Agannad Kadagiti Kaugalian a Di Makaay-ayo iti Dios

ITI maysa a bassit a paraangan, silulukat ti maysa a lungon iti kainaran idiay Africa. Iti ilalabas dagiti nakalinia a makipagladingit, maysa a lakay ti nagdung-aw. Miningminganna ti rupa ti natay ket kinunana: “Apay a dika man la nagpakada? Apay a pinanawannak lattan? Ita ta nagsublika, tulongannak pay kadi?”

Iti sabali a paset ti Africa, naipasngay ti maysa a maladaga. Awan ti napalubosan a kumita iti ubing. Sa la naiparang ti maladaga ken naipaayan iti nagan babaen ti maysa a seremonia kalpasan ti sumagmamano nga aldaw.

Kadagiti dadduma a tattao, karkarna a kaugalian ti pannakisarita iti natay a tao wenno panangilemmeng iti kappasngay nga ubing. Ngem kadagiti dadduma a kultura ken kagimongan, ti kaugalian ken panangmatmat dagiti tattao no adda matay wenno maipasngay ket naibatay iti maysa a nagbileg a patpatien nga adda biag ken puot dagiti natay.

Nakabilbileg dayta a patpatien nga uray la naibugas kadagiti kaugalian ken ritual a pakairamanan ti dandani amin nga aspeto ti biag. Kas pagarigan, patien ti minilion a dagiti napateg a tukad ti biag ti maysa a tao​—kas ti pannakaipasngay, panagbaro wenno panagbalasang, panagasawa, panaganak, ken ipapatay​—ket paset ti proseso ti ipapan iti disso dagiti espiritu nga inapo. Patienda a sadiay, ti natay a tao ket agtultuloy a makipaset iti biag dagidiay napanawanna. Ken maitultuloyna ti siklo ti biag babaen ti pannakaipasngayna manen.

Tapno masigurado ti naannayas a proseso iti nagbaetan dagiti amin a tukad daytoy a siklo, maangay ti adu a kaugalian ken ritual. Dagitoy a kostumbre ket naibatay iti patpatien nga adda banag iti bagitayo a makalasat iti ipapatay. Dagiti pudno a Kristiano liklikanda ti aniaman a kostumbre a nainaig iti dayta a patpatien. Apay?

Ania ti Kasasaad Dagiti Natay?

Nabatad ti panangdeskribir ti Biblia iti kasasaad dagiti natay. Simple a kunana: “Dagiti sibibiag sipapanunotda a mataydanto; ngem no maipapan kadagiti natay, saanda a pulos sipapanunot iti aniaman . . . Ti ayatda ken ti gurada ken ti imonda napukawen . . . Awan ti aramid wenno uray gakat wenno uray pannakaammo wenno uray sirib idiay Sheol [tanem], ti disso a papanam.” (Eclesiastes 9:5, 6, 10) Dagiti pudno nga agdaydayaw iti Dios nabayagen nga ammoda daytoy a pamunganayan a kinapudno iti Biblia. Natarusanda a matay ken madadael ti kararua, saan ket nga imortal. (Ezequiel 18:4) Naammuanda pay nga awan ti espiritu dagiti natay. (Salmo 146:4) Iti nagkauna nga ilina, nainget nga imbilin ni Jehova a naan-anay nga isinada ti bagbagida manipud iti aniaman a kaugalian wenno ritual a nainaig iti patpatien nga adda puot dagiti natay ken adda maaramidanda kadagiti sibibiag.​—Deuteronomio 14:1; 18:9-13; Isaias 8:19, 20.

Dagiti Kristiano idi umuna a siglo liniklikanda met ti aniaman a kaugalian wenno ritual a nainaig iti ulbod a narelihiosuan a sursuro. (2 Corinto 6:15-17) Ita, dagiti Saksi ni Jehova, aniaman ti puli, tribo, wenno nalikudanda, idianda dagiti tradision ken kostumbre a nainaig iti ulbod a sursuro nga adda banag iti tao a makalasat iti ipapatay.

