No Kaano a Saan a Kolor de Kahel Dagiti Kahel

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ITALIA

KAANO a saan a kolor de kahel dagiti kahel? Iti Ingles, kasla angaw laeng, ngem saan. Iti isla ti Sicilia ditoy Italia, ti nalawag a sungbat ket, “No nalabagada!”

Dagiti Sicilian blood orange wenno nalabaga a kahel ti Sicilia ti tuktukoyenmi. Napanagananda a kasta gapu iti nakadkadlaw a kolor ti lasagda, a mabalin a kolor de kahel a nalaokan iti natayengteng a nalabaga, natingra a kolor de kahel, natayengteng a carmesi agingga a dandani nangisit. Kolor de kahel ti ukisda a medio nalabaga wenno arindaraen, ket makaay-ayo ti ayamuomda. Nananam ken nasam-it uray no medio naalsem, ket adda dagiti mangibaga a “kasla raspberry ti ramanna.”

Maimulmulan dagiti prutas a citrus ditoy Italia nanipud pay idi un-unana. Mabalin a naisangpet dagiti kahel ditoy Sicilia a naggapu iti Asia idi maikapat a siglo K.P., ngem nabessag (saan a nalabaga), naalsem a kahel dagitoy. Ti nasam-it a kahel ket insangpet dagiti Portugues ditoy Europa idi maika-14 ken maika-15 a siglo sa naipan idiay kontinente ti America agraman ti dadduma pay a klase ti citrus. Ngem idi laeng rugrugi ti maika-20 a siglo a damo a pormal a nailasin dagiti nalabaga a kahel ditoy Sicilia.

Apay a Nalabaga?

Amin a kahel ket addaan iti carotene, ti isu met laeng a duyaw ken kolor de kahel a pakaigapuan ti kolor ti duyaw kadagiti itlog ken carrot. Ti karkarna kadagiti klase ti nalabaga a kahel ti Moro, Tarocco, ken Sanguinello iti Sicilia isu ti panangpataudda iti nalabaga a kolor a maawagan anthocyanin. Dayta ti mangpalabaga kadagiti naluomen a prutas.a Ngem iyakarmo ti maysa a puon ti nalabaga a kahel nga adda ditoy​—maysa a limitado a lugar kadagiti probinsia ti Catania, Siracusa, ken Enna​—sa imulam iti sabali a lugar. Mabalin a saanen a nalabaga ti bungana. Apay? Ania ti naisangsangayan maipapan iti daytoy a paset ti makindaya a Sicilia?

Saan a nalawag ti amin a banag a nainaig iti itataud ti anthocyanin kadagiti nalabaga a kahel ti Sicilia. Masapul a maikeddeng pay laeng no ania ti maaramidan ti daga, no bilang adda, iti kolor ti bunga. Adda pay bambanag a mabalin a mangparegta wenno manglapped iti pannakapataud ti nalabaga a kolor bayat a maluluom ti bungana. Kas pagarigan, napaliiw a mangrugi a lumabaga no nalamiis ti rabii ken no nakapudpudot ti aldaw. No maipapan iti raman ti bungana, no mainitan a naimbag, tumaud ti umiso a kaadu ti simple nga asukar, idinto ta no saan unay nga agtudo, nanannanam ti bungana.

Gapu iti daytoy a naidumduma a panaglalaok ti adu a makagapu, maipagarup a nagpaiduma ti kalidad dagiti nalabaga a kahel ti Sicilia. Maimulmula ti kasta met laeng iti nadumaduma a paset ti makin-abagatan nga Italia agraman idiay España, Morocco, Florida, ken California, ngem awan kano pay ti naan-anay a nakatulad iti amin a kalidad ti nalabaga a kahel ti Sicilia.

Maipatpateg a Prutas

Malaksid iti nagpaiduma a kolorda, nasustansia pay dagitoy a prutas. Dagiti kahel ti Tarocco ti kaaduan iti bitamina C iti amin a prutas a citrus. Ti maysa laeng a kalkalainganna ti kadakkelna a kahel ket umdasen a mangipaay iti kastoy a bitamina a maisingasing a maipauneg iti kada aldaw. Nagadu ti naibagan a pagimbagan dagiti nalabaga a kahel. Adtoy ti sumagmamano: Ti sangabaso a puro a kapespespes a tubbogna ket naimas ken makapasalun-at a gubuayan iti nalaka a maagsep, mangpapigsa a simple a karbohidrato, mineral, ken amurat. Nainkalintegan ngarud nga ikagkagumaan dagiti agmulmula iti citrus ditoy Sicilia a salakniban ti naisangsangayan a produktoda ken lallalo nga ipatpategda dayta.

Patien dagiti eksperto iti panangamiris iti nadumaduma a raman a dagiti prutas ditoy Sicilia ket “karaman kadagiti kasayaatan iti lubong a pangdulse a kahel gapu iti kinananamda, nagsayaat a kinabalanse ti kinaalsem ken kinasam-itda ken ti narigat nga ilawlawag nga agpaut a ramanda.” Mabalin nga addanto aldaw a magundawayam nga usigen a mismo no anamongam met laeng dayta.

Nupay kasla kabarbaro, ti nalabaga a kahel ket maysa laeng kadagiti nagadu a klase dagiti makaay-ayo a taraon a pinarsua ni Jehova tapno mangparagsak iti tao. No kasta, para iti siasinoman a mangipateg iti nadiosan a kinamanagparabur, uray dagiti “kaykayo nga agbunga . . . idaydayawda koma ti nagan ni Jehova.”​—Salmo 148:9, 13; Genesis 1:29, NW.

[Footnote]