Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay a Sinairnak ti Gayyemko?

“Addaanak iti sumagmamano a gagayyem . . . Kalpasanna nakigayyemda iti maysa a balasitang ket no asitgak ida, isardengda ti agsasarita. . . . Ipupueradakon iti aniaman. Talaga a nasairak.”​—Karen.a

MABALIN a mapasamak ti kasta iti kasingedan nga aggagayyem. Adda aldaw a kanayon nga agkaduada; kabigatanna didan agin-innuni. “Ti maysa a gayyem ket daydiay koma mabalinmo a pagpannurayan ken pagtalkan, daydiay mabalinmo a pagpatulongan aniaman ti mapasamak,” kuna ti 17 ti tawenna a ni Nora. Ngem no dadduma, mabalin nga agtignay ti kasingedan a gayyemmo kas ti kadaksan a kabusormo.

Madadael a Panaggayyem

Apay a lumamiis ti nasinged a panaggayyem? Iti kaso ni Sandra, nangrugi ti problema idi binulod ti gayyemna a ni Megan ti maysa kadagiti paboritona a blusa. “Idi insublina,” kuna ni Sandra, “narugit ket adda bassit satsat iti manggasna. Dina man la nadakdakamat a kas man la diak madlaw.” Kasano ti panagrikna ni Sandra iti kinaawan konsiderasion ni Megan? “Naluksawak,” kunana. “Kas man la awan konsiderasionna kadagiti aruatek . . . wenno iti riknak.”

Nalabit a masairka met no adda aramiden wenno ibaga ti maysa a nasinged a gayyem a pakaibabainam. Napasamak daytoy ken ni Cindy idi imbagana iti maysa a grupo dagiti kaeskuelaanna a saanna pay a nabasa ti libro a naituding a basaenda. Kellaat a pinagungtan ti gayyemna a ni Kate. “Imbabainnak iti imatang ti grupomi nga aggagayyem,” malagip ni Cindy. “Masuronak unay kenkuana. Talaga a nagbalbaliwen dagiti bambanag kalpasan dayta.”

No dadduma, madadael ti panaggayyem no adda dagiti kabbaro a pakilanglangenan ti maysa a gayyem. “Adda nasinged a gayyemko idi a naibarkada iti maysa a grupo,” kuna ti 13 ti tawenna a ni Bonnie. “Idi kuan, saannakon nga ikankano.” Wenno mabalin a madlawmo nga adda madi a motibo ti pannakilangen kenka ti maysa a gayyem. “Talaga a nasingedkami nga aggayyem ken Bobby,” kuna ti 13 ti tawenna a ni Joe. “Impagarupko a magustuannak idi gapu iti kinataok, ngem naduktalak a kayatnak la gayam gapu ta agtartrabaho ni papangko iti advertising ket kanayon a maikkan iti tiket para kadagiti ay-ayam ken konsierto.” Kasano ti panagrikna itan ni Joe? “Pulos a diak agtaleken ken ni Bobby!” kunana.

Iti dadduma a kasasaad, nalabit ipalgak ti maysa a gayyem ti maysa nga impormasion a kayatmo koma a mailimed. Kas pagarigan, nasao ni Allison iti gayyemna a ni Sara ti personal a problema ti maysa a katrabahuanda. Kabigatanna, nasao ni Sara dayta iti sanguanan ti mismo a katrabahuanda. “Diak pulos impagarup a tsismosa gayam!” kuna ni Allison. “Masuronak.” Kasta met laeng ti narikna ti 16 ti tawenna a ni Rachel idi imbuyboy ti nasinged a gayyemna ti maysa a banag a duduada a makaammo. “Imbabain ken liniputannak,” kuna ni Rachel. “Kinunak iti un-unegko, ‘Kasano pay a makapagpudnoak manen kenkuana?’”

Ti panaggayyem ket mabalin a gubuayan ti emosional a panangsaranay, nangnangruna no agpadakayo a maseknan, agtalek, ken agraem iti maysa ken maysa. Ngem mapasaran uray dagiti nasinged nga aggagayyem ti nariribuk a panawen. Nalawag a kunaen ti Biblia: “Adda kakadua nga agannayas a mamagsisina iti maysa ken maysa.” (Proverbio 18:24, NW) Aniaman ti makagapu, mabalin a makapasair no mariknam a liniputannaka ti gayyemmo. Apay a mapasamak daytoy?

No Apay a Madadael ti Panaggagayyem

Awan natauan a relasion a di agproblema​—kadagiti agtutubo man wenno natataengan. Kas insurat ti Kristiano nga adalan a ni Santiago: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy a maysa ket perpekto a tao, a kabaelanna met a ngedngedan ti intero a bagina.” (Santiago 3:2; 1 Juan 1:8) Tangay agkamalitayo amin, manamnama nga addanto panawen a makaaramid wenno makaisao ti maysa a gayyem iti makapasair kenka. Mabalin a malagipmo pay ketdi a nasairmo met idin dayta a tao. (Eclesiastes 7:22) “Imperpektotayo amin, ket no dadduma agpipinnasakittayo,” kuna ti 20 ti tawenna a ni Lisa.

Malaksid iti natauan a kinaimperpekto, adda pay dadduma a makagapu. Laglagipem a bayat a dumakdakkel ken agmatmataenganka, mabalin nga agbalbaliw dagiti paginteresam​—ken dagiti paginteresan dagiti gayyemmo. No kasta, in-inut nga agbalbaliwen ti paginteresan ken kapanunotan ti dua a tattao a dati a nagadu ti agpada a paginteresanda. Kastoy ti insennaay ti maysa a tin-edyer maipapan iti kasingedan a gayyemna: “Manmanokamin nga agtungtong iti telepono ket no agtungtongkami, manmanon dagiti pagtunosanmi.”

Siempre, adda latta bambanag a diyo pagtunosan a mangdadael ti kinasingedyo. Ngem apay a sairen ti dadduma a tattao ti gagayyemda? Masansan a panagimon ti makagapu. Kas pagarigan, mabalin a mangrugin nga agsakit ti nakem ti maysa a gayyem kenka gapu kadagiti saguday wenno gapuanam. (Idiligmo ti Genesis 37:4; 1 Samuel 18:7-9.) Kas ibagbaga ti Biblia, “ti agum isu ti panagtumoy dagiti tultulang.” (Proverbio 14:30) Mabalin a mangpataud iti apal ken riri. Aniaman ti makagapu, ania ti maaramidam no sairennaka ti gayyemmo?

Panangilinteg Kadagiti Bambanag

“Umuna,” kuna ni Rachel, “paliiwek ti tao ket padasek nga ammuen no inggagarana ti inaramidna.” Ngem no mariknam a nainsultoka gapu iti saosao wenno aramid, dika masimron a dagus. Imbes ketdi, agan-anuska ket panunotem a naimbag dayta a banag. (Proverbio 14:29) Talaga aya a ti nadarasudos a panagtignaymo iti impagarupmo a pannakainsulto ti mangpasayaat iti kasasaad? Kalpasan nga inutobmo dagiti bambanag, mabalin nga ikeddengmo a suroten ti pammagbaga ti Salmo 4:4: “Siaameska, ken saanka nga agbasol: makiumanka a sipapasnek ita pusom met laeng iti pagiddaam, ket agulimekka.” Kalpasanna, mabalin nga ikeddengmo a ti laengen ‘ayat ti mangabbong iti nakaad-adu a basol.’​—1 Pedro 4:8.

Ngem kasanon no saan a mabalin a baybay-am lattan ti nakasairam? No kasta ti kasasaad, nalabit kasayaatan no kasaritam ti tao. “Agtungtongkayo, ket pagsaritaanyo ti napasamak,” kuna ti 13 ti tawenna a ni Frank. “No saan, addanto im-impenenyo a sakit ti nakem.” Kasta met laeng ti nakuna ti 16 ti tawenna a ni Susan. “Ti kasayaatan nga aramiden,” kunana, “ket ibagam a nagtalekka kadakuada ngem pinaaydaka.” Kaykayat met ni Jacqueline nga isu a mismo ti mangtaming kadagiti bambanag. “Padasek nga ibaga ti napasamak,” kunana. “Masansan a prangka ti tao kenka ket dandani dagus a marisutyo dayta.”

Siempre, saanmo a kasarita ti gayyemmo no makaung-ungetka. Kuna ti Biblia: “Ti managpungtot a tao pataudenna ti riri; ngem ti nabannayat nga agpungtot ep-epenna ti ringgor.” (Proverbio 15:18) Isu nga agurayka agingga a kalmadokan sakbay a padasem a risuten ti kasasaad. “Makaungetka iti damo,” kuna ni Lisa, “ngem masapul nga agkalmaka. Agurayka agingga a bimmaawen ti ungetmo iti dayta a tao. Kalpasanna, kasaritamon ti tao ket pagsaritaanyo dagiti bambanag a sikakalma.”

Ti napateg a sao ket “sikakalma.” Laglagipem a ti panggepmo ket saan a pagsasawan ti gayyemmo, no di ket tapno marisutyo ti bambanag a sinanakman ket no mabalin, maisubli ti panaggayyemyo. (Salmo 34:14) Isu nga agsaoka a sipapasnek. “Mabalinmo a kunaen, ‘Gayyemnak, ket gayyemka met; ngem kayatko laeng a maammuan no ania ti napasamak,’” isingasing ni Lisa. “Masapul nga ammuem ti makagapu nga inaramidna dayta. Apaman a maammuam, masansan a nalakan a risuten dagiti bambanag.”

Talaga a di umiso no padasem ti bumales, nalabit babaen ti panangitsismismo iti dayta a tao ken padasem nga allukoyen dagiti dadduma a dumasig kenka. Nagsurat ti Kristiano nga apostol a ni Pablo kadagiti taga Roma: “Dikay subadan ti dakes iti dakes iti asinoman.” (Roma 12:17) Kinapudnona, kasano man kakaro ti nakasairam, ad-adda a kumaro laeng dagiti bambanag no agibaleska. “Awan ti pagimbagan ti panagibales,” kuna ni Nora, “agsipud ta saankayton pulos nga agbalin nga aggayyem manen.” Maisupadi iti dayta, kunana pay a ti panangikagumaam a mangatur iti relasion ti “mamagbalin kenka a nasaysayaat a tao.”

Ngem kasanon no aleng-aleng ti gayyemmo iti panggepmo a makikappia? No kasta, laglagipem a nadumaduma ti kinasinged ti panaggagayyem. “Saan a nasinged ti amin a gayyem,” kuna ti maysa a mamalbalakad a ni Judith McCleese. “Laglagipem a mabalinmo ti maaddaan iti nadumaduma a kita ti relasion.” Nupay kasta, mabalin a maliwliwaka iti kinapudno nga inaramidmon ti pasetmo a makikappia. Insurat ni apostol Pablo: “No mabalin, sigun iti panagpannurayna kadakayo, makikappiakayo iti isuamin a tattao.”​—Roma 12:18.

Dumteng dagiti krisis uray kadagiti nasinged nga aggagayyem. No madaeram ti krisis a dimo ipalubos a dayta ti mangdadael iti panangmatmatmo iti sabsabali wenno iti panagraemmo iti bagim, rumangrang-ayka iti panagbalinmo a manakem a nataengan. Nupay adda dadduma a mabalin nga ‘agannayas a mamagsisina iti maysa ken maysa,’ ipasigurado met ti Biblia kadatayo nga ‘adda gayyem a nasingsinged ngem iti maysa a kabsat.’​—Proverbio 18:24, NW.

[Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 15]

Mabalinmo nga isubli ti panaggayyem no pagsaritaanyo ti napasamak