Kas Kristiano, ania ti makaiwanwan kadatayo a mangikeddeng no rumbeng a makipasettayo iti maysa a kostumbre wenno saan? Masapul a panunotentayo a naimbag no adda nakainaiganna dayta iti aniaman a di nainkasuratan a sursuro, kas iti patpatien a dagiti espiritu dagiti natay adda maaramidda kadagiti sibibiag. Kanayonanna, nasken nga usigentayo no ti pannakipasettayo iti kasta a kostumbre wenno seremonia ket mabalin a pakaitibkolan dagiti sabsabali a makaammo iti patpatien ken sursuro dagiti Saksi ni Jehova. Bayat a sipapanunottayo kadagita a punto, usigentayo ti dua a banag a pakaseknan​—ti pannakaipasngay ken ipapatay.

Dagiti Seremonia Mainaig iti Panagpasngay ken Panangpanagan iti Ubing

Nasayaat ti adu a kaugalian mainaig iti panagpasngay. Ngem kadagiti lugar a mamatmatan ti panagpasngay kas iyaakar ti biag manipud iti disso dagiti inapo nga espiritu nga agturong iti kagimongan dagiti tattao, masapul nga agannad dagiti pudno a Kristiano. Iti dadduma a paset ti Africa, kas pagarigan, adda sumagmamano a tiempo a palabsen sakbay a mairuar ti kappasngay ken maikkan iti nagan. Nupay nagduduma ti kapaut ti panaguray sigun iti lokalidad, agpatingga dayta babaen ti maysa a seremonia mainaig iti panangpanagan iti ubing. Iti dayta a seremonia, mairuar ti ubing ken pormal a maiparang kadagiti kabagian ken gagayyem. Iti dayta a kanito, opisial a maiwaragawag ti nagan ti ubing kadagiti dimmar-ay.

Iti panangilawlawagna iti pateg daytoy a kaugalian, kuna ti libro a Ghana​—Understanding the People and Their Culture: “Bayat ti umuna a pito nga aldaw ti biagna, ti maladaga ket mamatmatan a ‘bumisbisita’ ken madama nga umal-allatiw manipud iti lubong dagiti espiritu nga agturong ditoy daga. . . . Kadawyan a di mairuar ti maladaga ken maiparit a kitaen dagiti saanna a kapamilia.”

Apay nga adda ti tiempo a panaguray sakbay a mapanaganan ti ubing babaen ti maysa a seremonia? Ilawlawag ti libro a Ghana in Retrospect: “Sakbay ti maikawalo nga aldaw, mamatmatan a saan pay a tao ti ubing. Adda pay laeng pakainaiganna iti lubong dagiti espiritu a naggappuanna.” Kuna pay ti libro: “Yantangay ti nagan kano ti mamagbalin iti ubing a tao, dagiti agassawa a maamak a matay ti anakda masansan nga itantanda ti panangpanagan kenkuana agingga a masiguradoda nga agbiag ti ubing. . . . Gapuna, daytoy a ritual ti iyaallatiw wenno panangiparang iti maladaga ket mamatmatan nga adda dakkel nga epektona iti anak ken iti nagannakna. Ti seremonia ti mangabrasa iti maladaga iti lubong dagiti tattao.”

Maysa a lumakay a kabagian ti pamilia ti masansan a mangimaton iti kasta a seremonia ti panangpanagan. Agduduma dagiti aspeto ti okasion depende kadagiti lugar, ngem ti seremonia masansan nga iramanna ti panangibukbok iti maysa a likido kas atang, karkararag agpaay kadagiti inapo nga espiritu a mangyeb-ebkas iti panagyaman iti natalged a pannakaipasngay ti ubing, ken dadduma pay a ritual.

Ti tampok ti seremonia isu ti pannakaiwaragawag ti nagan ti ubing. Nupay dagiti nagannak ti mangted iti nagan ti anakda, masansan a dakkel ti impluensia dagiti dadduma a kabagian iti panangpili iti nagan. Nalabit a simboliko ti kaipapanan ti dadduma a nagan iti lokal a lenguahe, kas iti “pimmanaw ken nagsubli,” “immay ni Nanang iti maikadua a daras,” wenno “nagsubli ni Tatang.” Ti dadduma a nagan ket addaan iti kaipapanan a nairanta a mangupay kadagiti inapo a mangisubli iti kappasngay iti lubong dagiti natay.

