Ti Panangmatmat ti Biblia

Rumbeng Kadi a Padayawan Dagiti Natay?

“ADDA NAKAIRUAMANEN A RIKNA TI KAADUAN A TATTAO A RAEMENDA TI BANGKAY TI TAO A SAANDA A MARIKNA PARA ITI BANGKAY TI ANIMAL.”​—ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA.

NAGDUDUMA ti pammadayaw ti kaaduan a tattao kadagiti natay nga ipatpategda. Mapadayawan dagiti natay kadagiti obituario iti periodiko, ket maitan-okda kadagiti bitla wenno surat maipapan iti minatay. Iti dadduma a lugar, gagangay dagiti nangangayed a pumpon a napakuyogan kadagiti narelihiosuan wenno tradisional a ritual. Mabalin nga adu nga aldaw, lawas, wenno bulan ti kapaut dagiti seremonia para iti minatay. Maipanagan kadagiti eskuelaan, eropuerto, kalsada, ken ili dagiti natayen a nalatak a tattao. Naibangon dagiti monumento ket naideklara dagiti piesta opisial a panglaglagip kadagiti bannuar a tattao.

Nupay kasta, sigun iti Sao ti Dios, pulos nga awanen ti ammo dagiti natay iti aniaman a pammadayaw a maipaay kadakuada. (Job 14:10, 21; Salmo 49:17) Sibibiag laeng dagiti natay iti panunot dagidiay manglagip kadakuada. Kuna ti Biblia: “Dagiti sibibiag ammoda a mataydanto; ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman.” (Eclesiastes 9:5) Ngem isursuro ti Kasuratan ti namnama a panagungar a mapasamak iti masakbayan. (Juan 5:28, 29; 11:25) Ngem agingga a dumteng dayta a tiempo, maitalimeng dagiti natay. Literal nga agbalinda a tapok.​—Genesis 3:19; Job 34:15.

Gapu iti nalawag a takder ti Biblia maipapan iti kasasaad dagiti natay, adda kadi serserbi ti aniaman a gakat a mangpadayaw kadakuada? Rumbeng kadi nga annuroten dagiti Kristiano ti tradisional a kustombre a nainaig iti pumpon wenno panangitabon kadagiti patpatgen?

Dagiti Ritual a Naibasar iti Palso a Kapanunotan

Adu, nalabit ti kaaduan, a tradisional a ritual a nainaig iti minatay ket nagtaud iti di naimbibliaan a narelihiosuan a sursuro. Panggep ti dadduma a ritual a “salakniban ti minatay iti iraraut dagiti demonio; no dadduma, ti panggep ti ritual ket salakniban dagiti sibibiag iti impluensia ni patay wenno iti dakes a panggep ti minatay,” kuna ti Encyclopædia Britannica. Aniaman a kasta a kustombre a naibasar iti palso a kapanunotan nga agbibiag dagiti natay iti di makita a lubong ket direkta a maikontra kadagiti kinapudno iti Biblia.​—Eclesiastes 9:10.

Adu a tattao ti mangdaydayaw iti minatayda. Nairaman iti daytoy a kita ti panagdayaw ti panagatang ken panangilualo kadagiti minatay nga inapo. Dagiti dadduma a mangaramid kadagita a ritual dida ibilang a panagdayaw dagita nga aramidda no di ket, ipakpakitada laeng ti panagraem wenno nauneg a respetoda kadagiti minatay. Kaskasdi, adda narelihiosuan a nakaibasaran daytoy a kita ti debosion kadagiti natay nga inapo ken maikontra iti pannursuro ti Biblia. Imbaga ni Jesu-Kristo: “Ni Jehova a Diosmo ti masapul a daydayawem, ket kenkuana laeng ti masapul a pangipaayam ti sagrado a panagserbi.”​—Lucas 4:8.

Natimbeng a Panangmatmat

Ti pammadayaw ken panagraem iti minatay ket saan a kanayon a nainaig iti palso a narelihiosuan a sursuro. Kas pagarigan, sagudayen ti maysa a salaysay ti Biblia no kasano a napadayawan ni matalek nga Ari Ezekias kalpasan a natay. Isut’ “intabon [ti ili ti Dios] iti kasang-atan dagiti tantanem dagiti annak ni David; ket amin a Juda ken dagiti agnaed idi idiay Jerusalem inaramidda kenkuana ti pammadayaw iti ipapatayna.” (2 Cronicas 32:33) Ti maysa pay a pagarigan ket ni Jesus. Kunaen ti Biblia a dagiti adalanna “innalada ti bagi ni Jesus ket binedbedanda kadagiti patapat agraman dagiti especia, kas ti wagas ti kaugalian dagiti Judio a panangisagana a maipaay ti panangitabon.”​—Juan 19:40.

