Ti Panangmatmat ti Biblia
Rumbeng Kadi a Tumabunotayo Kadagiti Nakristianuan a Gimong?
“KANAYON idi a makimisaak, ngem ita, saanen.” “Para kaniak, mabalinmo a dayawen ti Dios iti sadinoman a lugar, saan laeng nga idiay simbaan.” “Mamatiak iti Dios ken iti Biblia, ngem diak patien a nasken a makimisaak.” Nakangngegka met kadin kadagiti kasta a komento? Umad-adun a tattao ti mangibagbaga iti kasta iti kaaldawantayo, nangnangruna kadagiti Makinlaud a pagilian. Dagiti tattao a kanayon idi a makimismisa saandan a patien a nasken dayta. Ania ti ibagbaga ti Biblia maipapan iti pannakimisa wenno itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong?
Nasurok a mamin-110 a daras a nagparang ti sasao nga “iglesia” ken “dagiti iglesia” iti King James Version. Dagitoy a termino ket us-usaren met ti dadduma pay a patarus. Ti Griego a sao a naipatarus nga “iglesia” literal a kayuloganna ti “panangayab,” wenno, iti sabali a pannao, panaguummong dagiti tattao. Kas pagarigan, ibaga ti Aramid 7:38, iti King James Version, ti maipapan ken ni Moises nga adda idi “iti iglesia idiay let-ang,” kayatna a sawen, adda iti tengnga ti naummong a nasion ti Israel. Iti sabali pay a teksto, kunaen dagiti Kasuratan a “timmaud ti nakaro a pannakaidadanes a maibusor iti iglesia,” a tuktukoyenna ti komunidad dagiti Kristiano idiay Jerusalem. (Aramid 8:1, The Jerusalem Bible) Iti maysa kadagiti suratna, kinablaawan ni Pablo “ti iglesia iti balay [ni Filemon],” ti lokal a kongregasion a nagtataripnong sadiay.—Filemon 2, Revised Standard Version.
Nalawag a ti termino nga “iglesia” a nausar iti Biblia, saanna a tuktukoyen ti maysa a lugar a pagdaydayawan, no di ket ti maysa a grupo dagiti agdaydayaw. Iti panangbigbigna iti daytoy, kastoy ti insurat ni Clemente ti Alexandria, maysa a mannursuro iti relihion idi maikadua a siglo: “Saan a ti lugar, no di ket ti kongregasion dagiti napili, ti awagak nga Iglesia.” Nupay kasta, rumbeng kadi a mapan dagiti Kristiano iti maysa nga espesipiko a lugar wenno pasdek tapno agbalin a makaay-ayo iti Dios ti panagdayawda?
Panagdayaw iti Nasion ti Israel
Ipakalikagum idi ti Linteg ni Moises a rumbeng a makigimong ti amin a Judio a lallaki iti maysa nga espesipiko a lugar para iti tallo a tinawen a piesta. Timmabuno met ti adu a babbai ken ubbing. (Deuteronomio 16:16; Lucas 2:41-44) Iti sumagmamano nga okasion, sinuruan dagiti papadi ken Levita ti naummong a gimgimong babaen ti panangibasada iti Linteg ti Dios. ‘Imbinsabinsada dayta, impaayda ti kaipapananna, ket intuloyda ti nangipaay iti pannakaawat iti panangbasa.’ (Nehemias 8:8, NW) Kadagiti tawen ti Sabbath, kastoy ti imbilin ti Dios: “Ummongem dagiti umili, ti lallaki ken ti babbai ken dagidiay ubbing ken ti ganggannaet nga adda iti uneg dagiti ruanganmo, tapno makapagimdengda ken tapno makasursuroda, yantangay masapul nga agbutengda ken Jehova a Diosyo ken annadanda nga itungpal ti amin a sasao daytoy a linteg.”—Deuteronomio 31:12, NW.
