangta iti biagna.

Pannangan iti imatang dagiti sabsabali. Tangay patien dagiti addaan iti social phobia a masuksukimatda, agbalin a nakaam-amak a pakarigatan uray laeng ti simple a pannangan. Madanaganda nga agpigerger ti imada, a maibelleng wenno dida maisakmol ti taraonda, wenno agsakitda pay ketdi. Mapasamak dagitoy a pagam-amkan gapu ta ninamnama. Kuna ti libro a Dying of Embarrassment: “No madanaganka unay a mabalin a makaaramidka iti nakababain, ad-adda nga agdanagka. No ad-adda nga agdanagka, ad-adda nga agpigergerka wenno mangaramid kadagiti kellaat, nadusay a panagtignay. Kumaro daytoy agingga a marigatankan nga agisakmol iti taraon a dimo maibelleng wenno uminum a dimo maipakbo.”

Panagsurat iti imatang ti dadduma. Gapu ta maamakda nga agpigerger ti imada wenno mapaliiw a narigat a basaen ti suratda, mataranta ti adu nga addaan iti social phobia no agpirmada iti tseke wenno agsuratda bayat nga adda agbuybuya. Kas pagarigan, mababain unay ni Sam idi kinalikaguman ti nangyempleo kenkuana a pirmaanna ti log book iti sanguanan ti guardia no mangrugi ti tunggal aldaw a panagtrabaho. “Diak makasurat,” kuna ni Sam. “Kasta unay ti panagpigerger ti imak ta masapul a tenglen ti sabali nga imak tapno makasuratak iti linia ket kalpasanna dika mabasa ti insuratko.”

Panagtelepono. Kuna ni Dr. John R. Marshall nga adu kadagiti pasientena ti nangipudno a liklikanda ti agtelepono no adda pannakabalinna. “Madanaganda a saan nga umiso ti isusungbatda,” kunana. “Mabuteng ti dadduma a gapu ta dida ammo ti sawenda, mabalin nga adda nakababain a panagulimek ket no awanen ti panagsarita, mabalin nga agbaliwen ti timekda, agpigerger, wenno agkiak pay ketdi. Mabutengda a mabalin nga agat-atda, agbeddal, wenno dadduma pay a nakababain a pamay-an a mangipamatmat a mariribukanda.”

Pannakipulapol kadagiti tattao. Dadduma nga addaan iti social phobia pagbutnganda ti dandani aniaman a kasasaad a pakairamanan ti pannakipulapol kadagiti sabsabali. Masansan, mabutengda a nangnangruna a makipinnerreng. “Dagiti tattao a nakaro ti social phobia-da masansan a madanaganda no sadino ti perrengenda ken no kasano nga agtignayda no perrengen ida dagiti sabsabali,” kuna ti The Harvard Mental Health Letter. “Liklikanda ti makipinnerreng ta mariknada a dida ammo no kaano a makipinnerrengda ken no kaano nga iyadayoda ti panagkitada. Pampanunotenda a dagiti sabsabali di umiso ti panangipapanda iti perrengda.”

Adda pay sabali a pagamkan a mainaig iti social phobia. Adu, kas pagarigan, ti mabuteng a mapan kadagiti kasilias ti publiko. Dadduma pagbutnganda ti aggatang a mingmingmingan ti aglaklako. “Alusiisenak ta diak pay makita ti birbirokek,” kuna ti maysa a babai. “Kanayon a namnamaek wenno pampanunotek a ti tao nga adda iti paggatangan ibagana a piliekon ti kayatko tapno di masayang ti tiempoda.”

Kasano nga Ikagumaanda ti Agballigi?

Dagidiay awanan iti panagamak narigatda a maawatan ti saem ti social phobia. Maysa nga agsagsagaba deskribirenna ti kapadasanna a kas “ti kakaruan a kita ti pannakapabain a mapanunot ti asinoman!” Aminen ti sabali: “Kanayon a pampanunotek ti panagpakamatay.”

Nakalkaldaang ta adu nga addaan iti social phobia aginumda ti arak gapu iti panangikagumaanda a mangbang-ar iti danagda.b Nupay temporario a mangbang-ar, inton agangay, ti panangabuso iti arak nayonanna laeng dagiti parikut ti agsagsagaba. Kuna ni Dr. John R. Marshall: “Sumagmamano kadagiti pasientek a saan nga umin-inum kadagiti sosial nga okasion ti imminum agingga a matalimpungawda​—iti panangikagumaanda nga agkalma sakbay wenno bayat a makipulapolda, a mangnayon laeng iti pannakapabainda iti imatang dagiti sabsabali a pagamkanda unay.”

Nalabit ti kadawyan a pamuspusan dagiti addaan iti social phobia ket mangliklik. Wen, adu ti basta umadayo kadagiti kasasaad a pagamkanda. “Liniklikak ti adu a kasasaad no mabalin, uray pay ti pannakisarita iti telepono,” kuna ti maysa nga addaan iti social phobia nga agnagan Lorraine. Idi agangay, nupay kasta, nadlaw ti adu nga agsagsagaba a ti panangliklik baludenna ida imbes a salaknibanna ida. “Kalpasan ti sumagmamano a kanito,” kuna ni Lorraine, “rimbawannakon ti ladingit ken dukot.”

Ti panangliklik agbalin a “nakabilbileg a silo iti bagim met laeng,” ipakdaar ni Jerilyn Ross. “Ken tunggal panangliklik,” kunana, “palakaenna ti panangaramid iti dayta a silo iti sumaganad​—agingga a nganngani automatikon nga ar-aramidem dayta.” Dadduma nga agsagsagaba kadawyan a pagkedkedanda dagiti awis a makipangrabii wenno dagiti gundaway nga agtrabaho a pakairamanan ti pannakipulapol kadagiti tattao. Kas resulta, pulos a dida masursuro a tamingen ti pagamkanda ken parmeken ida. Kas kuna ni Dr. Richard Heimberg, “napumpunno ti biagda kadagiti mapampanunot a panagkedked a pulos a di napasamak ken dagiti pinampanunot a di panagballigi iti trabaho a dida pulos pinadas gapu ta liniklikanda ida.”

Nupay kasta, adda naimbag a damag maipapan iti social phobia: Maagasan dayta. Siempre, imposible​—di pay tarigagayan​—a mapukaw a mamimpinsan ti tunggal kita ti panagdanag. Ngem, dagidiay agsagsagaba iti social phobia masursuroda a kontrolen ti panagamakda, ket addaan ti Biblia kadagiti praktikal a balakad a makatulong.

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 5]

Para iti addaan iti social phobia, ti kadawyan a pannakipulapol agbalin a nakaam-amak a pakarigatan