Ti Kita ti Kawes nga Isuottayo​—Pudno Aya a Napateg?

“DIAK ammo no ania ti isuotko!” Kanayon kadi a mangngegan daytoy a reklamo? Siempre, kanayon a sigagagar dagiti pagtagilakuan iti moda a tumulong kenka​—wenno ad-adda a mangriro kenka​—babaen kadagiti kabaruan nga uso.

Kadagitoy nga aldaw, narigrigat ti agpili agsipud ta mabalin a paregtaendaka nga agbado iti kasual, imbes a pormal. Kuna ti maysa nga editorial ti magasin ti moda maipapan iti daytoy baribar a pagannayasan ti dekada 1990: “Mabalin a makaliwliwa a maammuan a saan laeng nga okey ti agbado iti medio daanen, nabayagen, rutroten ken agkupkupasen, no di ket makaay-ayo dayta.”

Kinapudnona, kadagiti kallabes a tawen, dakkel ti impluensia ti makaallukoy unay a panaganunsio, dagiti pagtuladan iti TV, dagiti kapatadan, ti panangipangpangruna iti bagi, ken ti tarigagay nga agbalin a naisalsalumina no maipapan iti panagkawkawes dagiti tattao, nangnangruna kadagiti agtutubo. Agtakaw pay ketdin dagiti dadduma kadakuada tapno dida maudi iti moda.

Adu a popular nga estilo iti dekada 1990 ti nagtaud iti kadaanan a panatiko a kultura a kas iti movimiento dagiti hippie iti Makinlaud a kagimongan idi dekada 1960. Ti barbas, kulkol ken atiddog a panagbubuok, ken panagkawes iti kuneskunes ti nangipasimudaag iti pannakailaksid dagiti tradisional a pagalagadan. Ngem ti kawes a mangipasimudaag iti iyaalsa ti nangparayray met iti kabarbaro a pannakiuso, kabarbaro a panangpilit dagiti kapatadan.

Ti panagkawkawes ket nagbalinen a nasaksaknap ken nabatbatad nga alikamen ti kinatao. Dagiti kawes, nangnangruna dagiti T-shirt, ti arigna billboard a siuulimek a mangyanunsio kadagiti nalatak nga isports ken bannuar iti isports, pagaangawan, pannakaupay, kinaagresibo, moralidad​—wenno imoralidad​—ken dagiti komersial a produkto. Wenno mangkigtotda. Usigem ti nabiit pay a paulo iti Newsweek: “Kinabrutal ti Ipasimudaag ti Moda Dagiti Tin-edyer.” Dakamaten ti artikulo ti nasao ti 21 ti tawenna a lalaki maipapan iti T-shirt-na: “Isuotko dayta ta ipasimudaagna kadagiti tattao ti madama a kaririknak. Diak kayat ti padiktaran ken diak kayat a biangandak.”

Mabalin nga agduduma ti makita iti sango ken likudan ti T-shirt ti nadumaduma a tattao. Ngem nabatad ti tarigagay a makiuso​—iti magustuan a pakigrupuan wenno iti agraraira a karirikna ti iyaalsa, siak-nga-umuna a kababalin, kinalulok, wenno kinaranggas. Lussoken pay ketdin ti maysa a diseniador dagiti lupot sigun iti kayat dagiti kustomerna. “Mabalinda a pilien ti lussok ti paltog, riple, wenno masinggan,” kunana. “Ipasimudaagna laeng ti moda.”

Ania ti Ipasimudaag ti Moda?

“Gagangay a dagiti kawes ti maysa a pangipakaammuam iti partikular a pakigrupuam iti kagimongan,” kuna ni Jane de Teliga, maysa a fashion curator idiay Powerhouse Museum, idiay Sydney, Australia. Kunana pay: “Agpilika iti pakigrupuam ket tulademto ti panagkawkawesda.” Kinuna ni Dr. Dianna Kenny, lecturer ti sikolohia idiay Sydney University, a kas pangklasipikaran kadagiti tattao, ti panagkawkawes ket kas kapateg ti relihion, kinabaknang, panggedan, puli, edukasion, ken direksion ti pagtaengan. Sigun iti magasin a Jet, “rimsua” ti riribuk gapu iti puli iti maysa nga eskuelaan idiay Estados Unidos a dandani puraw amin nga estudiantena “gapu ta dagiti Puraw nga estudiante a babbai ket nakasallapid, nagbado iti kalawkalaw, ken nagusar iti dadduma pay nga uso a ‘hip-hop’ a nainaig kadagiti Nangisit.”