Siempre, saan a dakes ti agragsak no maipasngay ti maysa nga ubing. Awan dakesna no maala ti nagan ti ubing iti nagan ti maysa a tao ken maikkan iti nagan a mangyanninaw kadagiti kasasaad a nainaig iti pannakaipasngayna, ken personal a desision ti panangikeddeng no kaano a mapanaganan ti ubing. Ngem dagiti Kristiano a tarigagayanda nga ay-aywen ti Dios ikagumaanda a liklikan ti aniaman a kaugalian wenno seremonia a mangiparangarang a patienda ti panangmatmat a ti kappasngay nga ubing ket maysa a “bisita” nga immay iti lubong dagiti sibibiag a tattao manipud iti lubong dagiti inapo nga espiritu.

Kanayonanna, yantangay adu iti komunidad ti mangmatmat iti seremonia ti panangpanagan kas maysa a napateg a ritual ti iyaallatiw, masapul nga ikabilangan dagiti Kristiano ti konsiensia dagiti sabsabali ken ti mabalin a panunoten dagiti di manamati. Kas pagarigan, ania ti panunoten dagiti dadduma no ti maysa a Kristiano a pamilia saanda nga ipakita ti kappasngay nga anakda agingga a saan a naaramid ti seremonia ti panangpanagan? Ania ti panunoten dagiti sabsabali no ipanaganda dagiti nagan a maikontra iti panangipabigbigda iti bagbagida kas mangisursuro iti kinapudno iti Biblia?

Gapuna, iti panangikeddeng no kasano ken kaano a panagananda dagiti annakda, ikagumaan dagiti Kristiano nga ‘aramiden ti amin a bambanag a maipaay iti dayag ti Dios’ tapno saanda a makaitibkol. (1 Corinto 10:31-33) Saanda a ‘pagbalinen nga awan kapapay-an ti sao ti Dios tapno mataginayon ti tradision’ a nairanta a mangpadayaw kadagiti natay. Imbes ketdi, idayaw ken ipadayagda ti sibibiag a Dios, ni Jehova.​—Marcos 7:9, 13.

Ti Panagbiag Kalpasan a Matay

Ti ipapatay, kas iti pannakaipasngay, ket matmatan ti adu kas iyaakar; ti maysa a natay umakar manipud iti pisikal a lubong nga agturong iti di makita a disso dagiti espiritu dagiti natay. Adu ti mamati a no saan a maipatungpal dagiti masinunuo a kaugalian ken ritual no matay ti maysa a tao, gumura dagiti inapo nga espiritu, a mamatmatan nga addaan iti pannakabalin a mangdusa wenno manggunggona kadagiti sibibiag. Daytoy a patpatien ket nabileg a mangimpluensia iti urnos ti pumpon.

Dagiti pumpon a nairanta a mangay-ayo kadagiti natay masansan nga iramanna ti adu nga ebkas ti emosion​—manipud iti panaganug-og ken panagriaw iti sango ti bangkay agingga kadagiti ragragsak kalpasan ti tabon. Masansan a mailasin dagiti kasta a ragragsak iti pamumpon babaen ti nalabes a panagrambak, panagbartek, ken panagsala buyogen ti naariwawa a musika. Mamatmatan a nakapatpateg ti pamumpon nga uray dagiti kapanglawan a pamilia masansan a mangaramidda iti dakkel a panangikagumaan nga agurnong iti pondo tapno maaramid ti “nasayaat a pamumpon,” uray agpasarda iti rigat wenno maaddaanda iti utang.

Adu a tawenen a naan-anay nga imbutaktak dagiti Saksi ni Jehova dagiti di nainkasuratan a kaugalian iti pumpon.a Dagiti kasta a kostumbre iramanna ti lamay a panangidolo iti natay, ti panangibukbok iti likido kas atang, pannakitungtong ken panagkiddaw kadagiti natay, seremonia a pananglaglagip iti natay, ken dadduma pay a kaugalian a naibatay iti patpatien nga adda paset ti tao a makalasat iti ipapatay. Dagiti kasta a kostumbre a mangibabain iti Dios ket “narugit,” “ubbaw a panangallilaw” a naibatay “iti tradision dagiti tattao,” saan nga iti kinapudno iti Sao ti Dios.​—Isaias 52:11; Colosas 2:8.

