Panangmatmat iti Lubong
Dagiti Mangdaddadael iti Salun-at ti Sangalubongan
“Bayat a sumrektayo iti maika-21 a siglo, makitkitatay pay laeng a dagiti makaakar a sakit ti pakaigapuan ti 33% kadagiti matmatay iti sangalubongan,” kuna ni Dr. David Heymann iti World Health Organization. Adu ti makagapu iti parikut. Kuna ti The Journal of the American Medical Association nga adda amin pagdaksan ti iyaadu ti populasion, di panagballigi dagiti programa ti panagbakuna, panaglilinnetlet, panagbalbaliw ti aglawlaw, ken ti pannakadadael ti sistema ti pannakaaywan ti salun-at ti publiko iti sangalubongan. Dadduma pay a makagapu iramanna ti kapilitan nga iyaakar, dagiti nagbakuit, ken ti iyaadu dagiti agbibiahe iti nadumaduma a paset ti lubong—nga amin ket timmulong iti panagraira dagiti makaakar a sakit. “Kinapudnona, mabalin a lapdan dagitoy,” kuna ni Dr. Heymann. “Magun-odan dagiti panglaban wenno pangpukaw kadagitoy a sakit.”
Dagiti Mormon ken ti Politika
Parparegtaen ti Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (LDS) dagiti miembrona idiay Estados Unidos a lalo nga agbalinda nga aktibo iti politika, kuna ti magasin a Christian Century. Ti kangatuan a konsilio ti LDS, ti First Presidency, nabiit pay nga inruarna ti maysa a surat a mangparparegta kadagiti miembrona a “sidadaanda koma a mangaywan kadagiti eskuelaan publiko, agserbi kadagiti konsilio ken komision ti siudad ken county, lehislatura ti estado, ken dadduma pay a nangangato a saad a mabutosan man wenno madutokan, agraman ti pannakipasetda iti magustuanda a partido ti politika.” Kinuna ti surat nga awan ti iyendorso ti iglesia a kandidato wenno aniaman a partikular a partido ti politika. Kinuna ti magasin a kadagiti tawen a mangrugrugi ti denominasion, “saan a makipaspaset dagiti Mormon kadagiti agdama idi a politika ken inkagumaanda nga ipasdek ti bukodda a teokrasia idiay lugar a maawagan itan a Utah.”
Ti Panagsikor Paaduenna Dagiti Aksidente iti Lugan
Ti ugali ti tao iti trabahona dakkel ti impluensiana iti kababalinna no agmanmaneho, kuna ti panagadal ti Professional Association for Health Service and Social Welfare, idiay Alemania. Impadamag ti Süddeutsche Zeitung a dagidiay managsiksikor iti pagtrabahuanda ti ad-adda ngem iti gagangay nga agpeggad a maaksidenteda iti kalsada. “Ti mamedmedmedan a pannakaupay gapu iti amo wenno kadagiti katrabahuan ti pakaigapuan ti kurang a konsentrasion no agmanehoka,” kuna ti report. Iti panagadal, 75 a porsiento kadagiti tattao a nakaaksidente iti dalanda a mapan wenno aggapu iti pagtrabahuan ti nangipabasol iti “kurang a konsentrasion, sobra a panagapura, agal-alisto a di maladaw, wenno panagsikor.” Nupay dagiti lallaki ti naikuna a nalaklaka a makaaksidente no nakaro ti panagsikorda, natakuatan met ti panagadal a naisalsalumina ti panagpeggad dagiti inna. Kuna ti periodiko: “Kanayon nga agap-apurada, yantangay kasapulan a dagasenda dagiti annakda manipud iti kindergarten iti eksakto nga oras wenno aglutoda iti pangngaldaw.”