Ti kinasungdo iti nakigrupuan ket nabatad met iti dadduma a subkultura, a kas iti benneg ti musika: “Iti adu a kaso,” kuna ti magasin a Maclean’s, “ti panagkawkawes ket maibagay iti paborito a musika: dagidiay paboritoda ti reggae agaruatda kadagiti natayengteng ken gora ti Jamaica, idinto ta dagiti pagay-ayatda ti grunge rock agaruatda iti ski tuque ken plaid shirts.” Ngem aniaman a kita, mabalin a nagngina ti naburara, kasual, kasla nayaw-awan ken napanglaw nga itsura, a maawagan a ragged.

Ania ti Mapaspasamaken Kadagiti Pagalagadan iti Panagkawkawes?

“Tunggal banag ket kasungani ti mabalin a pampanunotem,” kuna ti kolumnista a ni Woody Hochswender. “Din masinunuo ti uso kadagiti lallaki, nga iwanwan idi dagiti nainget a pagannurotan . . . Amin a banag ket aglanglanga a kas man la naburara.” Iti dadduma a lugar, nupay kasta, daytoy nga uso, mabalin nga ipamatmatna ti kinaawan pannakaseknan. Wenno mabalin nga ipakitana ti kinaawan panagraem iti bagi wenno kadagiti sabsabali.

Iti maysa nga artikulona maipapan iti panangmatmat dagiti estudiante kadagiti mannursuro, ilawlawag ti pagiwarnak a Perceptual and Motor Skills a “nupay maragsakan ti klase no nakamaong ti maestro, dagiti opinionna ket saan unay a mapagraeman ken masansan a maibilang a saan a nalaing a maestro.” Kuna ti isu met la a pagiwarnak a “ti nakamaong a maestra ket makaay-ayo a kitaen, nalaka nga asitgan, saan a nalaing, saan unay a mapagraeman, saan nga aglanglanga a kas maestra, ken tarigagayan ti kaaduan.”

Kabayatanna, iti lubong ti negosio, adda sabali pay nga ipasimudaag ti moda: mangguyugoy a panagkawkawes. Iti kallabes a tawtawen, umad-adu a babbai ti agtarigagay kadagiti nangangato a puesto iti panggedan. “Agkawesak a kas man la dumarup,” kuna ni Marie, maysa nga ehekutibo iti maysa a pagipablaakan. “Kayatko a naisalsaluminaak. Kayatko nga ekselente ti itsurak,” kunana pay. Impudno ni Marie a ti bagina ti ipangpangrunana.

Sigurado a makita met dagiti nalatak a moda kadagiti simbaan. Ti simbaanda pay ketdi ti pangipakitaan dagiti dadduma a dida kayat ti paudi iti moda a pangipasindayagan kadagiti kabaruan nga aruatenda. Ngem kadagitoy nga aldaw, dagiti klero, nupay agabitoda, masansan a makitada manipud pulpito ti kongregasion a nakamaong ken nakasapatos iti de-goma wenno nakaaruat iti kabaruan a moda.

Apay a Sangkapanunot ti Bagi ken ti Kinasiasino?

Ti uso a kawes​—nangnangruna kadagiti agtutubo​—kuna dagiti sikologo, ket maysa nga aspeto ti kinamanagimbubukodan, ta ipasimudaagna ti tarigagay a mangallukoy iti atension. Deskribirenda dayta kas “ti nakaro a pagannayasan ti agtutubo a mangmatmat iti bagina a pangatrakar iti atension dagiti sabsabali.” Kas man la ibagbagana ti: “Nalabit sangkapanunotnak a kas kaniak a sangkapanunotko ti bagik.”​—American Journal of Orthopsychiatry.

