Agsagsagabaka Kadi iti “Lactose Intolerance”?

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO

“Sarsarungkaranmi idi nga agassawa ti sumagmamano a gagayyem iti estado ti Puebla, ditoy Mexico. Adu ti baka dagiti nangsangaili kadakami, isu nga adda kaal-ala a gatas nga indasarda a nayon ti pammigat ken pangrabiimi.

“Madin ti riknami iti immuna a rabii, ngem kimmaro pay iti maikadua nga aldaw. Bimsog iti kasta unay ti tianko a kas man la sumagmamano a bulanen a masikogak. Kalpasanna, nakaro ti panagsikami a dua.

“Kalpasan ti adu a tawen, naammuanmi nga agsagsagabakami gayam iti lactose intolerance.”​—Bertha.

SAAN a karkarna ti kapadasan ni Bertha, tangay pattapattaen ti dadduma a mabalin a mapasaran ti 75 a porsiento iti sangalubongan a populasion dagiti nataengan ti sumagmamano wenno ti amin a sintomas ti lactose intolerance.a Ania aya daytoy a kasasaad, ket ania ti pakaigapuanna? Kangrunaanna, ania ti maaramidan tapno madaeran dayta?

Tuktukoyen ti termino a “lactose intolerance” ti saan a pannakabael ti bagi a mangtunaw iti lactose, ti kaaduan nga asukar iti gatas. Tapno maagsep iti dara, masapul nga agbalin ti lactose kas kita met laeng ti asukar a maawagan glucose ken galactose. Tapno mapasamak daytoy, kasapulan ti komplikado a protina wenno maysa nga enzyme a maawagan lactase. Ngem adda problema. Kalpasan ti kinamaladaga, bassiten a lactase ti patauden ti bagi. Tangay bassiten ti lactase, adu nga adulto ti agsagaba iti lactose intolerance.

No ad-adu a lactose​—iti gatas ken ti dadduma pay nga elemento manipud gatas​—ti ipauneg ti maysa a tao ngem ti kabaelanna a tunawen, ti bakteria iti colon wenno dakkel a bagis ti mamagbalin iti dayta a lactic acid ken carbon dioxide. Iti las-ud ti 30 laeng a minuto, mangrugin dagiti gagangay a sintoma, agraman ti panagrurusok, panagbetted, panagbubussog, ken panagsika. Dadduma a di makaammo nga agsagsagabada gayam iti lactose intolerance mabalin a bang-aranda ti tianda babaen ti iyiinumda iti ad-adu pay a gatas. Ngem ad-adda laeng a kumaro ti problema.

Nadumaduma ti kapigsa ti resistensia ti nadumaduma a tattao iti lactose. Mabalin nga uminum ti dadduma iti gatas iti bassit a baso ket awan mariknada nga aniaman a dakes nga epektona. Para iti sabsabali, nakaro dagiti tumaud a sintomas uray no kastoy laeng a kabassit ti ininumda. Kuna ti dadduma a tapno maammuam no kasano kaadu ti maibturan ti resistensiam, masapul a rugiam ti uminum iti gatas iti bassit a baso. Kalpasanna, in-inut a nayonam ti kaadu ti inumem inton sumaganad. Iti daytoy a kasasaad, laglagipem a nupay makasikor dagiti sintomas ti lactose intolerance, saanda unay a makadangran.

No Ania ti Kanen ken ti Saan a Kanen

No agsagsagabaka iti lactose intolerance, masapul nga ammuem no ania ti mabalin a kanem ken no ania ti saan. Ti kaaduna ket agpannuray iti maibturan ti resistensiam. Dagiti taraon nga addaan lactose iramanna ti gatas, sorbetes, yogurt, mantekilia, ken keso. Nalabit adda met lactose ti dadduma a naisaganan a taraon a kas iti cake, cereal, ken sarsa ti salad. No kasta, masapul a sukimaten dagiti tattao nga agsagsagaba iti lactose intolerance ti etiketa dagita a produkto a nakaisuratan ti linaonda a sustansia.

Siempre, ti gatas ti kangrunaan a pagtaudan ti calcium, ket no kurang ti calcium mabalin a tumaudto ti osteoporosis wenno irarasi dagiti tulang. Isu nga ammuen koma dagidiay agsagsagaba iti lactose intolerance ti dadduma a taraon a pakagun-odanda iti calcium. Adda calcium ti dadduma a kaal-ala a nateng, kas iti broccoli, repolio, ken spinach. Kasta met ti almond, bukel ti lengnga, ken dagiti ikan ken lames a nalukneng ti siitda a kas iti sardinas ken salmon.

Uray no agsagsagabaka iti lactose intolerance, mabalin a saan a kasapulan nga interamente nga ipuera ti gatas ken dagiti produkto a nalaokan iti gatas. Imbes ketdi, padasem nga ammuen no kasano kaadu ti mabalinmo nga ipauneg, ken dika lablabsen dayta a kaadu. No mabalin, manganka iti dadduma a taraon a kagiddan ti aniaman a produkto nga addaan lactose. Laglagipem met a basbassit ti lactose dagiti nayadin a keso, ket mabalin nga awan ti pataudenda a problema. Ti ngay yogurt? Ti kaadu ti lactose-na ket kas met la iti kaadu ti lactose iti gatas, ngem nalaklaka a matunawan ti dadduma nga addaan iti lactose intolerance uray no mangipaunegda iti kasta. Apay? Agsipud ta adda mikroorganismo ti yogurt a mangpataud iti lactase, ket daytoy ti makatulong iti pannakatunaw ti lactose.

Isu a no agsagsagabaka iti lactose intolerance, dika agdanag. Kas naawatantayon, nalaklakam a makontrol dayta no adda ammom maipapan iti daytoy nga an-annayen. Ngem laglagipem ti sumaganad a napapateg a punto:

(1) Mangipaunegka iti bassit la a gatas ken produkto a nagtaud iti gatas, agraman ti dadduma pay a taraon, tapno maammuam no kasano kapigsa ti resistensiam iti lactose.

(2) Manganka iti yogurt ken nayadin a keso. Gagangay a nalaklaka dagitoy a matunaw.

(3) Usarem ti aniaman a magatang a produkto nga awanan lactose wenno aglaon iti lactase.

No surotem dagitoy a singasing, madaeram ti panagsagabam iti lactose intolerance.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 26, 27]

Panangammo No Agsagsagabaka iti Lactose Intolerance

Maus-usar ti sumagmamano a pamay-an tapno maammuan no agsagsagabaka iti lactose intolerance.

Lactose tolerance test: Kalpasan ti panagayunar ti pasiente, uminum iti likido nga addaan iti lactose. Maala dagiti sample ti darana tapno maammuan no kasano kasayaat ti pannakatunaw ti lactose.

Hydrogen breath test: Mangpataud ti di natunaw a lactose iti nadumaduma a gas, agraman ti hidrohena. Mapan iti dara daytoy nga aggapu iti bagis sa mapan iti ur-urat ket kalpasanna iti bara. Kalpasanna mairuar babaen ti panagpug-aw.

Stool acidity test: Ti di natunaw a lactose iti colon pataudenna dagiti acid a mailasin babaen ti panangeksamen iti sample ti ibleng.

Gagangay a maaramid dagitoy nga eksamen a di kasapulan a maidalit ti pasiente iti ospital.