Siasino Dagiti Tagabo Kadagitoy a Panawen?

PANUNOTEM man dagitoy a bilang. Mapattapatta a 200 agingga iti 250 a milion nga ubbing nga awan pay 15 ti tawenda ti mangmangged iti kaaduan nga oras a siririingda. Kakapat a milion nga ubbing, dadduma ket pito pay laeng ti tawenda, ti naawis nga agsoldado kabayatan ti 1995 ken 1996 laeng, isu a dadduma kadakuada ket nagbalin a tagabo ti gubat. Mapattapatta a nasurok a maysa a milion ti bilang dagiti babbai ken ubbing a mailaklako kas tagabo iti kada tawen.

Ngem ti bilang a di maapektaran iti rikna ti tao dina maipalgak ti kinadesperado dagitoy a tattao. Kas pagarigan, iti maysa a pagilian iti makin-amianan nga Africa, naam-ammo ti mannurat a ni Elinor Burkett ni Fatma, maysa nga agtutubo a babai nga inkarigatanna a libasan ti naulpit nga amona. Nupay kasta, kalpasan ti pannakisaritana kenkuana, naamiris ni Burkett a ni Fatma ket “agbalinto a tagabo iti agnanayon, iti mismo a panunotna.” Makapanunot pay ngata ni Fatma iti nasaysayaat a masakbayan? “Dina mapanunot ti masakbayan,” kuna ni Burkett. “Ti masanguanan ket maysa kadagiti adu a banag a narigatna a maawatan.”

Wen, ita a mismo, desperado a tagabo ti minilion kadagiti padatayo a tattao. Apay ken kasano nga agbalin a tagabo amin dagitoy a tattao? Ania dagiti mapaspasaranda a kita ti panangtagabo?

Komersiante iti Tattao

Nakabatbatad ti broshur para kadagiti turista a maiwarwaras idiay Estados Unidos: “Turismo a mangitandudo iti sekso idiay Thailand. Agpayso nga ubbing. Agpayso a sekso. Agpayso a nalaka. . . . Ammom kadin nga agpayso a makagatangka iti maysa a birhen iti $200 laeng?” Ti saan a nadakamat ti broshur ket mabalin a nakidnap wenno inkapilitan a nailako dagitoy a “birhen” kadagiti balay a pagpalpaliwaan, a sadiay agarup 10 agingga iti 20 ti promedio a kustomerda iti kada aldaw. Makabkabilda no dida mangipaay iti seksual a serbisio. Idi nauram ti maysa a balay a pagpalpaliwaan idiay Phuket Island, maysa a resort wenno pagayuyangan idiay makin-abagatan a Thailand, lima a balangkantis ti nauram agingga a natayda. Apay? Agsipud ta kinadenaan ida dagiti amoda kadagiti katreda tapno dida makatalaw iti pannakatagaboda.

Sadino ti naggapuan dagitoy nga agtutubo a babbai? Naipadamag a dagiti minilion nga ubbing ken nataengan a babbai iti intero a lubong a nakidnap, napuersa, ken nailako tapno agbalangkantis ti mangbibiag iti daytoy a sektor ti industria ti sekso. Rumangrang-ay ti sangalubongan a pannakaikomersio ti sekso gapu iti panagtitipon ti kinapanglaw kadagiti napanglaw a pagilian, kinabaknang kadagiti nabaknang a pagilian, ken dagiti linteg a mangyaleng-aleng iti sangalubongan a panagnegosio ken kontraktual a panagserbi ti maysa a tao tapno mabayadanna ti amona kadagiti ginastosna kenkuana.

Pinattapatta dagiti organisasion ti babbai iti Makin-abagatan a daya nga Asia a nanipud idi ngalay ti dekada 1970 agingga idi rugrugi ti dekada 1990, 30 a milion a babbai ti nailako iti intero a lubong. Agsawar dagiti komersiante iti tattao kadagiti estasion ti tren, napanglaw a barbario, ken kadagiti lansangan iti siudad tapno agsapulda kadagiti ubbing ken nataengan a babbai a kasla nalaka a gundawayan. Kadawyanna, dagiti biktima isu dagiti saan a nakaadal, ulila, nabaybay-an, wenno nakurapay. Adda dagiti makaallilaw a trabaho a maikari kadakuada, maipanda iti sabali a pagilian, ket kalpasanna mailakodanto kadagiti balay a pagpalpaliwaan.

Nanipud idi nasinasina ti Komunista a grupo dagiti nasion idi 1991, timmaud ti intero a baro a populasion dagiti napanglaw nga ubbing ken nataengan a babbai. Dimmegdeg ti krimen, kinapanglaw, ken kinaawan panggedan gapu iti panangikkat kadagiti regulasion, panamagbalin a pribado kadagiti kukua ti gobierno, ken ti agtultuloy a panagduduma ti kasasaad iti biag. Adu nga ubbing ken nataengan a babbai a taga Russia ken Makindaya nga Europa ti nagbalin a dakkel a panguartaan ti sangalubongan nga organisado a prostitusion. “Basbassit ti risgo no tattao ti inegosiom imbes nga agnegosioka iti droga,” kinuna ti dati a Justice Commissioner ti Europa a ni Anita Gradin.