Adu ti dadduma pay a kasasaad a salaysayen ti Kasuratan a naaramid dagiti naisangsangayan a pamay-an a nainaig iti bangkay ken panangitabon iti minatay. Dagitoy nga aramid ket saan a panagdayaw kadagiti inapo, wenno naibasarda iti kamali a pammati nga agtultuloy dagiti minatay a mangimpluensia iti kabibiag dagiti sibibiag. Imbes ketdi, ipakpakita dagiti agladladingit ti nauneg a panagraemda kadagidiay patpatgenda. Saan a laksiden ti Biblia ti kasta a panagraem, la ketdi no naibasar iti natural a karirikna ti tao nupay saan nga isingasing ti Biblia ti sobra wenno napalaus a panangipakita iti panagladingit no iti pumpon. Iti kasumbangirna, dina parparegtaen dagiti Kristiano nga agbalinda nga estoiko wenno indiperente no natay ti patpatgenda.

Gapuna, no ipumpon wenno itabonda dagiti patpatgenda, mangipaay dagiti Saksi ni Jehova iti umno a panagraem ken panangpadayaw iti minatay. (Eclesiastes 7:2) No maipapan iti sabsabong, seremonia ti panagipumpon, ken dadduma a lokal a kustombre, naannad dagiti Kristiano iti personal a panagdesisionda tapno dida makaaramid iti maikontra kadagiti pannursuro ti Biblia. No kasta, kasapulan ti naannad a panagdesision ken kinatimbeng. Ilawlawag ti Encyclopædia of Religion and Ethics nga “agbaliwbaliw ti kaipapanan dagiti ritual iti nadumaduma a tiempo, isu nga inton agangay, ti kaipapananna mabalin a medio naiduman iti orihinal a nakainaiganna, ket ti natalak nga eksplanasion iti dayta mabalin nga awan ipalgaknan maipapan iti nagtaudanna.”a

Dakes Kadi ti Bitla a Pammadayaw iti Minatay?

Agaplikar met ti prinsipio ti kinatimbeng iti panagbitla iti pammadayaw iti minatay. Kadagiti diskurso ti pumpon, ikagumaan dagiti Saksi ni Jehova a liwliwaen dagiti nagminatay. (2 Corinto 1:3-5) Mabalin nga iraman iti pormal a programa ti maysa wenno ad-adu pay nga agbitla. Ngem saan a maitutop a pagbalinen ti okasion a pagbitlaan ti adu a mangitan-ok iti minatay. Imbes ketdi, ti pumpon ket mangted gundaway a mangitan-ok iti nakaskasdaaw a kalidad ti Dios, agraman ti kinamanangngaasina a nangipaay iti namnama ti panagungar kadatayo.

Ngem di kaipapanan daytoy a dakes ti pananglagip kadagiti nasasayaat a kalidad ti minatay kabayatan ti palawag para iti pumpon. (Idiligyo iti 2 Samuel 1:17-27.) No ti minatay ket matalek iti Dios agingga ken patay, isut’ nagsayaat a pagtuladan. (Hebreo 6:12) Nasayaat a mennamennaen ti natarnaw a kabibiag dagiti adipen ti Dios. Mangliwliwa kadagiti sibibiag ken mangpadayaw iti pakalaglagipan ti minatay ti panangiranud kadagitoy naimbag a kapanunotan iti sabsabali kabayatan ti serbisio ti pumpon.

Saan nga agdayaw dagiti pudno a Kristiano kadagiti natay. Dida makipaset iti nalalatak a ritual a maikontra kadagiti kinapudno ti Biblia. Iti kasumbangirna, liklikan dagiti adipen ti Dios ti nalabes a panangmatmat nga agsipud ta tapok laeng ti minatay, bambannog laeng dagiti amin a kustombre iti pumpon. Agladingit ken laglagipenda ti minatayda. Ngem ti kinatarumpingay ken ladingitda ket liwliwaen dagiti kinapudno ti Biblia a saan nga agsagsagaba ti minatay ken adda namnama a panagungar.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 10]

Ti pumpon a mangpadayaw ken ni Gustav II, nga ari ti Sweden, kalpasan ti ipapatayna idi 1632

[Credit Line]

Manipud iti libro a Bildersaal deutscher Geschichte