Gagangay ti Pannakabatibat Dagiti Ubbing
Gistay amin nga ubbing ket agtagtagainep iti nakaam-amak. Sigun iti panagadal ti Central Institute for Mental Health idiay Mannheim, Alemania, malagip ti 9 iti kada 10 nga ubbing a nariingda gapu kadagiti tagtagainepda. Dagiti gagangay a batibat iramanna dagiti tagtagainep a sadiay makamkamatda, matmatnagda kadagiti nangato a disso, wenno maap-apektaranda iti gubat wenno natural a didigra. Iti kaaduan a kaso, dagita a tagtagainep ket agkakanat a pasamak iti pantasia ken agpayso a kasasaad. Masansan a malipatan dagiti babbarito ti natagtagainepda. Iti kasumbangirna, dagiti babbalasitang, masansan nga iyestoriada wenno isuratda dagiti natagtagainepda. Tapno dida agdanag iti pannakabatibatda, isingasing dagiti eksperto nga iyestoria koma dagiti ubbing ti natagtagainepda, i-drawing-da dayta, wenno iyaktoda ti eksenana, kuna ti Berliner Zeitung. No masurot dagitoy a singasing, masansan a didanton agtagtagainep iti unos ti sumagmamano a lawas ken saandanton a nakaam-amak.
Dodoktor nga Adikto iti Droga
Sigun kadagiti autoridad ti medisina idiay Britania, “maysa a doktor iti kada 15 ti adikto iti arak wenno droga,” kuna ti The Medical Post ti Canada. Iti panagregget a malapdan ti parikut, kayat nga irugi dagiti kangrunaan nga organisasion ti medisina idiay Britania dagiti saan a naiplano a pannubok no asino dagiti adikto iti droga tapno maammuan dagiti doktor nga adikto iti droga wenno arak. Mapattapatta a nasurok a 9,000 a doktor idiay Britania, a pakairamanan agpadpada dagiti lallaki ken babbai ti mabalin nga agab-abuso iti arak wenno dadduma pay a droga. Nakaskasdaaw ta dadduma a doktor “dida agpatulong gapu ta dida ammo no ania nga organisasion ti mabalin a pagpatulonganda,” kuna ti magasin.
Ti Panangipapudot iti Taraon Dina Dadaelen Dagiti Makasabidong
Rumbeng a saanen a kanen ti karne a di nai-refrigerator iti nasurok a dua nga oras kalpasan ti pannakalutona, kuna ti Tufts University Health & Nutrition Letter. Ngem saan kadi a matay ti aniaman a makadangran a bakteria no maluto manen? “Ti panangipapudot iti tedda a karne ti mabalin a mangpapatay iti bakteria nga immadu iti rabawna, ngem saanna a dadaelen dagiti makasabidong a pakaigapuan ti sakit a patauden ti sumagmamano a bakteria,” kuna ti Nutrition Letter. Ti sabidong a patauden dagiti kadawyan a bakteria nga staphylococcus ti pakaigapuan ti panagsakit ti tian, panagtakki, panagrurusok, panaglammin, panaggurigor, ken panagsakit ti ulo. “Ket saan a madadael dagiti makasabidong nga elemento uray maipapudotda a naimbag.”
Karnabal Idiay Brazil
“Mabalin a ti karnabal ti namaglatak iti Rio de Janeiro, ngem umad-adu a Braziliano ti saanen nga interesado,” kuna ti Nando.net. Adu a tattao iti intero a lubong ti mangipagarup a paset ti panagbiag dagiti Braziliano ti tinawen a piesta. Nupay kasta, sabali ti kasasaad a sagudayen ti panagadal ti Brazil’s Institute for Social Research. Natakuatan dayta nga 63 a porsiento kadagiti Braziliano ti saan a makipaspaset kadagiti rambak, 44 a porsiento ti agkuna a “saanda a pulos nga interesado,” ket kinuna ti 19 a porsiento a “kagurgurada ti karnabal.” Impadamag ti periodiko a Jornal do Brasil a saan man la nga ibrodkas ti kangrunaan a network ti telebision iti pagilian dagiti salip ti parada ti samba iti daytoy a tawen. Nupay kasta, rinibu a turista ti agaaripuno idiay Brazil tapno buyaenda ti piesta. Ket tangay ti Brazil ti maysa kadagiti kaaduan ti addaan iti AIDS iti lubong, nangibunong ti ministri ti salun-at iti minilion a kondom kabayatan ti karnabal.