Dagiti pilosopia a mangipaganetget iti kinapateg dagiti tattao ken mangipasuli iti Dios ti nangitandudo met iti kapanunotan (a masansan a rubroban ti komersio) a sika, ti indibidual, ti kapatgan a tao iti uniberso. Ti problema ket, adda itan dandani innem a bilion kadagitoy ‘kapatgan’ a tattao. Immabuloy metten ti minilion a miembro kadagiti relihion iti Kakristianuan iti daytoy materialistiko nga impluensia, a mangikagkagumaan a mangsagrap iti “nanam-ay a panagbiag, iti agdama a panawen.” (Idiligmo ti 2 Timoteo 3:1-5.) Sa marakrakrak payen ti pamilia ken lumamlamiis ti napudno a panagayat, isu a saanen a nakaskasdaaw nga adu, nangnangruna dagiti agtutubo, ti agpagus a maaddaan iti pakabigbigan iti biag ken kinatalged.

Ngem siempre, gagangay a mayimtuod dagidiay maseknan iti panagkawkawes ken iti takderda iti Dios: Pagpatinggaan ti pannakitunosko kadagiti agbaliwbaliw a pagannurotan iti panagkawkawes? Kasanok a maammuan no umiso ti panagkawkawesko? Mamagduadua kadi wenno dakes ti ipasimudaagna maipapan iti kinataok?

Umiso Aya ti Panagkawkawesko?

Datayo a mismo ti mangikeddeng no ania ti isuottayo. Agduduma ti kayattayo, ken uray ti makukuartatayo. Ket agsasabali ti kustombre iti nadumaduma a lugar, pagilian, ken klima ti rehion. Ngem aniaman ti kasasaadmo, laglagipem daytoy a prinsipio: “Maipaay iti tunggal banag adda tiempona, ken panawen maipaay iti tunggal banag iti baba ti langit.” (Eclesiastes 3:1, Revised Standard Version) Iti sabali a pannao, ibagaymo ti kawesmo sigun iti okasion. Ken maikadua, ‘magnaka a sipapakumbaba iti Diosmo.’​—Mikias 6:8, NW.

Dina kaipapanan nga agkaweska iti nakadisdisente no di ket, iti wagas a “naimbag-pannakaurnosna” ken mangiparangarang iti “kinasimbeng ti panunot.” (1 Timoteo 2:9, 10) Masansan a kaipapanan laeng daytoy ti panagteppel, a sigun iti magasin a Working Woman, maysa a kalidad a mainaig iti naimbag a panagpili ken kinaelegante. Kas napaneknekanen a nasayaat a pagannurotan, dika ipalubos a dagiti kawesmo ti umuna a madlaw dagiti sabsabali no sumrekka iti siled, a pakaatrakaranda. Kuna ti Working Woman: “Agkaweska . . . iti wagas a dagiti makaay-ayo a kalidadmo kas indibidual ti pakaatrakaranda imbes a dagiti kawesmo.”

Kuna ti pagiwarnak a Perceptual and Motor Skills: “Sigun iti naurnong a literatura a mangus-usig iti maaramidan ti kawes a mangpataud iti impresion ken mangipasimudaag iti kinatao ti agar-agaruat, ti kawes ket napateg a pangripiripan iti damo a panangipato dagiti sabsabali.” Maitunos iti dayta, kuna ti maysa a babai a nasurok nga 40 ti tawenna, a kadagiti naglabas a panawen ket impakitana ti laingna a mangatrakar babaen ti panagkawkawesna: “Nagadu ti pinarnuayna a problemak agsipud ta pinakudrepna ti nagdumaan ti propesional ken pribado a biagko. Kanayon nga addada klientek iti negosio a mayat a mangilibre kaniak a mangan.” Kastoy ti panangdeskribir ti maysa a babai nga accountant maipapan iti agduduma nga estilo: “Nakitakon no kasano ti panangtrato dagiti lallaki kadagiti babbai a nakakawes iti kasual, wenno nakakawes iti estilo dagiti lallaki. Ipapanda nga agresibo dagita a babbai a sisasagana a manggundaway kadagiti sensitibo unay. Isu a basbassit a konsiderasion ti ipakita dagiti lallaki kadakuada.”

Natakuatan ti agtutubo a babai nga agnagan Jeffie a mamagduadua wenno dakes ti ipaspasimudaag ti kinataona idi nagpapukis iti kabaruan nga uso. “Kayatko laeng a ‘masabalian’ ti langak,” malagipna. “Uray la nabainanak idi nangrugin nga inyimtuod dagiti tattao kaniak, ‘Agpayso kadi a maysaka a Saksi ni Jehova?’” Inutob a naimbag ni Jeffie ti bagina. Kinapudnona, saan kadi nga agpayso a “ti naruay iti puso” saantay laeng nga isawang no di ket agminar met iti panagkawkawes ken panagay-ayustayo? (Mateo 12:34) Ania ti iparangarang ti kawesmo​—puso a kayatna nga ipangpangruna ti Namarsua wenno ta bagim?