Idiay templo laeng sadi Jerusalem a makaidaton idi ti maysa a tao iti Dios ken umawat iti instruksion manipud iti papadi. (Deuteronomio 12:5-7; 2 Cronicas 7:12) Idi agangay, naibangon ti dadduma pay a pasdek a pagdaydayawan idiay Israel—dagiti sinagoga. Dagitoy ti lugar a pakaibasaan dagiti Kasuratan ken pagkararagan. Nupay kasta, ti templo sadi Jerusalem ti kangrunaan idi a lugar a pagdaydayawan. Nayilustrar daytoy iti impadamag ti mannurat iti Biblia a ni Lucas. Dinakamatna ti maysa a baket nga agnagan Anna, a “saan a pulos limmanglangan idiay templo, a mangipapaay iti sagrado a panagserbi iti rabii ken aldaw buyogen dagiti panagayunar ken ar-araraw.” (Lucas 2:36, 37) Ti pudno a panagdayaw a kadua ti dadduma pay a napasnek nga agdaydayaw ti kapatgan iti biag ni Anna. Kasta met laeng ti inaramid ti dadduma pay a managbuteng iti Dios a Judio.
Ti Pudno a Panagdayaw Kalpasan ti Ipapatay ni Kristo
Kalpasan ti ipapatay ni Jesus, awanen dagiti pasurotna iti sidong ti Linteg Mosaiko, ket saan metten a maikalikagum kadakuada ti agdayaw idiay templo. (Galacia 3:23-25) Nupay kasta, intultuloyda ti nagtataripnong tapno agkararag ken agadal iti Sao ti Dios. Awananda kadagiti naranga a pasdek. Imbes ketdi, inusarda dagiti pribado a balay ken pangpubliko a lugar. (Aramid 2:1, 2; 12:12; 19:9; Roma 16:4, 5) Tangay awan ti ang-angayenda a ritual ken naranga a seremonia, simple laeng dagiti Nakristianuan a panaggigimong idi umuna a siglo.
Agpapan pay iti nakalkaldaang a kasasaad ti moralidad ti Imperio ti Roma, rimmimat a kas iti diamante dagiti prinsipio ti Biblia a naisuro kadagidi a gimong. Isu nga uray la a kastoy ti naibaga ti dadduma a di manamati a timmabuno iti umuna a gundaway: “Ti Dios pudno nga adda iti tengngayo.” (1 Corinto 14:24, 25) Wen, ti Dios pudno nga adda idi iti tengngada. “Gapuna, iti kinapudnona, dagiti kongregasion [“iglesia,” RS, JB] nagtultuloy a mapatibker iti pammati ken umadu iti bilang iti inaldaw-aldaw.”—Aramid 16:5.
Mabalin kadi a sagrapen ti maysa a Kristiano idi a panawen ti anamong ti Dios babaen ti panagdayawna kadagiti templo dagiti pagano wenno iti bukodna a panagdayaw? Mangted ti Biblia iti nalawag a panangiwanwan maipapan itoy a banag: Dagiti naanamongan nga agdaydayaw masapul nga agbalinda a paset iti maymaysa a pudno nga iglesia, wenno kongregasion, ti “maysa a bagi” dagiti pudno a managdaydayaw. Dagitoy dagiti adalan ni Jesus, a naawagan kas dagiti Kristiano.—Efeso 4:4, 5; Aramid 11:26.
Iti Ngay Kaaldawantayo?
Imbes a parparegtaennatayo ti Biblia nga agdaydayaw iti maysa a pasdek, parparegtaennatayo nga agdaydayaw a kadua ti iglesia, “ti kongregasion ti sibibiag a Dios,” dagiti tattao nga ‘agdaydayaw a buyogen ti espiritu ken kinapudno.’ (1 Timoteo 3:15; Juan 4:24) Dagiti narelihiosuan a gimong nga anamongan ti Dios masapul nga isuroda kadagiti tattao ‘dagiti nasantuan a panagbibiag ken ar-aramid ti nadiosan a debosion.’ (2 Pedro 3:11) Masapul a tulonganda dagiti tumabuno nga agbalin a nataengan a Kristiano, a makabael a “mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.”—Hebreo 5:14.
Ikagkagumaan dagiti Saksi ni Jehova a suroten ti ulidan dagiti Kristiano idi umuna a siglo. Nasurok a 91,400 a kongregasion iti intero a lubong ti regular nga agtataripnong tapno agadal iti Biblia ken agpipinnaregta kadagiti Kingdom Hall, pribado a pagtaengan, ken dadduma pay a lugar. Maitunos daytoy iti kinuna ni apostol Pablo: “Agpipinnanunottayo koma iti maysa ken maysa tapno mangparegta iti ayat ken nasayaat nga ar-aramid, a saantay a baybay-an ti panagtataripnongtayo a sangsangkamaysa.”—Hebreo 10:24, 25.