“Nagasat a Kayo ti Loteria”
Namutbuteng dagiti nakaunget a pumurok iti asideg ti Bangkok, Thailand, a dangranda dagiti propesional a managimprenta iti libro nga atapenda a mangikagkagumaan a mangpuor iti “kayo ti gasat iti loteria,” kuna ti South China Morning Post. Nagdindinamag ti “kayo ti gasat” iti pagilian idi nagpabalakadda iti panangabak iti loteria, isu a talaga a nakaunget dagiti lokal a pumurok idi naammuanda a ti kayo ket pinuoran ti maysa nga arsonista. “Talaga a makaungetak,” kinuna ni Dongmalee. “Siak a mismo ket nangabak iti kuarta gapu iti dayta a kayo ket nakakuartaak pay idi binalakadak dagiti sabsabali no kasano a basaen dayta.” Naipadamag, nupay kasta, a nanipud idi napuoran, nakaunget ti espiritu ti kayo, ket kuna dagiti pumurok a saanen a mamalakad ti espiritu maipapan iti loteria. Kinuna ti damag a palplanuen dagiti pumurok a paayabanda dagiti Budista a monghe tapno gutugotenda ti espiritu ti kayo a mamalakad manen maipapan iti loteria.
Umad-adu Dagiti Agbuya iti TV, Bumasbassit Dagiti Managbasa
Sigun iti surbey ti Audiovisual Media Institute of Greece, adda 3.8 a milion a TV para iti 3.5 a milion a sangakabbalayan iti dayta a pagilian; 1 iti kada 3 a sangakabbalayan ti addaan met iti videocassette recorder. Impadamag ti periodiko ti Atenas a To Vima a ti promedio nga inaldaw nga oras ti panagbuya dagiti Griego iti TV ket gistay uppat nga oras idi 1996, no idilig iti kurang a dua ket kagudua nga oras idi 1990. Isu met la gayam a bimmassit dagiti agbasbasa. Impalgak ti surbey nga 42.2 a periodiko ti basbasaen ti ordinario a Griego idi 1989, ngem idi 1995, bimmaba dayta a bilang iti 28.3. Umasping iti dayta, bimmassit dagiti agbasbasa iti magasin iti 10 a porsiento kabayatan iti isu met la a tiempo.
Dagiti Lallakay ken Babbaket a Kurang ti Sustansia ti Kankanenda
“Masansan a saan nga umdas ti kankanen dagiti lallakay ken babbaket ket ngarud nalakada nga agsakit,” kuna ti Nassauische Neue Presse ti Frankfurt, Alemania. Daytoy ti nagteng a konklusion kalpasan a nasurbey ti nasurok a 2,500 a lallaki ken babbai a nasurok a 70 ti tawenda iti sangapulo a pagilian iti Europa. Adu ti mangipagarup a basbassit ti kasapulan dagiti lallakay ken babbaket a taraon, ngem ti bassit unay a calorie ti mangpakapuy iti resistansiada. Kasta met a masansan a saan a nasustansia ti kankanen dagiti lallakay ken babbaket agsipud ta sapsapaenda ti agluto iti taraon sada idulin dayta iti napaut nga oras. Sa bassit a kappuros a prutas ken nateng ti kankanenda, nangnangruna no saanda a tiempo. Kinuna ti panagadal a palagipan koma dagiti doktor dagiti pasienteda a lallakay ken babbaket a “manganda a naimbag ken regular.” Insingasingna pay nga ad-adu koma ti pannakasanay dagiti lallakay ken babbaket nga agehersisio, tangay ti panagbannog ti bagi ti mangpaganas iti pannangan.
Magun-odanen ti Biblia iti 2,197 a Lenguahe
“Naipatarusen iti 30 pay a lenguahe dagiti paset ti Biblia itay napan a tawen, isu a magun-odanen dagiti Kasuratan iti dagup a 2197 a lenguahe,” kuna ti ENI Bulletin ti Geneva, Switzerland. Magun-odanen ti intero a Biblia iti 363 a lenguahe, agraman dagiti naputar a lenguahe a kas iti Esperanto. Kanayon nga irekord ti United Bible Societies (UBS) dagiti lenguahe a nakaipablaakan ti uray maysa la a libro ti Biblia. Kinuna ni Fergus Macdonald, ti sekretario heneral ti UBS, a ti kalat ket “pagbalinen ti Sao ti Dios a magun-odan dagiti tattao iti nakayanakanda a sao.”