Panangpilit nga Umayon

Adda dagidiay marigatan a mangliklik kadagiti kaugalian, nangruna kadagiti pagilian a nakapatpateg ti panangpadayaw kadagiti natay. Gapu iti saanda a panangsurot kadagiti kasta a kaugalian, napagduaduaan dagiti Saksi ni Jehova wenno naakusarda a bumusbusor iti komunidad ken awananda iti panagraem kadagiti natay. Gapu iti pammabalaw ken napalalo a panangpilit, addada Kristiano a mabuteng nga agtignay a naiduma iti laksid ti umiso a pannakaawatda iti kinapudno iti Biblia. (1 Pedro 3:14) Ibaga ti dadduma a saanda a naan-anay a maliklikan dagitoy a kaugalian agsipud ta dagitoy ket paset ti kulturada. Addada met mangikalintegan a ti saan a panangsurot iti kaugalian ket mangitunda iti panangbusor ti komunidad iti ili ti Dios.

Agingga a mabalin, ditay kayat a gumura ti asinoman. Kaskasdi, pakdaarannatayo ti Biblia a ti lubong a naisina iti Dios gumura no agtakdertayo a sititibker iti dasig ti kinapudno. (Juan 15:18, 19; 2 Timoteo 3:12; 1 Juan 5:19) Sidadaan a taginayonentayo dayta a takder, yantangay ammotayo a masapul a naidumatayo kadagidiay adda iti naespirituan a kinasipnget. (Malakias 3:18; Galacia 6:12) Kas iti inaramid ni Jesus idi sulisogen ni Satanas, sarangtentayo koma ti panangpilit nga agtignay iti wagas a di makaay-ayo iti Dios. (Mateo 4:3-7) Imbes a pagbutnganda ti tao, nangnangruna a maseknan dagiti pudno a Kristiano no kasanoda a maay-ayo ken maipadayag ni Jehova kas ti Dios ti kinapudno. Aramidenda dayta babaen ti saanda a panangikompromiso kadagiti pagalagadan ti Biblia iti nasin-aw a panagdayaw iti laksid ti panangpilit dagiti sabsabali.​—Proverbio 29:25; Aramid 5:29.

Panangraem iti Natay​—Panangpadayaw ken ni Jehova

Normal ti makarikna iti nakaro a saem ken panagleddaang no adda ipatpategtayo a pimmusay. (Juan 11:33, 35) Ti panangipateg iti pakalaglagipan ti maysa nga ing-ingungoten ken ti nadayaw a panangipumpon kenkuana ket mayanatup ken maikanatad nga ebkas ti ayattayo. Ngem dagiti natayan a Saksi ni Jehova ibturanda ti nakaro a ladingit ngem saanda a kasapulan ti sumurot kadagiti aniaman a tradision a di makaay-ayo iti Dios. Saan a nalaka nga aramiden dayta dagidiay dimmakkel iti kultura a mapagbutbutngan dagiti natay. Mabalin a marigatantayo nga agtalinaed a natimbeng no lumlumdaangtayo gapu iti ipapatay ti maysa a nasinged kadatayo. Nupay kasta, dagiti matalek a Kristiano ket pabilgen ni Jehova, “ti Dios ti amin a liwliwa,” ken magunggonaanda iti naayat a suporta dagiti kapammatian. (2 Corinto 1:3, 4) Gapu iti nabileg a pammati dagiti pudno a Kristiano nga agbiagto manen dagiti natay nga adda iti lagip ti Dios, adda rasonda a naan-anay a mangliklik kadagiti di Nakristianuan a kaugalian iti panangipumpon a mangilibak iti kinapudno ti panagungar.

Saantay kadi a maragsakan a ni Jehova inayabannatayo “manipud iti kinasipnget nga agturong iti nakaskasdaaw a lawagna.”? (1 Pedro 2:9) Bayat a pagrag-oantayo ti pannakaipasngay ken ibturantayo ti ladingit ti matayan, ti koma nabileg a tarigagaytayo a mangaramid iti umiso ken ti nauneg a panagayattayo ken ni Jehova a Dios ti kanayon a mangtignay kadatayo nga ‘agtultuloy a magna kas annak ti lawag.’ Ditay koma pulos agpaimpluensia iti aniaman a di Nakristianuan a kaugalian a di makaay-ayo iti Dios.​—Efeso 5:8.

[Footnote]