Agkaweska Buyogen ti “Nasimbeng a Panagpampanunot”

Usigem met ti epekto dagiti kawesmo iti kinataom. Ti naturay ken nalabor a panagkawkawes mabalin a pagtangsitennaka. Ti naburara a panagkawkawes mabalin a rubrobanna dagiti negatibo a kapanunotam maipapan iti bagim. Ket dagiti T-shirt a namarkaan iti paboritom nga artista wenno managay-ayam wenno dadduma a bannuar ti mangsugsog kenka nga agdayaw kadagiti bannuar​—a maysa a kita ti idolatria. Wen, dagiti kawesmo ti mangipasimudaag kadagiti sabsabali​—ken mangipakaammo kadakuada maipapan iti kinataom.

Ania ti ipasimudaag dagiti kawesmo maipapan iti kinataom no nakaposposturaka wenno makagargari unay ti aruatmo? Pakpakaruem kadi dagiti kababalinmo a rumbeng koma nga ikagumaam a parmeken? Maysa pay, ania a kita ti tao ti padpadasem nga allukoyen? Makatulong kadatayo ti balakad a nailanad iti Roma 12:3 a mangparmek iti panagimbubukodan, kinapasindayag, ken negatibo a panagpampanunot. Balakadannatayo ni apostol Pablo sadiay a ‘ditay panunoten nga ad-adda ti bagitayo ngem iti rebbengna a panangpanunot; no di ket agpanunottayo a kas addaan iti nasimbeng a panagpampanunot.’ No ‘nasimbeng ti panagpampanunot[mo]’ kaipapananna a manakemka.

Nangnangruna a napateg daytoy kadagidiay naikkan iti rebbengen ken annongen. Dakkel ti impluensia ti ulidanda kadagiti sabsabali. Siempre, masapul nga ipakita dagidiay agtarigagay kadagiti pribilehio nga agserbi iti kongregasion Kristiano ken dagiti Kristiano nga assawada a naemma ken natakneng ti panagkawkawes ken panagay-ayusda. Pulos a ditay kayat a tuladen daydiay lalaki a dinakamat ni Jesus iti ilustrasionna maipapan iti boda: “Idi a ti ari simrek tapno usisaenna dagiti sangaili nakitana sadiay ti maysa a tao a di nagpagan-anay iti kawes a pakiboda.” Apaman a naammuanna nga awan nainkalintegan a rason daytoy a lalaki iti panagaruatna iti kasdi a di natakneng a pagan-anay, “ti ari kinunana kadagiti adipenna, ‘Punguenyo ti ima ken sakana ket ipalladawyo.’”​—Mateo 22:11-13.

No kasta, napateg nga isuro ti nagannak kadagiti annakda babaen ti sao ken ehemplo dagiti nasayaat a kababalin ken nasayaat a panagpili iti kawes. Mabalin a kaipapanan daytoy a rumbeng nga agbalin a nainget dagiti nagannak no dadduma bayat a makirinnasonda iti baro wenno balasangda. Ngem anian a makaparegta no makaawattayo iti di ninamnama a komendasion gapu iti nangato a pagalagadan ti panagkawkawes ken kababalin dagiti annaktayo ken uray datayo a mismo!

Wen, nawayawayaanen dagiti adipen ni Jehova manipud kinapasindayag, nangingina a moda, ken nalaus a panangpanunot iti bagi. Agpapaiwanwanda kadagiti nadiosan a prinsipio, saan nga iti espiritu ti lubong. (1 Corinto 2:12) No surotem dagitoy a prinsipio, saankanto unay a marigatan nga agpili kadagiti kawesmo. Maysa pay, kas iti naimbag pannakapilina a kuadro, saanto a dadaelen wenno insultuen dagiti kawesmo ti personalidadmo. Ket no lalo nga ikagumaam a tuladen ti Dios, ad-adda a masukaymo ti naespirituan a kinaimnas a saan nga ikeddeng dagiti kawesmo.