Napukaw a Kinaubing

Iti maysa a bassit a paktoria ti alpombra iti Asia, agtartrabahon dagiti lima pay la ti tawenda nga ubbing manipud alas kuatro ti parbangon agingga iti alas onse ti rabii nga awan sueldoda. Iti adu a kasasaad, sangsanguen dagiti ubbing a trabahador a kas kadagitoy dagiti kasasaad a makadangran unay iti salun-atda: di natalged a makina, adu nga oras a panagnaed iti saan unay a nalawag ken saan unay a maang-anginan nga aglawlaw, ken pannakalang-abda kadagiti makadangran a kemikal a maus-usar iti panangpartuat iti produkto.a

Apay a matarigagayan unay dagiti ubbing kas trabahador? Agsipud ta nalaka ti sueldo ti mangmangged nga ubbing ken gagangay a natulnog, nalaka a maisuro, ken mabutengda unay nga agreklamo. Ti bassit a pammagida ken dagiti nakarting wenno napartak a ramayda ket matmatan dagiti mananggundaway nga amo kas pagimbagan iti panagaramidda iti sumagmamano a kita ti trabaho kas iti panagaramid iti alpombra. Masansan a dagita nga ubbing ti maikkan iti trabaho, idinto ta awan panggedan ken agtugtugaw dagiti nagannak kadakuada iti balayda.

Ti mangnayon pay iti nakakaasi a kasasaadda ket nalaklaka a maabuso iti seksual ken pisikal dagiti ubbing nga agserserbi kas katulongan iti balay. Adu nga ubbing ti makidnap, maipan kadagiti nasulinek a kampo, ken makawaran no rabii tapno dida makalibas. No aldaw, maibaonda nga agaramid iti kalsada wenno agtebbag iti bato.

Ti maysa pay a pakapukawan ti kinaubing ket babaen ti pannakiasawa tapno agserbi kas babaonen. Ilawlawag ti Anti-Slavery International ti maysa a gagangay a kasasaad: “Naibaga iti maysa a balasitang a 12 ti tawenna nga intulagen ti pamiliana ti pannakiasawana iti 60 ti tawenna a lakay. Nalawag nga adda kalinteganna nga agkedked, ngem awan gundawayna a mangaramid iti dayta a kalintegan ken saanna nga ammo a mabalinna nga aramiden ti kasta.”

Tagabo Gapu iti Utang

Ginasut a ribu a trabahador ti matagabo kadagiti amo ken panggedanda gapu iti inutangda wenno inutang dagiti nagannak kadakuada. Gagangay a ti panagtrabaho gapu iti utang ket mapaspasamak kadagiti kataltalonan, a sadiay agserbi dagiti trabahador kas pangkaaduan nga adipen wenno kas mannalon. Iti dadduma a kasasaad, mayalla-allatiw ti utang iti agsasaruno a kaputotan, tapno masigurado nga agtalinaed a tagabo dagiti miembro ti maysa a pamilia. Iti dadduma a kasasaad, dagiti amo a nagpautang iti kuarta ilakoda ti utang iti baro nga amo. Kadagiti nakaro unayen a kasasaad, awan a pulos ti maawat a sueldo dagiti natagabo a trabahador iti panagtrabahoda. Wenno mabalin a maadipenda babaen ti babassit a bale wenno pauna ti sueldoda, a kanayon a maulit-ulit, tapno didan makapanaw iti amoda.

Tagabo Gapu iti Ritual

Sangapulo ket dua ti tawen ni Binti a taga Makinlaud nga Africa ken maysa kadagiti rinibu nga ubbing a babbai nga agserserbi kas trocosi, kayatna a sawen iti lenguahe nga Ewe, “tagabo dagiti didiosen.” Inkapilitan a nagbiag a tagabo tapno subbotenna ti krimen a saanna nga inaramid​—ti pannakarames a nangiturong iti mismo a pannakayanakna! Iti agdama, dagiti rebbengenna ket mangasikaso kadagiti trabaho iti balay ti maysa a padi ti kulto iti lugarda. Inton agangay, manayonan ti trabaho ni Binti a pakairamanan ti panangipaayna iti seksual a serbisio iti padi a makinkua kenkuana. Ket inton bumaketen, masukatanton ni Binti​—mangsapulton ti padi iti sabali a napipintas nga ubbing a babbai nga agserbi kenkuana kas trocosi.

Kas ken Binti, rinibu a biktima ti pannakatagabo gapu iti ritual ti intukon dagiti pamiliada tapno agtrabahoda a kasla tagabo iti panagreggetda a mangsubbot iti aramid nga ibilangda a basol wenno pananglabsing iti nasantuan a bilin. Iti sumagmamano a paset ti lubong, dagiti ubbing wenno nataengan a babbai ket mapilitda a mangaramid kadagiti narelihiosuan a pagrebbengan ken mangipaay iti seksual a serbisio kadagiti papadi wenno dadduma pay​—iti panangipapanda a dagita a babbai ket naikallaysa iti maysa a didiosen. Iti adu a kasasaad, adda pay dadduma a maipatrabaho kadagiti babbai a dida masuelduan. Awan wayawayada nga umakar iti pagnanaedan wenno pagtrabahuanda ket masansan nga agtalinaedda a tagabo iti adu a tawen.

Tradisional a Panangtagabo

Nupay ibagbaga ti kaaduan a pagilian a legal a pinagpatinggadan ti panangtagabo, iti dadduma a lugar, nabiit pay nga adda manen ti tradisional a panangtagabo. Masansan a maar-aramid daytoy kadagiti rehion a dinadael ti panaglalaban dagiti sibilian wenno dangadang dagiti nagtagiarmas a grupo. Ipadamag ti Anti-Slavery International a “kadagiti lugar a pagdadangadangan, talaga a saan a maan-annurot ti linteg, ket kabaelan dagiti soldado wenno dagiti armado a kameng ti militar a piliten dagiti tattao nga agserbi kadakuada a di masuelduan . . . a dida mabuteng a madusa; kas kadagiti naipadamag a mapaspasamak nangnangruna kadagiti lugar a konkontrolen ti armado a grupo a saan pay a mabigbigbig iti intero a lubong.” Nupay kasta, sigun iti isu met la nga organisasion, “adda met dagiti nabiit pay a naipadamag maipapan kadagiti soldado ti gobierno a mangpilit kadagiti sibilian tapno agtrabahoda kas tagabo, a saan a nairaman iti aniaman a legal a pagannurotan. Naipadamag a makipaspaset met dagiti soldado ken kameng ti militar iti pannakainegosio dagiti tagabo, nga ilakoda dagiti natiliwda tapno agserbi dagitoy kadagiti dadduma a tattao.”

Nakalkaldaang ta ti sangatauan ket kaskasdi a rirriribuken pay laeng ti adu a kita ken pananglimlimo ti panangtutuok ti panangtagabo. Iwayaam manen a panunoten dagiti bilang a nairaman​—ti minilion a tattao nga agsagsagaba kas tagabo iti intero a daga. Kalpasanna, panunotem ti maysa wenno dua kadagiti tagabo iti kaaldawantayo a nabasam dagiti pakasaritaanda kadagitoy a panid​—nalabit ni Lin-Lin wenno ni Binti. Kayatmo kadi a makita nga agpatingganton ti krimen a panangtagabo iti kaaldawantayo? Pumaysonto pay kadi ti panagpatingga ti panangtagabo? Sakbay a mapasamak daytoy, masapul a mapasamak dagiti naan-anay a panagbalbaliw. Pangngaasim ta basaem ti maipapan kadagitoy iti sumaganad nga artikulo.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

PANAGSAPUL KADAGITI SOLUSION

Adda dagiti pamay-an a mangpukaw iti panangtagabo iti kaaldawantayo a sipapasnek nga iyus-ussuat ken ipatpatungpal ti nadumaduma nga opisial nga ahensia, kas iti United Nations Children’s Fund ken ti International Labor Organization. Kanayonanna, nagadu nga organisasion a saan a kukua ti gobierno, kas iti Anti-Slavery International and Human Rights Watch, ti mangikagkagumaan a mangipakaammo iti publiko maipapan iti panangtagabo iti kaaldawantayo ken mangwayawaya kadagiti biktimana. Kalat ti sumagmamano kadagitoy nga organisasion a mairugi ti pannakausar dagiti espesial nga etiketa a mangibaga a napataud dagiti tagilako saan a babaen ti panagtrabaho dagiti tagabo wenno dagiti ubbing. Kidkiddawen ti dadduma pay nga ahensia a maaramid dagiti linteg kadagiti pagilian a pagtataudan ti “turismo a mangitandudo iti sekso,” tapno mabalin nga idarum dagiti tattao a makidendenna kadagiti ubbing inton agawidda kadagiti nakayanakanda a pagilian. Dadduma nga aktibista ti natauan a kalintegan ti nangtangdan payen iti dakkel a kantidad kadagiti negosiante ken amo dagiti tagabo tapno no mabalbalin ket masubbotda ti adu a tagabo. Nangpataud daytoy iti sumagmamano a kontrobersia, tangay mabalin a mangparnuay dagita nga aramid iti narang-ay a pannakainegosio dagiti tagabo ken mangpangina iti gatadda.

[Ladawan iti panid 7]

Adu a babbalasitang ti mapilit a makiasawa

[Credit Line]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT

[Ladawan iti panid 8]

Pagpilaan dagiti tagabo tapno makagun-odda iti taraon

[Credit Line]

Ricardo Funari

[Ladawan iti panid 8]

No dadduma, mapilit dagiti ubbing nga agsoldado

[Credit Line]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT